TÜRK ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 1

Parlamenter hükûmet sisteminde devlet başkanının siyasal sorumluluğu yoktur. Parlamenter sistemde başbakan ve kabine kolektif bir yürütme organıdır. Yürütme organının Meclis üzerinde, fesih dahil hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Buna karşılık Meclis yürütme organının görevine her an son verebilir. Hükûmet, yasama organına karşı sorumludur, yani yasama organının güvenine dayanır ve güvensizlik oyuyla görevinden uzaklaştırılabilir. Buna karşılık, devlet başkanının da meclisi feshetme yetkisi vardır. Doğru cevap A’dır.

Başkanlık sisteminin tipik modeli Amerikan başkanlık sistemidir. Ayrıca Kosta Rika, Venezuela, Kolombiya, Peru, Filipinler, Arjantin, Uruguay, Brezilya, Şili ve diğer bazı ülkelerde de başkanlık sistemi uygulanmaktadır. Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Almanya, İzlanda, İrlanda, İsrail, İtalya ,Japonya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç, İngiltere ve diğer birçok ülkede ise parlamenter sistem uygulanmaktadır. Bu kapsamda sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Yürütme (idare) fonksiyonu: Maddi kritere göre yürütme fonksiyonu, kişisel, somut ve sübjektif işlemler yapılmasını ifade eder. Doğru cevap D’dir.

Maddi mahiyetlerine göre hukuki işlemler, kural-işlem, subjektif işlem ve yargı işlemi olmak üzere üçe ayrılır. Doğru cevap A’Dır.

Maddi kriterin en önemli savunucusu Fransız anayasa hukukçusu Léon Duguit’ye göre, “devlet, yasama fonksiyonuyla objektif hukuku formüle eder veya ona yürürlük sağlar. Doğru cevap D’dir.

Şeklî ve Organik Bakımdan Şeklî ve organik kriter, devletin hukuki fonksiyonlarını bu fonksiyonları yerine getiren organa ve yapılış şekillerine göre tasnif etmektedir. Bu kritere göre, yasama fonksiyonu, yasama organı tarafından yapılan işlemleri; yürütme fonksiyonu, yürütme organı tarafından yapılan işlemleri; yargı fonksiyonu ise, yargı organı tarafından yapılan işlemleri ifade eder. Doğru cevap C’dir.

Şeklî ve organik kriterin en önemli savunucusu Fransız anayasa hukukçusu Carre de Malberg’e göre, devletin hukuki işlemlerinin tasnifi pozitif anayasa hukuku verilerine dayanılarak yapılmalıdır. Doğru cevap B’dir.

Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. Yürütmenin, asli düzenleme yetkisi niteliğindeki düzenleyici işlemlerden biri de olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerdir. Doğru cevap E’dir.

2017 yılında Anayasa değişikliği ile kabul edilen başkanlık (Cumhurbaşkanlığı) sistemi, 24 Haziran 2018 tarihinde birlikte yapılan TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleriyle birlikte yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Anayasada yeni hükümet sistemi düzenlenirken, yürütme organı için başkan yerine cumhurbaşkanı kelimesi kullanılmış olmakla birlikte, yeni hükümet sistemi siyaset bilimi ve anayasa hukuku teorisi bakımından bir başkanlık sistemidir.

Meclis hükûmeti sistemi, kuvvetler birliği ve meclisin üstünlüğü ilkesine dayanır. Bu sistemde yasama ve yürütme yetkilerinin mecliste toplanır.

Başkanlık sisteminin tipik modeli Amerikan başkanlık sistemidir. Ayrıca Kosta Rika, Venezuela, Kolombiya, Peru, Filipinler, Arjantin, Uruguay, Brezilya, Şili ve diğer bazı ülkelerde de başkanlık sistemi uygulanmaktadır. Lüksemburg’da parlamenter hükümet sistemi uygulanmaktadır.

Parlamenter hükümet sisteminde, yasama organına karşı sorumludur, yani yasama organının güvenine dayanır ve güvensizlik oyuyla görevinden uzaklaştırılabilir. Bu özellik Amerikan başkanlık sistemine ait bir özellik değildir.

Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Almanya, İzlanda, İrlanda, İsrail, İtalya, Japonya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç, İngiltere’de parlamenter hükümet sistemi uygulanmaktadır. Uruguay ise başkanlık sisteminin uygulandığı ülkelerdendir.

ABD başkanlık, Fransa ve Finlandiya ise yarıbaşkanlık sistemine sahiptir. Japonya’da ise parlementer hükümet sistemi uygulanmaktadır.

1921 Anayasası döneminde Türkiye’de de uygulanan meclis hükûmeti sistemi günümüzde İsviçre’de uygulanmaktadır.

Yarı-başkanlık olarak adlandırılan Fransa modeli ise, unsurları ve işleyişi bakımından farklı özellikler göstermektedir. Fransız modelini, Amerikan modelinden ayıran başlıca özellikler, kuvvetler ayrılığı yerine iş birliğinin bulunması, cumhurbaşkanının görev süresinin uzunluğu, yürütmenin cumhurbaşkanının güçlü olduğu iki-başlı bir yapıya sahip olması, yürütmenin yasama organını feshedebilmesi gibi unsurlardır. Yasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirinden kesin olarak ayrılması bu unsurlardan birisi değildir.

Maddi kritere göre yasama fonksiyonu, kural koymak, yani kişisel olmayan (gayrişahsî), genel, sürekli ve objektif işlemler yapmaktır. Dolayısıyla devletin hangi organı tarafından yapılırsa yapılsın, kural-işlem mahiyetine sahip olan bütün işlemlerin yapılmasında yasama fonksiyonu icra edilmektedir

Âyanların yararına olan hükümler;

1. Sadrazamın keyfi eylemleri önlenecektir.
2. Suçsuz hanedanlara haksızlık edilmeyecek, bunların sürekliliği korunacak ve kendi yönetimleri altındaki hanedanları koruma hakları tanınacaktır.