TÜRK ANAYASA HUKUKU

Günümüzde yürütmeyi temsil eden makam cumhurbaşkanlığıdır.

Tanımı yapılan düzenleyici işlem cumhurbaşkanlığı kararnamesidir.

Yayımlandığı gün yürürlüğe girmektedirler.

İlk dört şıktaki şartlar doğrudur ama E seçeneğindeki şart aranmamaktadır.

Cumhurbaşkanının dönemlik görev süresi 5 yıldır.

E seçeneğindeki yetki TBMM'ye aittir

Üye sayısının 3/5'i yani 360 üye sayısıyla yapılabilmektedir.

Doğru yanıt D seçeneği olacaktır (AY: m.106; Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, m.17)

Seçimlerin yenilenmesi olağanüstü hal sebebi değildir.

Yürütme organının düzenleyici işlemleri Anayasada Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler şeklinde düzenlenmiş olmakla birlikte, yürütme organının başka düzenleyici işlemler yapması mümkündür. Örneğin yürütme organı, Cumhurbaşkanı kararı, genelge, tebliğ gibi adlar altında da genel, soyut ve objektif kurallar içeren düzenlemeler yapabilir. Tüzük ise son Anayasa değişikliği ile kaldırılan bir düzenleyici işlemdir. Türk hukuku açısından yürütme organının düzenleyici işlemleri arasında yer almaz.

Anayasaya göre (m.104/17), “Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.” Dolayısıyla bir ve üçüncü önermeler doğrudur.

Meclisin bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesini yürürlükten kaldırması veya kararnamede değişiklik yapması söz konusu olamaz. Çünkü Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, önceki dönemdeki kanun hükmünde kararnameler gibi Meclisin iznine ve onayına tabi olmayıp, doğrudan Anayasaya dayanılarak çıkarılan düzenlemelerdir. Ancak Anayasada münhasıran Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle düzenleneceği belirtilen konularda Meclisin kanun çıkarması mümkün değildir.

Anayasada yer alan bu genel kararname yetki- sinin dışında, belli konuların münhasıran Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleneceği öngörülmüştür. Bu konular yalnızca Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebilir ve “mahfuz yetki” olarak adlandırılabilecek bu hususlarda Meclis ka- nun çıkaramaz. Bu konular şunlardır:

1. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması (m. 106/11).

2. Devlet Denetleme Kurulu (m.108).

3. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri (m.118/6),

4. Üst kademe kamu yöneticilerinin atanmala- rına ilişkin usul ve esaslar (m.104/9).

Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini çıkarmaya yetkili organ Cumhurbaşkanı’dır. Kararnameler kanunlara eşit normlar içermekle birlikte yürütme işlemi olduğundan, idari usullere göre hazırlanır ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmakla kabul edilmiş olur. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Resmî Gazete’de yayımlanır ve yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak, kararnamede yürürlük tarihî olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir (AY.m.104/19).

Cumhurbaşkanlığına, a) siyasi parti grupları, b) en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler c) en az yüz bin seçmen aday gösterebilir (m.101,f.3).

TBMM veya Cumhurbaşkanı tarafından, seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, bu karar kırk sekiz saat içinde Resmî Gazete’de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi birlikte yapılır (Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu, m.3/4).

Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır. Bu yetkilerden bazıları ise şunlardır:

Anayasa Mahkemesine üye seçmek (m.146),

Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek (m.155)

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini seçmek (m.154)

Hâkimler ve Savcılar Kuruluna üye seçmek (m. 159).

Türkiye Büyük Millet Meclisini gerekti- ğinde toplantıya çağırmak (m. 93/2).

Seçimlerin yenilenmesine karar vermek (m. 116).

Genelkurmay Başkanını atamak (m.117/3).

Millî Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek (m.118).

Olağanüstü hâl ilan etmek (m.119).

Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak (m.108).

Devlet Denetleme Kuruluna idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denet leme yaptırtmak. (m.108) RTÜK üyeleri ise TBMM tarafından seçilmektedir.

Anayasa Cumhurbaşkanına vekalet etme görevini, Cumhurbaşkanı yardımcısına vermiştir. Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir (m.106)

Yanlış cevap E'dir. Çünkü Olağanüstü hâl kanununa göre, olağanüstü hâl ilan edilen yerlerde, devlet güvenlik mahkemeleri ile askerî mahkemelerin görevlerine giren suçlar dışındaki davalara adli yargıda bakılır (m.24). O hâlde olağanüstü hâllerde kural olarak genel mahkemelerin yargı yetkisi etkilenmemektedir.

Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevlere ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.