TÜRK BASIN TARİHİ - Deneme Sınavı - 18

II. Abdülhamid, yönetimi boyunca iki büyük tehlikeyle karşı karşıya kalır. Bunlardan biri 1890’lı yılların başındaki Ermeni Meselesi, diğeri ise 1900’lerdeki Makedonya Meselesi’dir.

Bâb-ı Ali’de, Matbuat-ı Dâhiliyye İdaresi adıyla özel bir kalem kurulur. Söz konusu kalem, gazeteleri kontrol ederek kanuna uygun olmayan yerlerini sansür eder. Bazen de hiçbir ihtara gerek görmeksizin gazetelerin kapatılmasını
isteyebilir.

Matbuat Müdürlüğü'nde oluşturulan Muayene-i Matbuat Kalemi’nde Türkçe, Arapça, Farsça, Fransızca, Ermenice, İngilizce, Rumca ve Rusça yayınları denetleyebilecek elemanlar görevlendirilir. Bu elemanlar aleyhte yayımlanan makalelerin özetlerini çıkaracak, gerektiğinde bunlara tekzip yazıları hazırlayacaklardır.

Tanzimat gazetesi 1910 yılında Lütfü Fikri Bey tarafından çıkarılmıştır. Oysa II. Abdülhamid  1876-1909 yılları arasında tahtta kalmıştır.

Süreli yayın çıkarmak isteyenlerin yayın politikalarını gösteren bir şartnameyi ilgili makama önceden vermeleri gerekir. Bu şartname uygun görülürse yayım izni (ruhsat) verilir, uygun görülmezse verilmez. Şartnamelerde yer alan hususlardan bir kaçını şöyle gösterebiliriz:
• Yalnızca gazetenin ilgi alanına giren haberler verileceği,
• Hükümet aleyhinde yayın yapmayacağı,
• Uygun olmayan kelimelerin kullanılmayacağı,
• Anlamı belirsiz yazıların yayımlanmayacağı,
• Kadınlar ve öğrencilerden gelen yazıların yayımlanmayacağı,
• Sansür memurlarının çıkardığı yerler hakkında yorum yapılmayacağı,
• Sansüre uğrayan yerlerin boş olarak yayımlanamayacağı...

Basılması istenen eserler önce Encümen-i Teftiş ve Muayene’ye incelenmek üzere gönderilir. Encümen tarafından uygun görülen veya görülmeyen kitapların ayrıntılı listesi her zaman saraya takdim edilir.

Jön Türklerle temasa geçen Mizancı Murad, gruplar arasında kalmamak için
Mısır’a geçer ve Mizan’ı burada çıkarmaya devam eder. Gazetesinde saraya ve Sultan Abdülhamid’e karşı açıkça cephe alır. Padişahı usul-i meşvereti
kabul etmeye veya tahtı terk etmeye davet ettiği için gıyabında idama mahkûm edilir.

Basın-yayın hayatına Tanzimat Dönemi’nde başlayan Ahmet Midhat Efendi en yoğun gazetecilik faaliyetini II. Abdülhamid Dönemi’nde yapar. Bu nedenle dönemin en özgün ve verimli yazarları arasında yer alır. Özellikle gençleri okuma-yazmaya teşvik etmek için yazdığı eserler ve onlara basın mesleğini sevdirmesi dikkati çeken meziyetleri arasında yer alır.

Ahmet Mithat, çok sayıda eser yazar ve tek bir alanla ilgilenmez. Bu da onun eklektik bir zihnî yapıda olduğunu göstermektedir.

II. Abdülhamid Dönemi’ne asıl damgasını vuran, ilk sayısı 17 Mart 1891 tarihinde Ahmet İhsan (TOKGÖZ) tarafından çıkarılmaya başlanan Servet-i Fünûn dergisidir. Sansür yüzünden önceleri fenni konulara ağırlık veren dergi birkaç yıl sonra sayfalarında sanat ve edebiyat yazılarına yer vermeye başlar. 7 Şubat 1896 tarihinde çıkarılan 256. sayıda, yazı işleri müdürlüğünü üstlenen Tevfik Fikret’in çabalarıyla, dergi tam anlamıyla bir kültür ve edebiyat yayını halini alır. Edebî yazıların, yorumların, şiir, öykü ve romanların yanı sıra yayımlanan resimler ve basım kalitesiyle dikkat çeken dergi, kısa zaman içinde aranılan ve takip edilen bir süreli yayın olma özelliği kazanır.

Ahmet Mithat, eserlerinde iki medeniyeti karşılaştırırken şu beş konu üzerinde durur:
1. İlim ve teknik üstünlük
2. Yaşayış tarzı
3. Kadın ve aile
4. Din, felsefe ve ahlâk
5. Kültür, güzel sanatlar ve edebiyat

II. Abdülhamit döneminde gazetelerin siyasi veya idari yazıları yayımlamadan önce resmî izin almaları gereken kurum, Matbuat-ı Dâhiliyye İdaresi'dir.

II. Abdülhamid döneminde özellikle yabancı dilde yapılan yayınları takip etmek için kurulan kurum Matbuat-ı Ecnebiye Kalemi'dir.

Matbuat Nizamnamesi 1864 - 1909 tarihleri arasında yürürlükte kalmıştır.

İhtar - Tatil - Fesh ü ilga

Tercüman-ı Hakikat gazetesi Ahmet Mithad Efendi tarafından çıkarılmıştır.

“Hâce-i Evvel" olarak tanınan II. Abdülhamid dönemi yazarı Ahmet Mithat Efendi'dir.

Kendilerinden sonra gelişen “sanat sanat içindir” görüşüne zemin hazırlayan edebiyat akımı, Ara Nesilciler'dir.

II. Abdülhamid döneminin ünlü dergisi Çaylak, Mehmet Tevfik tarafından çıkarılmıştır.

II. Abdülhamid döneminde yayınlanan ve ilk özel Türkçe gazete olan yayının adı Devir'dir.

Mizan dergisini çıkaran II. Abdülhamid muhalifi yazar, Mehmed Murad'dır.