TÜRK ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

On beş üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi’nin üç üyesi Türkiye Büyük Millet Meclisi, on iki üyesi ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

Anayasa mahkemeleri siyasi partilerin yalnızca mali denetimini yapar.

Anayasa denetimine tabi tutulan normlar;

Kanunlar

Anayasa Değişiklikleri

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

TBMM İçtüzüğü.

“Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır."

Hâkimler ve Savcılar Kurulunun görevleri şunlardır (AY.m.159,f.8):

Anayasanın 159’uncu maddesine göre (f.2 ): “Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyeden oluşur.

Cumhurbaşkanı başkan ve tabii üye dışında birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından üç üye ve  birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından bir üye olmak üzere toplam dört üye seçmektedir.

Anayasanın ilk düzenlemesinde Hâkimler ve Savcılar Kurulunun kararları tümüyle yargı denetimi dışında tutulmuştu. 2010 değişikliğiyle Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır (m.159, f.10). Hâkimler ve Savcılar Kurulunun yalnızca meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açıktır.

Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanuna göre, adli yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleridir (m.2).  Hukuk mahkemeleri, sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer hukuk mahkemeleridir (m.4). Belirli kişiler arasında çıkan uyuşmazlıklara veya belli konularla ilgili uyuşmazlıklara bakan mahkemelere özel mahkemeler denir. Örneğin, iş mahkemeleri, kadastro mahkemeleri, tüketici mahkemeleri gibi. Ceza mahkemeleri, sulh ceza hakimliği, asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemeleridir (m.8).

Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanuna göre, adli yargı ikinci derece mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleridir.

Anayasa’ya göre (m.158), Uyuşmazlık Mahkemesi adlî ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.

Sayıştay idari görevi, genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına incelemek ve denetlemektir.

On beş üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi’nin üç üyesi Türkiye Büyük Millet Meclisi, on iki üyesi ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

Milletlerarası Antlaşmalar, Olağanüstü Hâl Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Parlamento Kararları ve İnkılâp Kanunları Anayasa Mahkemesinin denetimi dışında tutulan normlar arasındadır. TBMM İçtüzüğü ise Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir.

Asli kurucu iktidar, bir ülkenin siyasal rejiminde ihtilal, hükûmet darbesi veya ülkenin parçalanması sebebiyle bir hukuk boşluğu meydana gelmesi ya da bağımsızlığın kazanılması veya yeni bir devletin kurulması gibi durumlarda hiçbir hukuk kuralıyla bağlı olmaksızın yeni anayasayı yapan iktidara denir. Tali kurucu iktidar ise, bir ülkenin anayasasını, mevcut anayasal kural ve usuller çerçevesinde tümden yenileyen ya da değiştiren iktidara denir. Yeni bir anayasa mevcut anayasal kurallar çerçevesinde yapılırsa bu anayasayı yapan iktidar, tali kurucu iktidar olarak adlandırılır. 

Doğru cevap C şıkkıdır.

Hiyerarşik yöntemde anayasa yapımı, Anayasa’nın, bir kişi, kurul ya da temsili olmayan bir meclisçe “tepeden inme” bir usulle kabul edilmesi biçiminde gerçekleşmektedir. 1876 Kanun-ı Esasisi bu yöntemle hazırlanmıştır. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

Sözleşme (veya pakt) yönteminde, anayasa yapımı, toplumu temsil eden siyasal güçler (gruplar ve partiler) veya seçilmiş bir kurul ya da kurucu meclis tarafından “katılma ve uzlaşma” ilkelerine dayalı olarak “toplumsal sözleşme” biçiminde gerçekleştirilmektedir.

Plebisit referandumlar, serbestçe yapılmayan referandumları ifade eder. Bu tür referandumlar çoğunlukla hiyerarşik yöntemde görülür. Oysa sözleşme yöntemi, "katılma ve uzlaşma" ilkelerine dayalı olarak gerçekleştirilir. 

Parlamentoda çoğunluğa sahip bir partinin diğer partilerin görüşlerini dikkate almaksızın yaptığı anayasa değişikliği toplumun farklı kesimlerini dikkate almaksızın hazırlandığı için sözleşme yöntemi ile hazırlanmış kabul edilemez.

Organik yöntemi diğerlerinden ayıran en önemli fark, bu yöntemde anayasa yapımı sürecinin büyük ölçüde “nötr” bir şekilde işlemesidir.

Sözleşme yöntemine göre yapılan anayasalar üzerindeki uzlaşma oranı yüksek olacağından, bu yöntemle yapılan anayasalar daha istikrarlı olur.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Anayasa’nın 175’inci maddesinin birinci fıkrasına göre, “Anayasa’nın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.” TBMM üye tam sayısı 600 olduğundan bu sayı, 200'dür. 

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru sıralama TBMM Başkanlığı, Anayasa Komisyonu, TBMM Başkanlığı, Genel Kurul, Cumhurbaşkanı şeklindedir. 

Doğru cevap B şıkkıdır.

Anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından üye tamsayısının üçte ikisi (400 veya daha fazla oy) ile kabul edilmiş ise, Cumhurbaşkanı bu anayasa değişikliği kanununu onaylayabilir, Meclise geri gönderebilir ya da ihtiyari olarak halk oyuna sunabilir.

Doğru cevap E şıkkıdır.