TÜRK ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 18

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yürütme işlemi olsa da Anayasa bu kararnamelerin denetimini Anayasa Mahkemesi'ne bırakmıştır. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin denetimi anayasa yargısının konusudur, idarî yargı denetimi söz konusu değildir.

Anayasa Mahkemesi söz konusu kararnameleri şekilde ve esas açısından denetler. Bu denetim yapılırken anayasaya uygunluk incelenir, kanunlara uygunluk denetimi yapılmaz.

Anayasa Mahkemesi'nin verdiği kararlar geriye yürümediğinden bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükmünün iptali o hükme dayanarak yapılan işlemleri geçersiz kılmaz.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Olağanüstü hal ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. 

Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yalnızca olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda çıkarılabilir. 

Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Resmi Gazete'de yayımlandığı gün TBMM'nin onayına sunulur.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Anayasa, Cumhurbaşkanı seçilebilme yeterliliği için şu şartları aramaktadır (m.101,f.1):

1. Türk vatandaşı olmak

2. Kırk yaşını doldurmuş olmak

3. Yüksek öğrenim yapmış olmak

4. Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak.

Bu şartları sağlayan kişi A'dır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak TBMM'nin yetkilerindendir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Anayasaya göre, Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üzerine tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşlarında, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar. Yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır (m.108/2). Silahlı kuvvetler de daha önce Devlet Denetleme Kurulu’nun görev alanı dışındayken, 2017 yılında Anayasa’da yapılan değişiklik ile denetim kapsamına alınmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Anayasa m. 104/17'ye göre "...Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir".

Doğru cevap E şıkkıdır.

Anayasa m.104/17, "Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez" hükmünü getirerek sınırlama içermemek kaydıyla sosyal ve ekonomik hakların Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebilmesini kısıtlamamıştır. Sözleşme hürriyeti, Anayasa m.48'de sosyal ve ekonomik haklar bölümünde düzenlenen bir hak olduğu için Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenmesi mümkündür.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Anayasa m. 148 uyarınca "Olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımlarından anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz". 

Doğru cevap D şıkkıdır.

Anayasada yürütme organının işlemleri olarak yalnızca Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik anılmaktadır; ancak bunlar haricinde Cumhurbaşkanının başka düzenleyici işlemler yapması mümkündür. Zira kanun altı düzenleyici işlem yapma yetkisi yürütme organının takdir yetkisinden kaynaklanmaktadır. Anayasada belirtilenlerle sınırlı değildir. 

Doğru cevap E şıkkıdır.

Anayasa, Cumhurbaşkanı seçilebilme yeterliliği için şu şartları aramaktadır: Türk vatandaşı olmak, kırk yaşını doldurmuş olmak, yüksek öğrenim yapmış olmak,  milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak.

Bu şartlar yalnızca I. seçenekte sağlanmaktadır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Cumhurbaşkanı, Danıştay üyelerinin dörtte birini seçer.

Anayasa Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesi üyelerinin yapacağı seçimle belirlenir. 

Kanun tasarısı sunma yetkisi bulunmamaktadır.

Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğuna gidilebilmesi için TBMM'nin en az 360 oyla Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılmasına karar vermesi gerekir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Bir Cumhurbaşkanı yardımcısının göreviyle ilgili işlediği bir suçtan ötürü Yüce Divan'a sevk edilebilmesi için en az 400 (üye tamsayısının üçte ikisi) milletvekilinin bu yönde bir karar alması gerekir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Anayasa m.119'a göre, olağanüstü hâl sebeplerinin ortaya çıkması hâlinde, Cumhurbaşkanı yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl ilan edebilir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Olağanüstü hal, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Cumhurbaşkanının istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere uzatılabilir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Yürütme organının yaptığı bireysel işlemlerin Anayasaya, kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine uygun olması şarttır. İdare işlem yaparken, aynı konuda hem kanunda hem de Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde hüküm bulunması durumunda kanundaki hükümleri uygulayacaktır. Yürütme organının düzenleyici işlemleri Anayasada Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler şeklinde düzenlenmiş olmakla birlikte, yürütme organının başka düzenleyici işlemler yapması mümkündür. Doğru cevap E'dir.

Anayasaya göre, “Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemez". Doğru cevap C'dir.

Bazı konular yalnızca Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebilir ve “mahfuz yetki” olarak adlandırılabilecek bu hususlarda Meclis kanun çıkaramaz. Bu konular şunlardır:

1. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması (m. 106/11).

2. Devlet Denetleme Kurulu (m.108).

3. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri (m.118/6),

4. Üst kademe kamu yöneticilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar (m.104/9).

Doğru cevap A'dır.

Anayasaya göre Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Doğru cevap A'dır.

Cumhurbaşkanı kararlarına ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere karşı, ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da dava açılabilir. Doğru cevap B'dir.