TÜRK ANAYASA HUKUKU

Asli kurucu iktidar, bir ülkenin siyasal rejiminde ihtilal, hükûmet darbesi veya ülkenin parçalanması sebebiyle bir hukuk boşluğu meydana gelmesi ya da bağımsızlığın kazanılması veya yeni bir devletin kurulması gibi durumlarda hiçbir hukuk kuralıyla bağlı olmaksızın yeni anayasayı yapan iktidara denir. Tali kurucu iktidar ise, bir ülkenin anayasasını, mevcut anayasal kural ve usuller çerçevesinde tümden yenileyen ya da değiştiren iktidara denir. Yeni bir anayasa mevcut anayasal kurallar çerçevesinde yapılırsa bu anayasayı yapan iktidar, tali kurucu iktidar olarak adlandırılır. 

Doğru cevap C şıkkıdır.

Hiyerarşik yöntemde anayasa yapımı, Anayasa’nın, bir kişi, kurul ya da temsili olmayan bir meclisçe “tepeden inme” bir usulle kabul edilmesi biçiminde gerçekleşmektedir. 1876 Kanun-ı Esasisi bu yöntemle hazırlanmıştır. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

Sözleşme (veya pakt) yönteminde, anayasa yapımı, toplumu temsil eden siyasal güçler (gruplar ve partiler) veya seçilmiş bir kurul ya da kurucu meclis tarafından “katılma ve uzlaşma” ilkelerine dayalı olarak “toplumsal sözleşme” biçiminde gerçekleştirilmektedir.

Plebisit referandumlar, serbestçe yapılmayan referandumları ifade eder. Bu tür referandumlar çoğunlukla hiyerarşik yöntemde görülür. Oysa sözleşme yöntemi, "katılma ve uzlaşma" ilkelerine dayalı olarak gerçekleştirilir. 

Parlamentoda çoğunluğa sahip bir partinin diğer partilerin görüşlerini dikkate almaksızın yaptığı anayasa değişikliği toplumun farklı kesimlerini dikkate almaksızın hazırlandığı için sözleşme yöntemi ile hazırlanmış kabul edilemez.

Organik yöntemi diğerlerinden ayıran en önemli fark, bu yöntemde anayasa yapımı sürecinin büyük ölçüde “nötr” bir şekilde işlemesidir.

Sözleşme yöntemine göre yapılan anayasalar üzerindeki uzlaşma oranı yüksek olacağından, bu yöntemle yapılan anayasalar daha istikrarlı olur.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Anayasa’nın 175’inci maddesinin birinci fıkrasına göre, “Anayasa’nın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.” TBMM üye tam sayısı 600 olduğundan bu sayı, 200'dür. 

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru sıralama TBMM Başkanlığı, Anayasa Komisyonu, TBMM Başkanlığı, Genel Kurul, Cumhurbaşkanı şeklindedir. 

Doğru cevap B şıkkıdır.

Anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının üçte ikisi (400 veya daha fazla oy) ile kabul edilmiş ise, Cumhurbaşkanı bu anayasa değişikliği kanununu onaylayabilir, Meclise geri gönderebilir ya da ihtiyari olarak halk oyuna sunabilir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az (yani, 360 oydan 399 oya kadar) bir oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bunu Meclise geri gönderebilir ya da zorunlu olarak halk oyuna sunar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Bir anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az (yani, 360 oydan 399 oya kadar) bir oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bunu Meclise geri gönderebilir ya da zorunlu olarak halk oyuna sunar.

Meclis, geri gönderilen anayasa değişikliği kanununu üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla (400 oy) aynen kabul ederse, Cumhurbaşkanının anayasa değişikliği kanununu onaylama ya da halk oyuna sunma yetkisi vardır.

Anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının üçte ikisi (400 veya daha fazla oy) ile kabul edilmiş ise, Cumhurbaşkanı bu anayasa değişikliği kanununu onaylayabilir, Meclise geri gönderebilir ya da ihtiyari olarak halk oyuna sunabilir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

B seçeneğinde verilen durumda Cumhurbaşkanının onay yetkisi yoktur, Cumhurbaşkanı değişikliği ya TBMM'ye iade etmeli ya da halkoyuna sunmalıdır. Dolayısıyla bir şekle aykırılık söz konusudur ve değişikliğin iptali gerekir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Anayasa Mahkemesi, şekil açısından inceleme yaparken değişikliğin ivedilikle görüşülüp görüşülmediğini, yani Genel Kurul'da iki kez görüşülüp görüşülmediğini denetler. Şayet değişiklik ivedilikle, tek bir kez görüşüldüyse şekil bakımından aykırılık ve iptal söz konusu olacaktır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Asli kurucu iktidar, sınırsız ve hukuk dışı bir olay olmasına karşılık, sosyolojik anlamda toplumdaki siyasal değer ve inançlar, siyasal güç dengesi, uluslararası ortam ve ülkenin dış ilişkileri gibi faktörlerle kendini sınırlı hissedebilir. Öte yandan, evrensel anlamda hukukun varlığının anayasadan bağımsız olduğu kabul edilirse, asli kuruculuğun tamamen hukuk dışı bir işlev olmadığı söylenebilir. Bu durumda özellikle demokratik bir kurucu iktidarın, hukukun genel ilkeleri ve insan haklarından kendini muaf tutması mümkün olmayacaktır. Doğru cevap A'dır.

Hiyerarşik yöntemde anayasa yapımı, Anayasa’nın, bir kişi, kurul ya da temsili olmayan bir meclisçe “tepeden inme” bir usulle kabul edilmesi biçiminde gerçekleşmektedir. Bu yöntemin klasik uygulaması, hükümdar ya da monarkın tek yanlı bir iradi tasarruf ile “ferman” biçiminde bir anayasayı kabul ve ilan etmesidir. Doğru cevap A'dır.

Sözleşme yöntemi ile anayasa yapımı “katılma ve uzlaşma” ilkelerine dayalı olarak gerçekleştirilir. Doğru cevap C'dir.

Anayasa’nın 175’nci maddesinde yer alan Anayasa’nın değiştirilmesi usulünde “teklif”, “görüşme”, “karar” ve “onay” olmak üzere dört safha bulunmaktadır.

Anayasa’nın 175’inci maddesinin birinci fıkrasına göre, “Anayasa’nın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.” Doğru cevap B'dir.

Anayasa, anayasa değişikliği teklif etme yetkisini sadece TBMM üyelerine vermiştir. Başka bir organın, örneğin Cumhurbaşkanının ya da bakanların “anayasa değişikliği tek- lifi” verme yetkisi yoktur. Doğru cevap A'dır.

3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halk oylamasına Sunulması Hakkında Kanuna göre, “Anayasa değişikliği halk oylaması, ilgili Anayasa değişikliği kanununun Resmî Gazete’de yayımını takip eden altmışıncı günden sonraki ilk Pazar günü yapılır. Doğru cevap C'dir.

Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’nün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Doğru cevap B'dir.

Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetiminde iptale karar verilebilmesi için mahkeme başkanı veya bir başkan vekilinin başkanlığında en az on üye ile toplanacak olan Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunun toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu ile karar vermesi şarttır. Doğru cevap D'dir.

Anayasa Mahkemesinin anayasa değişikliklerine ilişkin yapacağı şekil denetimi; teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Doğru cevap E'dir.