TÜRK BASIN TARİHİ - Deneme Sınavı - 16

1950’li yıllarda basında birtakım olumlu gelişmeler yaşanmıştır. Teknolojik olarak ise basında kullanılan teknik araçların kalitesinin gün geçtikçe artması söz konusudur. A, B, D ve E seçenekleri de bu dönemde yaşanan olumlu gelişmeler olsalar da teknolojik bir gelişme kast edildiğinden sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

1970’li yıllarda basın alanında elektronik yayıncılığın faaliyetlerinin yoğunlaştığı bir döneme girilir. 1974’de TRT tarafından başlatılan paket televizyon yayınlarıyla Anadolu’nun farklı şehirlerinde yaşayan izleyicilere ulaşma fırsatı elde edilir. Basılı gazete ve dergiler ile Anadolu'nun farklı şehirlerine ulaşmak çok uzun sürebiliyordu. Ancak televizyonun yayın hayatına başlamasıyla farklı yerlerdeki insanlara ulaşmak televizyon ile gazetelere göre daha kolay olmuştur. Cevap D seçeneğidir.

Kupon uygulamasını Hürriyet gazetesi başlatmıştır. Ardından ise uygulamaya Akşam gazetesi başlamıştır. Uygulamayla bir milyon tiraja ulaşan ilk gazete, Hürriyet Gazetesi olmuştur. Dolayısıyla cevap E seçeneğidir.

A. Süreyya Ağaoğlu

Matbuat Kanunu

Basın mensupları bu tür kuruluşlarla etkinliklerini artırmaya çalışırlar.

Çınaraltı

Cumhuriyet Gazetesi'nin “Almanya’yı galip zannedenler dalâlet içindedir!” diyerek tepki göstermesi.

Falih Rıfkı

Bu saldırı olayının verdiği cesaretle Türkiye'nin, Sovyetlerin Orta Anadolu’yla ilgili isteklerini reddetmesi.

İstanbul Gazeteciler Cemiyeti.

Marko Paşa

Gazetecilik Enstitüsü

12 Eylül 1980 darbesi sonrasında eski siyasiler, konuşma yasağı getirildiği için ortalarda görünmez olmuşlardır. Ancak, Bülent Ecevit, bu sıkıntılı ortam içinde de sesini duyurabilmenin yollarını aramaktadır. 21 Şubat 1981’de birkaç arkadaşıyla birlikte "Arayış" adlı bir dergi çıkarmaya başlar. Doğru cevap B’dir.

29 Eylül 1983’de, Basın Kanunu’nda değişiklik yapan bir yasa önerisi Danışma Meclisi’nde, yalnızca bir dakika süren oylama ile kabul edilir. Antidemokratik hususlar içeren ve basını zora koşacağı bilinen bu yasalarla halkın haber alma özgürlüğü önemli ölçüde kısıtlanmaktadır. Bu yasa gereğince birkaç gün sonra gazetelerin halktan para toplayarak eşya vermesi yasaklanır. Resmi Gazete ’de yayımlanan tebliğe göre, gazetelerin doğrudan doğruya veya pazarlama firmaları aracılığı ile buzdolabı, televizyon, fırın, video, otomobil vs. vermesi men edilir. Aksini yapacakların cezalandırılacağı belirtilir Doğru cevap C’dir.

1980-1990 yılları arasında Anadolu’daki basın hayatını etkileyen birtakım gelişmeler yaşanır. Merkezi İstanbul ve Ankara’da bulunan birkaç ulusal basın kuruluşu Anadolu’da yayıncılık faaliyetlerine başlarlar. Örneğin, 28 Nisan 1984 tarihinde Hürriyet gazetesi Doğu Anadolu’da satılacak gazetelerin baskısı için Erzurum’da bir basım tesisi faaliyete geçirir. Kısa zaman sonra ise Güneş ve Hürriyet gazeteleri burada basılmaya başlanır. Bundan iki yıl sonra, 10 Ekim 1986’da Tercüman; gazetesi benzer bir teşebbüse girişir. Burada basılan gazetelerin birkaç sayfası Doğu Anadolu kaynaklı haberlere ayrılır. Ancak bölgenin satış kotasının düşük oluşu ve geliştirmeye yönelik girişimlerin azlığı nedeniyle, birkaç yıl sonra Hürriyet ve Tercüman gazeteleri buradaki tesislerini kapatmak zorunda kalırlar. Doğru cevap D’dir.

1990’lı yıllar özellikle çağdaş Atatürkçü düşünceyi ve laikliği savunan aydınlara karşı saldırılarla başlar. Bunun ilk örneği 30 Ocak 1990’da yaşanır ve hukuk profesörü Muammer Aksoy öldürülür. Bu cinayeti birkaç ay sonra gazeteci Çetin Emeç’in öldürülmesi takip eder (8 Mart). Aydınların hunharca öldürülmesi kamuoyunda büyük infial yaratır. Cinayetlerin uluslararası ilişkilere sahip organize bir terör hareketi olduğu iddia edilir.  Doğru cevap D’dir.

1990 yılının başlarında gündeme gelen önemli konulardan biri de özel radyo ve televizyon kanallarının açılması meselesidir. İlk özel televizyon Magic Box’ın Avrupa merkezli uydular kullanarak deneme yayınlarına başlaması, diğer girişimcileri de harekete geçirir. Çok sayıda kuruluş bu alanda yatırım yapmak için yasal düzenleme beklediklerini açıklar. Ancak TRT, ülke çapında yayın yapma yetkisinin kendisinde olduğunu belirterek, özel radyo ve televizyonlara karşı olduğunu açıklar. 7 Mayıs 1990’da test yayınına başlayan Star 1 TV’nin, Cumhurbaşkanı Özal’ın desteğini alması, TRT’nin yayın tekelinin kırılmasında etkili olur. Böylece günümüzde önem kazanan ve gittikçe gelişen özel elektronik yayıncılık için büyük bir adım atılır. Cumhurbaşkanının girişimleri ile bu konuda yasal düzenlemeler yapılması için harekete geçilir. Doğru cevap B’dir.

1990’lı yıllarda basın organları arasında sıkı bir rekabet ortaya çıkar. “Ansiklopedi Savaşları” diye adlandırılan bu rekabetin başlatıcısı Sabah gazetesi olur. Okurlarına kupon karşılığı Meydan Larousse vereceğini vadeden gazetenin tirajı bir anda 500 binden, 1 milyon 250 bine ulaşır. Bunu gören Hürriyet ve Milliyet gazeteleri de okurlarına ansiklopedi vereceklerini ilân ederler. Doğru cevap E’dir.

1993 yılı içinde yaşanan bir başka gelişme de özel radyo ve televizyonları etkiler. Valilikler, Ulaştırma Bakanlığı’na başvurarak özel radyo ve televizyon kanallarının kapatılmasını isterler. Bakanlık bir genelge yayımlayarak yurt içinde yayın yapan özel radyoların kapatılmasını önerir. Bunun üzerine radyo sahipleri ve çalışanlar ortak bir tepki göstermeye ve haklarını aramaya başlarlar. 1 Şubat 1993’te yayımlanan genelge valiliklere gönderilir ve radyolar birkaç ay içinde kapatılır. Yeni kurulmuş olmasına rağmen kısa zamanda geniş kitleleri kendine bağlayan radyoların susturulması büyük tepki çeker. İnsanlar arabalarının antenlerine siyah kurdeleler bağlayarak durumu protesto ederler. Doğru cevap D’dir.