TÜRK ANAYASA HUKUKU

Maddi bakımdan yasama fonksiyonu, genel, sürekli, objektif ve kişisel olmayan işlemler yapmak, yani kural koymak anlamına gelir. Şeklî anlamda yasama fonksiyonu ise yasama organı tarafından yasama usullerine uygun olarak yapılan bütün işlemlerdir.

Anayasa’nın 87’nci maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisinin görevleri şunlardır: Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek; milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak; Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek.

Yasama yetkisinin genelliğine rağmen, yasama organı Anayasa tarafından yetkisiz kılındığı veya yetkisi sınırlandırıldığı için (Gözler, 2000:277-279) bazı işlemleri yapamaz. Şöyle ki:

(1) Türkiye Büyük Millet Meclisi, mahkemelerin yerine geçerek yargı işlemi yapamaz (Özbudun, 1998: 175). Örneğin, Meclis suç işleyen bir kişiyi yargılayarak ceza veremez. Zira, Anayasa bu yetkiyi yasama organına değil, “bağımsız ve tarafsız mahkemelere” vermiştir (m.9). Yine Anayasaya göre Meclis, “mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez” (m.138/son).

(2) Yasama organı, yürürlükte olan kanunların uygulanmasından ibaret olan işlemleri kanun yoluyla yapamaz (Özbudun, 1998: 176). Örneğin, Meclis yürütme organınca yapılması gereken memur atama, ruhsat verme, vergi tarhetme gibi kanunların uygulanmasından ibaret olan bireysel işlemleri yapamaz. Çünkü, Anayasaya göre, yürüt- me yetkisi ve görevi yürütme organına aittir (m.8).

(3) Yasama organı, Anayasaya aykırı şekilde kanun yapamaz. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Mecisinin, belli bir kişiye yükümlülük getiren veya belli bir kişiyi yürürlükteki kanunlarla önceden getirilmiş bulunan yükümlülüklerden kurtaran kanunlar çıkarması Anayasanın “hukuk devleti” ve “eşitlik” ilkelerine aykırı olacaktır. Anayasanın bu tür kanunların yapılmasını yasakladığında kuşku yoktur. Yasama organı, Anayasa ile açıkça yasaklanan ya da maddi içerik bakımından sınırlanan konularda da kanun yapamaz (Gözler, 2000: 278-279). Örneğin, basına sansür getiren bir kanun Anayasanın “basın hürdür, sansür edilemez” hükmüne (m.28); vatan- daşlara karşılıksız çalışma yükümlülüğü getiren bir kanun ise Anayasanın “angarya yasaktır” (m.18) hükmüne açıkça aykırı düşer.

Yasama yetkisinin genelliğine rağmen, yasama organı Anayasa tarafından yetkisiz kılındığı veya yetkisi sınırlandırıldığı için (Gözler, 2000:277-279) bazı işlemleri yapamaz. Şöyle ki:

(1) Türkiye Büyük Millet Meclisi, mahkemelerin yerine geçerek yargı işlemi yapamaz (Özbudun, 1998: 175). Örneğin, Meclis suç işleyen bir kişiyi yargılayarak ceza veremez. Zira, Anayasa bu yetkiyi yasama organına değil, “bağımsız ve tarafsız mahkemelere” vermiştir (m.9). Yine Anayasaya göre Meclis, “mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez” (m.138/son).

(2) Yasama organı, yürürlükte olan kanunların uygulanmasından ibaret olan işlemleri kanun yoluyla yapamaz (Özbudun, 1998: 176). Örneğin, Meclis yürütme organınca yapılması gereken memur atama, ruhsat verme, vergi tarhetme gibi kanunların uygulanmasından ibaret olan bireysel işlemleri Mazama. Çünkü, Anayasaya göre, yürüt- me yetkisi ve görevi yürütme organına aittir (m.8).

(3) Yasama organı, Anayasaya aykırı şekilde kanun yapamaz. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisinin, belli bir kişiye yükümlülük getiren veya belli bir kişiyi yürürlükteki kanunlarla önceden getirilmiş bulunan yükümlülüklerden kurtaran kanunlar çıkarması Anayasanın “hukuk devleti” ve “eşitlik” ilkelerine aykırı olacaktır. Anayasanın bu tür kanunların yapılmasını yasakladığında kuşku yoktur. Yasama organı, Anayasa ile açıkça yasaklanan ya da maddi içerik bakımından sınırlanan konularda da kanun yapamaz (Gözler, 2000: 278-279). Örneğin, basına sansür getiren bir kanun Anayasanın “basın hürdür, sansür edilemez” hükmüne (m.28); vatan- daşlara karşılıksız çalışma yükümlülüğü getiren bir kanun ise Anayasanın “angarya yasaktır” (m.18) hükmüne açıkça aykırı düşer.

Bir ülkenin anayasası olmasa veya anayasada belli bir konuda kanun çıkarılabileceğine dair hüküm bulunmasa dahi, yasama organı kanun yapabilir. Ancak yürütme organı, belli bir alanda kendisini yetkilendiren bir kanun olmadıkça işlem yapamaz. Ancak daha önce belirtildiği gibi, yürütme yetkisine ilişkin konularda doğrudan Anayasanın verdiği yetkiyle çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri istisnadır. Bunların önceden var olan bir kanuna dayanma zorunluluğu yoktur. Kanunlar, yasama organının “teşebbüs kudreti”ne dayanır. Yani, yasama organı, belli bir kanunu çıkarabilmek için hiçbir metnin ön iznine tâbi değildir. Anayasadan aldığı “genel yetki” ile her konuyu doğrudan doğruya düzenleyebilir (Özbudun, 1998: 65-166).

Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle devredilmesi yasaklanan yasama yetkisi sadece kanun yapma yetkisi değil, Anayasa’nın 87’nci maddesi ve diğer hükümleriyle Türkiye Büyük Millet Meclisine verdiği görev ve yetkilerin tamamıdır (Gözler, 2000: 280-281). Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisi kanun yapma yetkisinin yanı sıra, savaş ilanına karar vermek, genel ve özel af ilan etmek, milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak gibi yetkilerinin hiçbirisini yürütme organına veya yargı organına devredemez.

Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesinin 2017 değişikliklerinden önce Anayasa ile öngö- rülmüş olan bir istisnası vardı. Anayasa’nın yürürlükten kaldırılan 91’inci maddesine göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir.”

Maddi anlamda kanun yasama organı tarafından, belli usullere uyularak çıkarılan ve yürürlüğe girmesinden itibaren toplum için uyulması zorunlu olan genel, soyut ve sürekli kuralları ihtiva eden bir işlemdir. Örneğin, Medeni Kanun, Türk Ceza Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu birer dar anlamda maddi kanundur.

Maddi Kanunun Özellikleri: Maddi kanunlar yazılı, genel, soyut ve sürekli olma özelliğine sahiptir.

1. Kanunların yazılı olması, kanunun düzenlemesi içinde yer alan hukuk kurallarının Anayasa ile belirlenmiş yetkili organ tarafından yazılı ve kodifiye edilmiş bir şekilde kabul edilmesi ve kamuoyuna açıklanmasını ifade eder.

2. Kanunun genel ve soyut olması, kanunun muayyen bir kişi ya da olayı değil, aynı durumda bu- lunan bütün kişileri ve aynı nitelikteki bütün olayları kapsamına alması anlamına gelir. Bazı istisnaları olmakla birlikte, kural olarak belli bir kişi ya da olaya uygulanmak üzere kanun çıkartılmaz. Örneğin, üniversite öğretimini düzenleyen bir kanun bütün üniversite öğrencilerini kapsarken, tabiî afetten zarar gören bir şehre yardım yapılmasına ilişkin kanun sadece bu şehir bakımından uygulama alanı bulur.

3.Kanunların sürekli olması ise kanunların yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren düzenleme alanındaki bütün kişi ve olaylara her zaman uygulanması demektir. Kural olarak kanunlar sürekli uygulanmak üzere çıkarılır ve yürürlükte kaldıkları müddetçe uygulanırlar.

Bir yasama döneminde, yani iki seçim arasındaki dönemde sonuçlandırılamayan kanun tekliflerinin hükümsüz kalmasına “kadük olma” denilmektedir.

TBMM İçtüzüğüne göre (m.20), Türkiye Bü- yük Millet Meclisi komisyonları şunlardır:

Anayasa Komisyonu;

Adalet Komisyonu;

Millî Savunma Komisyonu;

İçişleri Komisyonu;

Dışişleri Komisyonu;

Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu;

Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Ko- misyonu;

8. Çevre Komisyonu;

9. Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu;

10. Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu;

11. Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu;

12. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını İnceleme Komisyonu;

13. Dilekçe Komisyonu;
14. Plan ve Bütçe Komisyonu;
15. Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu; 16. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu.

16. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu.