TÜRK BASIN TARİHİ - Deneme Sınavı - 2

En çok iş dünyası ve ekonomi dergileri okunmaktadır

Ekonomide devlet müdahalesinin azaltılıp piyasaların serbestleştirilmesini,
ticaretin önündeki engellerin kaldırılmasını, özelleştirmeleri ve her alanda özel girişimciliği savunan ekonomik politikalara Neo-Liberal politikalar denilir. Dünyada ve bilhassa Avrupa’da yeni-sağ yahut neo-liberal politikaların egemenliği bu tür bir tüketim toplumunun inşasını öngörmekte ve başta televizyon olmak üzere medyayı yeni küresel ekonomik düzenin merkezine yerleştirmekteydi.

Sektör, küresel ekonomik çarkın döndürülmesinde başat bir rolü üstlenmekteydi çünkü elektronik ürünler yalnızca satın alınıp evlerin bir köşesine konulmakla kalmıyordu. Örneğin televizyon gibi bir aygıtı düşündüğümüzde, onun:
• para verip satın aldığımız bir ürün,
• televizyon aracılığıyla kullandığımız DVD çalar, uydu alıcısı, oyun konsolu vb. gibi birçok aygıtı satın alıp tüketmemiz için bir merkezi ürün,
• üzerinden televizyon haricinde radyo, internet, tele-alışveriş, etkileşimli televizyon vb. hizmetlerini alıp tüketebileceğimiz bir merkezi ekran,
• ve bu ekrandan, reklamlar, diziler, haberler ve benzeri programlarla iletilen hayat tarzı ve tüketim dürtüsünün yaygınlaştırıldığı bir kültür-ideoloji dağıtıcısı.

TRT, televizyonda önce kısmî olarak, 1984’te ise tamamen renkli yayına geçmişti. 1986’da ikinci, 1989’da üçüncü televizyon kanalı yayına başlamıştı. TRT uydu üzerinden yayın yapmaya başlamış, ayrıca ulusal radyo istasyonlarının sayısını da dörde çıkarmıştı. TRT’nin elindeki verici istasyonları bir yasayla PTT’ye devredilmiş, gelecek yıllarda bu vericilerden özel televizyonların yararlanmasına zemin hazırlanmıştı. Ayrıca, TRT dışından özel yapımcı şirketlerin TRT’ye program hazırlayıp satması için de yasal düzenleme yapılmıştı.

TRT, televizyonda önce kısmî olarak, 1984’te ise tamamen renkli yayına geçmişti. 1986’da ikinci, 1989’da üçüncü televizyon kanalı yayına başlamıştı. TRT uydu üzerinden yayın yapmaya başlamış, ayrıca ulusal radyo istasyonlarının sayısını da dörde çıkarmıştı. TRT’nin elindeki verici istasyonları bir yasayla PTT’ye devredilmiş, gelecek yıllarda bu vericilerden özel televizyonların yararlanmasına zemin hazırlanmıştı. Ayrıca, TRT dışından özel yapımcı şirketlerin TRT’ye program hazırlayıp satması için de yasal düzenleme yapılmıştı.

1990 yılında ilk özel televizyon yayını yurtdışından uydu aracılığıyla Türkiye’ye yapılmaya
başladı. Bu televizyon istasyonunun sahipleri işadamı Cem Uzan ve Ahmet Özal’dı.
Daha sonra ortaklık bozuldu ve Ahmet Özal 1992’de Kanal 6’yı kurdu. 1992 yılından itibaren
birçok özel televizyon ve radyo istasyonu açılmaya başladı. Uzan grubunun ikinci televizyonu Teleon, Erol Aksoy’a ait Show TV, Has grubunun HBB televizyonu 1992’de, Türkiye gazetesinin televizyonu, Aksoy’un şifreli televizyon girişimi Cine 5, Doğan ve Doğuş holdinglerin ortaklığındaki Kanal D, Sabah grubuna ait ATV, yayına başladı.

Yerel radyo ve televizyon istasyonlarının sayısı da çığ gibi büyüdü. Bu yıllarda henüz özel radyo ve televizyonlara izin veren bir yasal düzenleme yapılmamıştı; 1990 başından beri süren yayınlar illegal olarak yapılmaktaydı. 1994 yılında çıkartılan “Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun” özel radyo ve televizyon istasyonları için bir düzenleme getirdi ve denetleme kurulu olarak Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)’ü kurdu.

1994 yılında çıkartılan “Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun” özel radyo ve televizyon istasyonları için bir düzenleme getirdi ve denetleme kurulu olarak Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)’ü kurdu.

Televizyon artan reklam payını yüzde 57’ye kadar yükseltmiştir. Ama en hızlı ve süreğen şekilde büyüme gösteren medya, internettir. İnternet ve dijital medyanın reklamdan elde ettiği gelirin büyük ölçüde gazete ve dergilerin payından gitmekte olduğu tablodan anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, basının karşısında ciddi bir rakip olarak televizyonun yanı sıra artık internet de durmaktadır.

2007-2012 medya reklam geliri verilerine göre sürekli düşüş grafiği gösteren ortam radyodur. İnternet, televizyon, açıkhava ve sinema dalgalı ya da yükselen grafikler göstermektedir.

Medya holdinglerinin medya dışı alanlarda geniş yatırımları olduğunu, hatta asıl faaliyet sahalarının medya dışı sektörler olduğunu dikkate alarak, medya girişimlerinin ve yoğunlaşmalarının holdingler açısından önem ve nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Medya sinerjisi ve ölçek ekonomileri prensiplerinden yararlanarak ulusal ve uluslararası
piyasalarda etkin olmak; gelişen, büyüyen ve çeşitlenen bir alan olarak medya sektöründe var olmak.
• Holdingin medya dışı sektörlerdeki girişim ve işlerini desteklemek ve sürdürmek amacıyla medyanın gücünden yararlanmak; kendi medyasından halkla ilişkiler, reklam ve pazarlama desteği almak.
• Medya gücünü siyaset ve bürokrasi ile ilişkilerini düzenlemek amacıyla kullanıp kurumsal çıkarları korumak; siyasal çevrelerde itibar/nüfuz kazanmak yahut baskı unsuru olmak.
• Kamuoyu oluşturmak ve kitleleri etkilemek/yönlendirmek yoluyla toplumsal denetim
mekanizmaları kurmak.
• Gerek ekonomik gerekse siyasal anlamda rekabet dışında kalmamak, rakipleri takip
etmek veya aşmak için medya sektöründe yer almak.

Televizyon

Reklam sektörü ve reklam harcamaları

1970’lerde

Kitle iletişim araçlarını kiralamak

Video kayıt ve gösterim cihazları

İnsanların daha çok gazete almaya yönelmesi

Reklam harcamaları

1994 yılında