TÜRK ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 7

Türk Anayasa Hukukuna ilk defa Federal Alman Anayasasından esinlenilerek 1961 Anayasası ile sokulan “hak ve hürriyetlerin özüne dokunmama” kriteri şöyle tanımlanmaktadır: “Bir hak ve hürriyetin özü, onun vazgeçilmez unsuru, dokunulduğu takdirde söz konusu hürriyeti anlamsız kılacak olan aslî çekirdeğidir”

Bağımız idarî kurumlar uzmanlık alanlarına göre başlıca üç grupta toplanmaktadır: 1) “İletişim ve enformasyon” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, RTÜK), 2) “Piyasa ekonomisi” alanıyla ilgili kurumlar (örneğin, Rekabet Kurulu), 3) İdareyi denetlemekle görevli “ombudsman (kamu denetçisi)” ve “arabulucu” gibi adlar verilen genel nitelikteki kurumlar (örneğin, Kamu Denetçiliği Kurumu, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu).

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine kişisel başvurunun iç hukuktaki nihai yetkili merciin kesin kararından itibaren 6 ay içinde yapılmış olması gerekir.

Sosyal ve ekonomik haklar bölümünde (m.41-65); ailenin korunması ve çocuk hakları; eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi; çalışma ve sözleşme hürriyeti; dinlenme hakkı; sendika kurma hakkı; sendikal faaliyet; toplu iş sözleşmesi; grev hakkı ve lokavt; ücrette adalet; sağlık, çevre ve konut hakkı; sosyal güvenlik hakkı gibi hürriyetler yer almıştır. Bu haklar Jellinek'in sınıflandırmasına göre Poziti Statü Hakları olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

1961 Anayasası’nın temel hak ve hürriyetleri önemli ölçüde güçlendirmesine karşılık, ilk düzenleme itibarıyla 1982 Anayasası’nın en belirgin özelliklerinden birisi, “hürriyet otorite” dengesinde otoriteden yana tavır koymuş olmasıdır. 1982 Anayasası, hak ve hürriyetleri düzenlemiş, ancak getirdiği sınırlamalarla hak ve hürriyetlerin alanını oldukça daraltmıştır.

Peru, başkanlık sisteminin uygulandığı ülkelerdendir. Diğer ülkelerde parlamenter sistem söz konusudur. 

Doğru cevap E şıkkıdır.

Klasik manada başkanlık sistemi, sert kuvvetler ayrılığına dayanır. Bu sistemde başkan, yasama organını feshedemeyeceği gibi yasama organı da başkanı düşüremez. Bununla birlikte, yasama ve yürütme arasındaki kopukluğu sağlamak adına çeşitli denge - fren mekanizmaları geliştirilmiştir. Örneğin, başkanın kanunlar üzerinde veto yetkisi bulunur. 

Başkanlık sisteminde yürütme monist yapıdadır ve halk tarafından seçilen başkan, yürütme yetkisinin kaynağıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Yeni Zelanda ve Japonya'da parlamenter sistem, Arjantin ve Brezilya'da başkanlık sistemi görülmektedir. 

Doğru cevap D şıkkıdır.

Parlamenter sistem kuvvetlerin yumuşak ayrılığına dayanır. 

Bu sistemde yürütme organı çift başlıdır, bir yanda devlet başkanı diğer yanda bakanlar kurulu bulunur.

Devlet başkanı genellikle yasama organı tarafından belirlenir, halkoylaması ile belirlenmez. Siyasal sorumluluğu yoktur. 

Yürütme organı yasama organına karşı sorumludur. Bu sebeple yürütme organının yasama organı tarafından güvensizlik oyuyla düşürülmesi mümkündür. 

Doğru cevap A şıkkıdır.

1921 Anayasası meclis hükûmeti sistemini benimsemiştir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

İsviçre'de meclis hükûmeti sistemi uygulanmaktadır. Bu sistem, kuvvetler birliğine dayanır. 

Çift meclisli bir parlamento söz konusudur. 

Bu sistemde devlet başkanı bulunmaz.

Bu sistem muhalefet kurumunu içermez.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Fransa'da yarı başkanlık sistemi söz konusudur. 

Doğru cevap B şıkkıdır.

Finlandiya’da cumhurbaşkanı ile başbakanın hemen hemen eşit yetkilere sahip olmaları, bu modelin başkanlık sistemi ve parlamenter rejim arası karma bir sisteme sahip olduğu biçiminde yorumlanmaktadır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Maddi kritere göre yasama fonksiyonu, kural koymak, yani kişisel olmayan, genel, sürekli ve objektif işlemler yapmaktır. Dolayısıyla devletin hangi organı tarafından yapılırsa yapılsın, kural-işlem mahiyetine sahip olan bütün işlemlerin yapılmasında yasama fonksiyonu icra edilmektedir. Örneğin, yasama organınca yapılan kanunlar ve içtüzükler ile yürütme organınca yapılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler maddi kriter bakımından yasama fonksiyonuna dahildirler.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Parlamenter sistemlerde ve yarı başkanlık sistemlerinde bir kişinin hem yasama organında hem de yürütme organında görev alması mümkünken, başkanlık sisteminde bu mümkün değildir. Portekiz haricindeki şıklarda verilen ülkelerde başkanlık sistemi söz konuyken Portekiz'de yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

İsrail, Lüksemburg, Yeni Zelanda ve Kanada'da parlamenter sistem uygulanırken Fransa'da yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

İrlanda ve İzlanda'da devlet başkanları halk tarafından seçilse de sahip olduğu yetkiler sembolik düzeydedir. Dolayısıyla bu ülkelerde yarı başkanlık sistemi değil parlamenter sistem söz konusudur. Fransa'da ise devlet başkanı olan Cumhurbaşkanı, önemli yetkilerle donatılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

1921 Anayasası'na hâkim olan anlayış meclis hükûmeti sistemi olduğu için doğru cevap İsviçre'dir. Doğru seçenek E şıkkıdır.

2007 Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanın halk tarafından seçilmesi öngörülmüş ve Cumhurbaşkanının yetkileri artırılmıştır. Cumhurbaşkanın yetkileri sembolik olmaktan öte olduğundan ve halk tarafından seçilmeye başlayacağından dolayı sistemin yarı-başkanlık sistemine yaklaştığını söylemek mümkündür. Bununla birlikte yasama organın yetkileri artırılmamıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Maddi kriter, devletin hukuki fonksiyonlarının tasnifini, bu fonksiyonların yerine getirilmesinde başvurulan işlemlerin hukuki mahiyetine göre yapmaktadır. Yasama fonksiyonu: Maddi kritere göre yasama fonksiyonu, kural koymak, yani kişisel olmayan (gayrişahsî), genel, sürekli ve objektif işlemler yapmaktır. Dolayısıyla devletin hangi organı tarafından yapılırsa yapılsın, kural-işlem mahiyetine sahip olan bütün işlemlerin yapılmasında yasama fonksiyonu icra edilmektedir. Örneğin, yasama organınca yapılan kanunlar ve içtüzükler ile yürütme organınca yapılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler maddi kriter bakımından yasama fonksiyonuna dahildirler. 

Doğru cevap E şıkkıdır.