TÜRK BASIN TARİHİ - Deneme Sınavı - 21

Yayıncılar içine düştükleri dar boğazdan kurtulmak için devletten maddî destek isterler. 27 Mart 1930’da çıkarılan 1575 sayılı kanunla gazete ve dergilere üç yıl süreyle verilecek prim oranları belirlenir. Buna göre: Rotatifle basılanlara: 1929’da 3.500, 1930’da 5.250, 1931’de 7.000 lira prim verilir. Düz makinede basılanlara sayfa ebatları ve yayın sürelerine göre pirim ödemesi yapılır. Doğru yanıt A'dır.

Cumhuriyet döneminde mizah yazıları ve karikatürleri ile ünlenen yazar ve çizerler için bu dönem adeta bir çıraklık devresini oluşturur. Bu ünlü mizahçılardan bir kaçının isimlerini şöyle zikredebiliriz: Fazıl Ahmet (Aykaç), Orhan Seyfi (Orhon), Yusuf Ziya (Ortaç), Ercüment Ekrem (Talu), Osman  Cemal (Kaygılı), Ahmet Rasim, Reşat Nuri (Güntekin), Aka Gündüz, Refik Halit (Karay). Doğru yanıt E'dir.

Bir noktada devrimlerin sözcüsü konumuna geçecek olan Cumhuriyet gazetesi, özel girişimciler vasıtasıyla yayın hayatına atılır (7 Mayıs). Cumhuriyet ilkelerini benimseyen ve Atatürk’ün işaret ettiği gibi onun fikrî zeminini oluşturan yazarlar, bu gazetenin yazı kadrosunda yer alırlar. Aralarında Ziya Gökalp, Yakup Kadri, Aka Gündüz, Selim Sırrı (Tarcan) gibi yazarların bulunduğu gazetenin ilk kurucuları Yunus Nadi, Zekeriya Sertel ve Nebizade Hamdi’dir.

Yapılan bir araştırmada 1919 yılının Mayıs’ı ile 1938 yılı sonları arasında Türkiye sınırları
içinde toplam 592 gazete yayımlandığı tespit edilir.

Savaş yılları hariç, II. Meşrutiyet Dönemi’nde süreli yayınların büyük çoğunluğunun ortak özelliği renkli ve resimli olmalarıdır.

Ülkenin kötüye gidişini engellemek isteyen aydınlar, bu duruma son vermek için çeşitli ideolojilere sarılırlar. Bunlar sırasıyla Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık, Türkçülük, Dayanışmacılık ve Sosyalizm’dir. Mandacılık kavramının konuyla ilgili yoktur.

Sırât-ı Müstakîm, Abdülhamid’e başkaldıran ilk İslamcı yayınlar arasında yerini alır.

Mehmet Akif II. Meşrutiyet’te Batıcılık akımının başlıca savunucuları arasında yer almaz.

Hüseyin Hilmi suikast sonucu öldürülen gazeteciler arasında bulunmamaktadır.

II. Meşrutiyet döneminde kadın haklarını savunan ve kadınların yazılarının yayınlandığı gazete Terakki gazetesidir.

İstanbul'da 82 mizah içerikli yayın yapılırken ikinci sırada 7 yayınla İzmir yer almıştır.

Millî Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal, henüz Harbiye’de öğrenci iken basının ilerde oynayacağı rolün önemini kavrayan biridir. Bu amaçla, arkadaşı Ali Fethi [Okyar] ile birlikte okulda Minber adlı gazeteyi çıkarmaya başlar (1 Kasım 1918).

Albayrak gazetesi Erzurum'da yayınlanmaktadır.

7 Mayıs 1924 tarihinde yayına başlayıp günümüze kadar devam eden tek süreli yayın Cumhuriyet gazetesidir.

Mustafa Kemal kamuoyunu aydınlatmak için yalnızca gazete çıkarmanın yeterli olmayacağını gayet iyi bilmekteydi. Bu amaçla talimat vererek, 6 Nisan 1920 tarihinde Anadolu Ajansı’nın kurulmasını sağladı. Ajansın iki temel amacı vardır. Bunlardan biri ülke ve millet birliğini tehlikeye düşürücü kışkırtmalara karşı basın sahasında tedbirler almaktır. Diğeri ise Kurtuluş Savaşı ile ilgili en doğru bilgileri halka hızlı bir şekilde iletmektir. Böylece halkın mücadeleyi sürekli bir şekilde desteklemesi ve ümitsizliğe düşmemesini sağlanmış olacaktır.

Ulusal hareketi destekleyen ve onu savunan gazeteler arasında İleri, Yeni Gün, Akşam ve Vakit gazeteleri ilk sırada yer alır. Bu gazetelerde Anadolu ile ilgili haberler ilk sayfalarda yayımlanır. Özellikle, Mustafa Kemal’in halka duyurmak istediği haberleri yayımlayan İleri gazetesi, Millî Mücadele’nin İstanbul’daki sözcüsü konumundadır.

Türkçülük hareketinin önemli teorisyenlerinden olup fikirleri ile Cumhuriyet rejiminin güçlenmesine katkı sağlayan Ziya Gökalp, Millî Mücadele’nin önemli destekçilerinden biridir. O kadar ki Mustafa Kemal bir konuşmasında: “Benim ruh ve bedenimin babası Ali Rıza Bey, heyecanlarımın babası Namık Kemal, fikirlerimin babası Ziya Gökalp’tir.” dediği bilinmektir.

Ali Kemal (1867-1922) Türk basın ve edebiyatında aykırı görüşleri ile tanınan aydınlardandır. Çıkardığı Peyam-ı Sabah gazetesinde Millî Mücadele hareketini şiddetle eleştirmiştir.

Millî Mücadele karşıtı yazıları ile tanınan Refi Cevat ULUNAY, Galatasaray Lisesi’ni bitirir. Çeşitli gazetelerde çalışmaya başlar. 1912 yılında Alemdar gazetesini çıkarır. Siyasî nedenlerle Anadolu’nun farklı şehirlerinde sürgün hayatı yaşar. ULUNAY, Milli Mücadele karşıtı görüşleri ile tanınmaktadır.

Harf Devrimi ile okuma yazma kolaylaştığı için okur yazar oranı yükselmiş, kitap, dergi ve gazete basımı artmış ve ulusal kültür gelişmiştir.