TÜRK ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 4

Anayasa değişiklik tekliflerinin mutlaka yazılı olarak yapılması gerekir.

Anayasa değişiklik teklifi Meclis Başkanlığınca Anayasa komisyonuna havale edilir ve komisyonca incelemeye tabi tutulur.

Anayasa değişikliği kanununun Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulması halinde değişikliğin kabulü için aranan asgari çoğunluk 'geçerli oyların yarıdan çoğudur'.

Anayasa değişikliklerinin halk oylamasına sunulmasından sonra oylamanın usulüne uygunluğu denetimi yetkisi Yüksek Seçim Kuruluna aittir.

Anayasal değişmenin temel dinamiği, toplumsal
gerçekliktir. Bu nedenle anayasaların, toplumsal
değişmelere uyarlanması gerekmektedir. Anayasaların
bazı hükümleri yapıldığı dönemin ve yakın
bir geleceğin ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla
konulur.

Teknolojik gelişmeler: Sosyal ve ekonomik
faktörler gibi teknoloji alanındaki gelişmeler
de genel olarak hukuku ve anayasaları
etkileyecek sonuçlar doğurabilir. Teknolojik
gelişmeler, sosyal değişmenin başlıca dinamiklerinden
birisidir (Miller, 1979: 14-41;
Balkin, 1992: 1978-1979). Bu değişme
olumlu olabileceği gibi, olumsuz yönde de
gerçekleşebilir. Örneğin; bilgisayar, kamera,
telefon, faks, telsiz, dinleme cihazları ve
benzeri araçların yaygın kullanımı gibi teknolojik
gelişmelerin doğrudan ya da sosyal
değişmeye yol açmak suretiyle dolaylı olarak
hukuk, anayasal kurumlar ve bireysel
hürriyetler alanında ortaya çıkardığı etkiler,
bazı durumlarda hukukun uygulanmasını,
anayasal kurumların işleyişini ve hürriyetlerin
gerçekleştirilmesini kolaylaştırırken, bazen
de bu alanlarda ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

Sosyal, ekonomik ve siyasal faktörler: Sosyal ve
siyasal faktörler, bir ülkede çeşitli alanlardaki
sosyal ve siyasal gelişme ile değişik gruplar
arasındaki farklılaşmalardan dolayı ortaya
çıkarken; ekonomik faktörler, bir ülkenin
genel ekonomik durumu ya da bölgeler arasındaki
ekonomik dengesizliklerden doğmaktadır.
Anayasal değişmeyi doğrudan ya
da dolaylı olarak etkileyen faktörlerin başlıcaları
sosyal ve ekonomik kaynaklıdır. Anayasacılık
tarihinin dönüm noktalarından
birisini oluşturan liberal anayasal sistemlerin
demokratikleşmesinde; oy hakkının
genişlemesi suretiyle geniş kitlelerin siyasal
sürece katılması ve refah devletinin gelişmesi
en önemli faktörler olarak etkili olmuştur.
Ayrıca, parlamentarizmin gelişmesi, federal
ilişkilerdeki değişmeler ve siyasal partiler ile
organize büyük sosyal grupların giderek önem
kazanması da anayasaları etkileyen faktörler
arasında yer alır (Lehmbruch, 1985: 33).
Öte yandan farklı toplumsal gruplar arasındaki
statü farklılıklarını belirleyen sosyal
ve ekonomik faktörler, bu grupları, kendi
aralarındaki siyasal ilişkilerin de yeniden
düzenlenmesini talep etmeye yöneltir (Banting,
1985: 10). Ekonomik güç dengelerindeki
değişmeler de benzer sonuçlar doğurur

Bir devletin anayasasını yapan ya da değiştiren
iktidara “kurucu iktidar” adı verilmektedir.

Asli kurucu iktidar, bir ülkenin siyasal rejiminde
ihtilal, hükûmet darbesi veya ülkenin parçalanması
sebebiyle bir hukuk boşluğu meydana gelmesi ya
da bağımsızlığın kazanılması veya yeni bir devletin
kurulması gibi durumlarda hiçbir hukuk kuralıyla
bağlı olmaksızın yeni anayasayı yapan iktidara denir

Politika kararlaştırıcılar kavramı, Anayasa’nın
yapılması kararını veren ve anayasada yer alacak temel
tercihleri hukuken ve fiilen belirleme ve nihai
olarak onaylama yetkisine sahip siyasal güçleri (politikacılar,
siyasal gruplar ve partiler, hükûmetler,
yasama organları ve halk gibi) ifade etmektedir.

Organik yöntemde anayasalar mevcut anayasal
kurumlar tarafından yürürlükteki usul ve kurallara
göre, genellikle yasama işlemi biçiminde yapılır. Bu
yöntemi, “tali kurucu iktidar” tarafından yeni bir
Anayasa’nın yapılması veya mevcut Anayasa’nın
değiştirilmesi olarak açıklamak da mümkündür.
Organik yöntemi diğerlerinden ayıran en önemli
fark, bu yöntemde anayasa yapımı sürecinin büyük
ölçüde “nötr” bir şekilde işlemesidir.

Anayasa’nın 175’inci maddesinin birinci fıkrasına
göre, “Anayasa’nın değiştirilmesi Türkiye
Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte
biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.”

Bir anayasa değişikliği teklifi TBMM tarafından
üye tamsayısının beşte üçü ile veya
üçte ikisinden az (yani, 360 oydan 399 oya
kadar) bir oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı
bunu Meclise geri gönderebilir ya da
zorunlu olarak halk oyuna sunar.

Mahkemenin Anayasaya aykırı yorumlarla anayasa değişikliklerini iptal etmesine bir tepki olarak
1982 Anayasası ile anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetimi, “teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile” sınırlandırılmıştır.

Aslî kurucu iktidar, ihtilal, darbe ya da ülkenin parçalanması gibi sebeplerle ülkede bir hukuk boşluğu doğduğunda ortaya çıkan ve hiçbir hukuk kuralı ile bağlı olmaksızın yeni bir anayasa yapan iktidardır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Tali kurucu iktidar, bir anayasanın anayasada belirtilen kurallar ve usullere uygun olarak değiştirilmesi iktidarıdır. 2017 yılında yapılan anayasa değişikliği de 1982 Anayasası'nda yer alan hükümler çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Hiyerarşik yöntemde anayasa yapımı, Anayasa’nın, bir kişi, kurul ya da temsili olmayan bir meclisçe “tepeden inme” bir usulle kabul edilmesi biçiminde gerçekleşmektedir. Bu anayasalara örnek olarak ferman biçiminde anayasa gösterilebilir. Kanun-ı Esasi de bu türde bir anayasadır. Padişah, kendi yetkilerini bir "ferman" ile sınırlamıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

1982 Anayasası'nın 175'inci maddesi anayasa değişikliği sunma konusunda meclis üye tamsayısının en az üçte birinin yetkili olduğunu hüküm altına alır. Meclis üye tamsayısı 600 olduğu için bu sayı en az 200'dür. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bir anayasa değişikliği teklifinin kabul edilebilmesi için en az meclis üye tamsayısının beşte üçünün oyuna ihtiyaç vardır. Üye tamsayısı 600 olduğu için bu sayı en az 360'tır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir anayasa değişikliği teklifi 360 ile 399 oy arasında bir oy sayısı ile kabul edilirse Cumhurbaşkanı bu değişiklik teklifini meclise iade etmeyecekse halkoylamasına sunmak zorundadır. Doğru cevap D şıkkıdır.