Akıllı S¸ehirler ve Turizm

Son yıllarda şehirlerde görülen aşırı nüfus yoğunlu­ğuna bağlı kaynakların (enerji, su ve gıda gibi) ye­tersiz kalışı, trafik sorunları, çevre kirliliği, küresel ısınma, yeşil alan ihtiyacı ve bunun yanı sıra dün­yayı etkileyen salgın gibi etmenler insanları yeni çözümler üretmeye itmektedir. Dijital dönüşümün merkezinde yer alan Endüstri 4.0 ile birlikte özel­likle üretim alanında görülen dijital teknolojilerin yaygınlaşması ve BİT aracılığıyla daha yaşanabilir, sürdürülebilir, verimli şehirler için insan odaklı yaklaşımlar geliştirilmektedir.

Bu kapsamda ortaya çıkan en etkili yaklaşımlardan biri de akıllı şehir­lerdir. Akıllı şehir, Bilgi ve İletişim Teknolojilerin­den yararlanarak merkezinde yer alan şehrin sosyal, kültürel, politik, ekonomik, teknolojik ve çevresel (ekolojik) yaşamını sürdürülebilirlik ilkesine uy­gun olarak odak noktasına alan ve şehir sakinleri ile şehre gelen insanlara daha iyi bir yaşam kalitesi sunan bir yaklaşımdır.

Konaklama, ulaşım, yiyecek-içecek, eğlence ve sunulan diğer hizmetlerin akıllı uygulamalar ve akıllı teknolojiler ile gelişmesi ve farklı bir ürüne dönüşmesidir.

Bu dönüşüm hareketi ile birlikte işletmelerin maliyetleri düşmekte, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi hedeflenmekte, farklılaştırılmış hizmet sunmak ve turistlere seyahatleri sırasındaki hizmetleri almalarını kolaylaştırma ve rekabet edebilmeleri mümkün olmaktadır.

Akıllı şehir kavramı, ilk defa geniş çaplı ola­rak 2008 yılında dünyanın en büyük bilişim tek­nolojisi şirketlerinden biri olan IBM tarafından, İstanbul’da düzenlenen bir forumda dile getiril­miştir ve bu kavram gün geçtikçe yaygınlaşmaya ve evrilmeye devam etmektedir (Yin vd., 2015). IBM yöneticisi Palmisano (2008), Daha Akıllı Bir Gezegen: Bir Sonraki Liderlik Gündemi (A Smarter Planet: The Next Leadership Agenda) isimli sunu­munda gezegenimizin gittikçe daha “akıllı” olma­ya başladığını ve karşılaştığımız bazı sorunların, örneğin enerji israfı, şehirlerde görülen kirlilik ve trafik sorunları, tedarik zincirinin yetersiz kalma­sı, gıda israfı, sağlık sisteminin eskimiş olması, ik­lim değişikliği, içilebilir su ihtiyacı, finans alanın­da yaşanan krizler vb karşısında akıllı teknolojik uygulamalar ile çözüm üretilebileceğinden bahse­derek bunların içerisinde akıllı şehirlerin de etkili olacağını vurgulamıştır.

Akıllı şehirler, Bilgi ve İletişim Teknolojilerin­den (BİT) yararlanarak, merkezinde yer alan şeh­rin sosyal, kültürel, politik, ekonomik, teknolojik ve çevresel (ekolojik) yaşamını sürdürülebilirlik yaklaşımıyla odak noktasına alan ve şehir sakinleri ile şehre gelen insanlara daha iyi bir yaşam kalite­si sunmayı hedefleyen bir yaklaşımdır.

Akıllı şehir kavramına ilişkin birçok farklı tanım yapılmaktadır. Bunlardan en çok kabul görenleri İngiliz Standartları Enstitüsü-BSI, Uluslararası Standartlar Teşkilatı-ISO ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın tanımlarıdır. Dünyanın ilk ulusal standartlar enstitüsü organı sayılan İngiliz Standartları Enstitüsü (BSI) tarafın­dan hazırlanan Smart Cities Vocabulary’e göre akıllı şehirler, “vatandaşlarına sürdürülebilir, müreffeh ve kapsayıcı bir gelecek sunmak için fiziksel, dijital ve insan sistemlerinin inşa ortamına etkin bir şekilde entegre edilmesini ifade eden bir terimdir”. Uluslararası Standartlar Teşkilâtı (International Organization for Standardization-ISO) tarafından 2014 yılında yapılan akıllı şehir tanımına göre “şehrin planlamasını, yönetimini, inşasını, akıl­lı hizmetleri kolaylaştıracak nesnelerin interneti, bulut bilişim, büyük veri ve entegre coğrafi bilgi sistemleri gibi yeni nesil Bilgi ve İletişim Tekno­lojilerinin uygulandığı yeni bir kavram ve yeni bir modeldir” 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Ey­lem Planı kapsamında yapılan tanımda ise akıllı şehirler, “paydaşlar arası iş birliği ile hayata geçirilen, yeni teknolojileri ve yenilikçi yaklaşımları kullanan, veri ve uzmanlığına dayalı olarak gerek­çelendirilen ve gelecekteki problem ve ihtiyaçları öngörerek hayata değer katan, çözümler üreten, daha yaşanabilir sürdürülebilir şehirler” şeklinde tanımlanmıştır.

Dünyada 2013 yılı öncesi akıllı şehir strate­jilerinin odak noktasında ekonomi yer alırken 2013’ten sonraki akıllı şehir stratejilerinin ana mo­tivasyonunu sosyal ve çevresel konuların oluşturdu­ğu görülmüştür. Akıllı şehirlerin doğasının (dijital teknolojinin gelişimine göre adapte edilebilmesine göre) farklılık gösterdiği gibi ülkelerin amaçlarına göre de farklılık göstermektedir.

Avrupa, Ameri­ka, Asya, Orta Doğu ve Afrika genelinde ülkelerin akıllı şehirlere yönelik çalışmalarının odak nokta­ları, şu maddeler hâlinde ele alınabilir.

• Avrupa ülkelerinde karbon salınımının azaltılması, genç nüfusun çekilmesi ve ko­runması, yaşlanan nüfusun desteklenmesi, bütçe açıklarını kapatmak için maliyetlerin azaltılması ve geniş bant altyapısına yönelik çalışmalar ön plana çıkmaktadır.
• Amerika’da yeni iş imkânlarının yaratılması, ekonomik koşulların canlandırılması, bütçe açıklarını kapatmak için maliyetlerin düşü­rülmesi, şehir dijitalleşmesinin ekonomik ve sosyal yararları için ürün seçeneklerinin yaratılması, artan şehir nüfusuyla başa çıkıl­ması, yönetimde şeffaflığın desteklenmesi, BİT altyapısının geliştirilmesi ön plana çık­maktadır.
• Asya ülkelerinde tüketimin optimize edil­mesi, kamu hizmetlerinin daha iyi sunul­ması, şehirlerin markalaştırılması hedeflen­mektedir
• Orta Doğu ve Afrika’da ise fon yetersizliği­nin çözülmesi, yeni endüstrilerin geliştirilip yeni iş alanlarının yaratılması amaçlanmak­tadır.

Akıllı şehir kavramına yönelik 2000’li yıllardan itibaren yoğun bir ilginin olduğu gözlemlenmekte­dir. Dünya çapında sayıları her geçen gün artarak, akıllı şehir politikalarının ortaya konulması, şekil­lenmesi ve şehirlerin gelişimine katkı sağlamak için uluslararası birçok organizasyon, düşünce kuruluşu ve girişim bulunmaktadır, Türkiye’de en kapsamlı ve başlıca oluşum ve web sayfası olarak www.akillisehirler.gov.tr adresi göze çarpmaktadır. Merkezi Ankara’da bulunan, yüksek teknolojilerdeki inovasyon politikalarını ve stratejilerini tasarlayan ve uygulayan, teknolojinin ilerlemesine katkıda bulunmaya çalışan, inovatif modeller üzerinde çalışan bir “Think Tank” orga­nizasyonu olan “NOVUSENS” İnovasyon ve Gi­rişimcilik Enstitüsü, Türkiye genelinde akıllı şehir projelerine katkıda bulunmak amacıyla etkin web sitesi bulunan (www.novusens.com/akilli-sehirler-enstitusu/) Akıllı Şehirler Enstitüsü’nü kurmuştur.

Giffinger ve Gudrun (2010) tarafından altı ana başlıkta ele alınarak akıllı şehir kavramını oluşturan bileşenler ve alt bileşenlerinin yer aldığı kavramsal model, altı bileşenden oluşmaktadır. Bu altı bileşen, akıllı şehir kapsamında yaygın olarak kabul edilmektedir. Bu altı bileşen şöyledir:

• Akıllı insan
• Akıllı yaşantı
• Akıllı çevre
• Akıllı yönetişim
• Akıllı hareketlilik
• Akıllı ekonomi

Akıllı Yönetişim, Kentsel yönetimle ilgili hizmet alanla­rında etkili ve verimli çalışma yürütülebil­mesi için kamusal, özel ve sivil paydaşların entegre edilmesini ifade etmektedir. Bu yönetişimi akıllı kılan ise entegre edilmesi planlanan paydaşlar arasındaki iletişimin ve iş birliğinin, BİT yardımıyla sağlanma­sıdır. BİT’in verilerin toplanmasındaki ve analiz edilmesindeki kolaylaştırıcı rolü, şeffaflık ve hesap verebilirlik anlamında yönetişim sürecini beslemektedir.

Akıllı Ekonomi, BİT temelli üretim ve hizmet sunumu yeni tür iş modellerini ortaya çıkarmaktadır. Üretici, tüketici ve iş ortaklarının elektronik ortamdaki etkileşimlerini ifade eden e-iş ve İnternet üzerinden ticaret yapılmasını ifade eden e-ticaret kavramları, geleneksel üretim ve iş yapma yöntemlerini değiştirerek malların, hizmetle­rin ve bilginin sanal ortamda hızlı ve etkin bir şekilde dolaşımını sağlamaktadır. Bu durum kaldıraç etkisi yaparak girişimciliği, istihdamı ve verimliliği olumlu olarak etkilemektedir.

Akıllı Hareketlilik, ulaştırma ve lojistik sistemlerinin BİT tarafından desteklenmesine vurgu yapmaktadır. Çevre dos­tu, sürdürülebilir, güvenli ve entegre ulaşım sistemlerinin gerçek zamanlı verilerle akıllandırılması sayesinde hizmet kalitesinin artırılması, maliyetlerin düşürülmesi ve uzun vadeli planların yapılabil­mesi sağlanmaktadır.

Akıllı Çevre, çevrenin sürdürülebilirliği için BİT’in yardımıyla yenilenebilirlik ve kontrol amaçlı ölçüm faaliyetleri yürütülmektedir. Sayaçların akıllandırılması ve izleme sistemlerinin kurulması, bina ve yapıların akıllandı­rılması, atık ve suyun akıllı yönetimi, yenilenebilir enerjinin teşviki ve karbondioksit salınımının azaltılması hedefleri doğrultusunda teknolojinin kullanılması bu başlıkta öne çıkmaktadır.

Akıllı İnsan, akıllı şehirler, e-öğrenme gibi araçlarla kapasite artırımını, kişisel gelişimi ve yaşam boyu öğrenmeyi teşvik etmektedir. Ayrıca teknoloji yaratıcılık ve yeniliği teşvik eden tarafıyla insanlar tarafından hem kullanılmakta (tüketilmekte) hem de üretilmektedir.

Akıllı Yaşantı, kültür, sağlık, barınma, sosyal yaşam ve güvenlik boyutuyla daha kaliteli bir yaşama sahip olmayı ifade etmektedir. BİT aracılığıyla bu ortamın sağlanması, sürdürülmesi ve ölçülmesi için faaliyetler yürütülmek­tedir. Teknoloji günlük hayatımızı kolaylaştırırken sağlık, konut, turizm gibi alanlarda ise kent sakinlerinin yaşam kalitesini artırmaktadır.

Akıllı şehir bileşenlerini başlıklar hâlinde ele aldığımızda akıllı ekonomi kapsamında rekabet hızının arttığı ortamda yenilikçi ruh, girişimcilik, ekonomik görünüm, markalar, iş gücü piyasasının esnekliği uluslararası yerleşiklik ve dönüşüm kabiliyeti önem taşımaktadır. Akıllı insan bileşeninde ise sosyal ve beşe­ri sermayenin öne çıktığı akıllı şehirlerde yaşam boyu öğrenme, esneklik, yaratıcılık, açık fikirlilik ve sosyal hayata katılım vazgeçilmezdir. Akıllı yönetim bileşeninde katılımcı demokrasi ekseninde akıllı şehirler ortak karar verme, kamusal ve sosyal hizmetler, şeffaf yönetim gibi alanlarda yeni bir yaklaşım sergilenmektedir. Akıllı hareketlilik denilirken ulaşım ve BİT alanında yerel ve ulusal-uluslararası ulaşım, BİT altyapı uygun­luğu, yenilikçi ve güvenli ulaşım sistemleri öne çıkmaktadır. Akıllı şehir kapsamında en çok önem verilen bileşenlerden biri olan akıllı çevre kapsamında doğal kaynakların sürdürülebilirlik yaklaşımıyla korunması ifade edilmektedir. Akıllı şehirlerin son bileşeni akıllı yaşantı bileşeninde ise sağlık koşulları, konut kalitesi, turizm altyapısı, eğitim olanakları vb şehir olanaklarının iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılması hedeflenmektedir.

Sürdürülebilir kalkınma kavramı politik ve etik bir ilkeye dayanmaktadır ve bu ilke, modern ekonomilerin sosyal ve ekonomik dinamiklerinin hem yaşam koşullarının iyileştirilmesi hem de do­ğal kaynakların belirsiz bir şekilde yeniden üretil­mesi (yenilenmesi) ile uyumlu olduğunu göster­mektedir. Sürdürülebilir kavramının üç boyutu bulunmaktadır. 3E olarak adlandırılan bu boyutlar; Environment (Çevre), Equility (Eşitlik) ve Economy (Ekonomi) sözcük­lerinin baş harflerinden gelmektedir.

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, diğer bir deyişle Küresel Amaçlar, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanla­rın barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel bir eylem çağrısıdır. Sürdürülebilir Kalkın­ma Hedefleri, 2012 yılında Rio de Janeiro’da top­lanan BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı’nda ortaya çıkmıştır. Amaç, dünyanın karşı karşıya ol­duğu acil çevresel, siyasi ve ekonomik sorunları ele alan evrensel hedefler kümesi oluşturmaktır. Sürdü­rülebilir Kalkınma Amaçları kapsamında 17 hedef belirlenmiştir: Yoksulluğa Son, Açlığa Son, Sağlıklı Bireyler, Nitelikli Eğitim, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Temiz Su ve Sıhhi Koşul­lar, Erişilebilir ve Temiz Enerji, İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme, Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı, Eşitsizliklerin Azaltılması, “Sürdürülebilir Şehir ve Yaşam Alanları”, Sorumlu Üretim ve Tüketim, İklim Eylemi, Sudaki Yaşam, Karasal Yaşam, Barış ve Ada­let ve Hedefler İçin Ortaklıklar.

Akıllı şehir programlarının Türkiye ölçeğin­de tasarlanması ve bütünsel bir biçimde uygulan­ması hâlinde akıllı şehirlerin ülkemizin gayri safi yurt içi hasılasına katkısının yıllık 25-30 milyar TL arasında olması öngörülmektedir. Ülkemizde­ki 30 büyük şehrin akıllı şehir olabilmesi hâlinde Türkiye genelinde %20 enerji tasarrufu potansiyeli mümkündür. Güncel gelişmeler ışığında uluslarara­sı başarılı örneklerdeki akıllı trafik uygulamalarına benzer çözümlerin hayata geçirilmesiyle günde orta­lama 100 dakikanın trafikte geçirildiği, nüfusu 10 milyondan fazla olan bir şehrimizde insanların tra­fikte geçirdiği saatin geri kazanımı şehir genelinde yılda ortalama 104 milyon saate ulaşabilmektedir. Ayrıca akıllı kavşak uygulamalarıyla kavşaklarda­ki duraklamalarda günde ortalama %35-45 arası azalma potansiyeli mevcuttur.

2030’a kadar herkesin yeterli, güvenli ve uy­gun fiyatlı konutlara ve temel hizmetlere eri­şiminin sağlanması ve gecekondu mahalleleri­nin iyileştirilmesi,

 2030’a kadar özellikle kırılgan durumda olan insanların, kadınların, çocukların, en­gellilerin ve yaşlıların ihtiyaçlarına özel önem gösterilerek, yol güvenliğinin geliştirilmesi, özellikle toplu taşıma sisteminin geliştirilme­siyle herkesin güvenli, uygun fiyatlı, erişilebi­lir ve sürdürülebilir ulaşım sistemlerine erişi­minin sağlanması, Dünyanın kültürel ve doğal mirasının korunması ve gözetilmesi çabalarının artırılması,

• 2030’a kadar yoksulların ve kırılgan durumda­ki insanların korunması temel alınarak suyla il­gili afetleri de kapsayan afetler nedeniyle küresel GSYİH ile ilgili doğrudan ekonomik kayıpların önemli oranda düşürülmesi ve ölümlerin ve etki­lenen insan sayısının önemli ölçüde azaltılması,

2030’a kadar hava kalitesine ve belediye atık yönetimi ve diğer atık yönetimlerine özel önem göstererek kentlerin kişi başına düşen olumsuz çevresel etkilerinin azaltılması, En az gelişmiş ülkelerin finansal ve teknik yardım aracılığıyla yerel malzemeler kullana­rak sürdürülebilir ve dayanıklı binalar inşa etmelerinin desteklenmesi.

Etkin akıllı şehir ekosistemi oluşturulacaktır. Bu amaçlar doğrultusunda iki hedef belirlenmiştir. Akıllı şehir ekosistemi yönetişim mekanizması oluşturulacaktır. Ay­rıca akıllı şehirlere ilişkin bütüncül mali yöne­tim sağlanacaktır.

Akıllı şehir dönüşüm ka­pasitesi artırılacaktır. Bu amaçlar doğrul­tusunda iki hedef belirlenmiştir. Teknoloji üreticileri, çözüm sağlayıcıları ve hizmet sağlayıcılarının akıllı şehir dönüşüm kapa­sitesi artırılacaktır. Bunun yanı sıra kent sakinlerinin akıllı şehir dönüşüm kapasitesi artırılacaktır.

Akıllı şehir dönüşümün­de kolaylaştırıcı ve yönlendirici ortam oluş­turulacaktır. Bu amaçlar doğrultusunda iki hedef belirlenmiştir. Akıllı şehir mimarisi oluşturulacaktır. Ayrıca akıllı şehir teknolo­ji üreticileri, çözüm sağlayıcıları ve hizmet sağlayıcıları arasında iş birliği ve etkileşim ortamı oluşturulacaktır.

Şehircilik hizmetlerin­de akıllı şehir dönüşümü sağlanacaktır. Bu amaçlar doğrultusunda üç hedef belirlen­miştir. Akıllı şehir çözümlerine yönelik paydaşların katılımı artırılacaktır. Akıllı şe­hir çözümleri kullanılan şehircilik hizmet­lerinin kullanımı yaygınlaştırılacaktır. Akıllı şehir bileşenlerinin hizmet bütünlüğünde olgunluğu artırılacaktır.

Bilgi ve İletişim Teknolojileri ile desteklenen turistik mal ve hizmet üreten akıllı şehirlerin bütün etkinliklerinin kapsamaktadır.

Bu etmenlerin sınıflandırılması şöyledir:

• Çekicilikler: Doğal, kültürel, yapay, belli amaçlar için yapılmış, miras, özel olaylar.
• Ulaşılabilirlik: Belli rotaları kapsayan geniş ulaşım sistemi, terminaller ve araçlar.
• Kolaylıklar/Tesisler: Konaklama ve yeme-içme kolaylıkları, seyahat aracıları ve diğer hizmetler.
• Uygun Paket Turlar: Seyahat aracıları ve üreticilerince sunulan, önceden organize edilmiş turların varlığı.
• Faaliyetler: Turistlerin ziyaretleri sırasında katılabileceği, destinasyondaki faaliyetler.
• Destekleyici Hizmetler: Bankacılık, iletişim araçları, postane, gazete bayii, hastaneler vb. turistlerin kullanabileceği tüm hizmetler.

Akıllı Turizm Destinasyonu kapsamında destinasyonların turizm uygulamaları, kullanım işlevleri ve bileşenleri şunlardır:

Çekicilikler: Artırılmış gerçeklik ziyaretçilerin turizm mekanlarının dijital rekreasyonunu ve zaman yolculuğunu deneyimlemelerini sağlayabilir. – Canlandırma – Akıllı insan, Akıllı hareketlilik

Ulaşılabilirlik: Araç takip sistemi, ulaşım ağı hakkında gerçek zamanlı bilgi sağlar ve son kullanıcı cihazlarına dağıtabilir. – Planlama – Akıllı yaşantı, Akıllı hareketlilik

Kolaylıklar / Tesisler: Otel binası için enerji talebini tahmin edebilmeli ve çevre yönetimine göre enerji denetimlerini gerçekleştirebilmelidir. – Sürdürülebilirlik – Akıllı çevre

Uygun Paket Turlar: Elektronik turist rehberi gibi turistler için mevcut paketlerin sayısını da sunan çok dilli bir aplikasyon: Turist rehberliği – Akıllı insna, Akıllı hareketlilik

Faaliyetler: NFC etiketleri ve QR kodları, mobil cihazlardan yakınlardaki ilgi çekici yerler hakkındaki bilgilere erişmek için kullanılabilir. – Kişisel alan pazarlaması – Akıllı hareketlilik

Destekleyici Hizmetler: Turistlerin şikayetlerini, doğrudan ilgili yetkililere yönlendirebilecek SMS veya mobil aplikasyonlar gibi çeşitli BİT kanalları tarafından desteklenen bir Şikâyet Yönetim Sistemi aracılığıyla kaydedebilirler. – Geri bildirim – Akıllı yaşantı / yaşam

Bir turist açısından akıllı turizm süreci tatilden önce, tatil sırasında ve tatil sonrası olmak üzere üç aşamada ele alınabilir.

Tatil öncesi aşamada, turistler ilgili destinasyon hakkında bilgi almaya ve tatillerini planlamaya ça­lışırlar. Çoğunlukla planlanan destinasyonun web sitesini ve seyahat blog sitelerini ziyaret ederek baş­larlar. Bu bağlamda, akıllı telefon aplikasyonları da etkili bir araç olarak kabul edilebilir. Ayrıca sosyal medya, ziyaret edilecek bir destinasyonun henüz belirlenmediği aşamada turistlerin kararını etkileye­bilir. Hizmet sağlayıcıların veya turistlerin arkadaş­larının sosyal medyada paylaştığı bir turistik desti­nasyon ilişkin ilgili çekici fotoğraflar, turistlerin dikkatini destinasyona yöneltebilir. Ziyaret edilecek turistik destinasyona karar verildiğinde, turistler seyahat blogları veya sosyal medya kullanarak ilgili destinasyonda faaliyet gösteren otellerde arama ya­par ve son olarak otel veya seyahat acentesi web site­leri aracılığıyla otel rezervasyonu yaparlar. Turistler ayrıca otellerin sosyal medya hesapları aracılığıyla otel rezervasyonu yapabilirler.

Tatil sırasında, turistler tatillerinden yüksek dü­zeyde memnuniyet duymayı bekler ve bu ise, bil­giye kolay erişimin yanı sıra yüksek kaliteli hizmet ve hızlı bilgi sağlanarak mümkün olabilmektedir. Tatil sırası aşaması, bir turistin talep ettiği ulaşım, gezi, konaklama, yemek, alışveriş vb. kapsamındaki tüm tesisleri kapsar. Örnek olarak, bazı oteller tu­ristlere mobil aplikasyonlar yoluyla anahtarsız odaya girmelerine izin vermektedir. Ücretsiz aplikasyonlar destinasyonda yer alan müzeler, restoranlar, kafe-bar vb. hakkında bilgi verir. Böylece, turistler mobil ap­likasyonları kullanarak bir tur planı yapabilir veya bir gezi düzenleyebilirler. Gezi sırasında, fotoğraf çe­kebilir ve turistik destinasyonu veya oteli belirterek sosyal medya hesaplarında paylaşabilirler.

Tatil sonrası aşamada ise turistler tatilleriyle il­gili fotoğrafları paylaşabilirler. Ayrıca seyahat blog­larında ilgili destinasyon veya otel hakkındaki dü­şünceleri de paylaşabilirler. Tatil sonrası aşama çok önemlidir, çünkü turistler ilgili destinasyon için yeniden ziyaretler gerçekleştirmeye ve izlenimlerini paylaşmaya karar verebilirler.

Akıllı şehirlerde kullanılan teknolojiler doğal olarak bu şehirlerdeki akıllı turizm destinasyonlarında da kullanılmaktadır. Bu nedenle akıllı şehir ve akıllı turizm destinasyonlarında kullanılan teknolojileri aynı başlıkta ele almak mümkündür. Günümüz koşullarına göre mevcut olan akıllı şehir teknolojileri arasında Büyük Veri, Bulut Teknolojisi, 3 Boyutlu (3D) Teknolojiler, GSM Teknolojileri (4G, 5G vb), Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama (SCADA), Elektronik Trafik Denetleme ve Yönetim Sistemleri, Yönetim Bilgi Sistemi, Elektronik Ödeme Sistemleri, drone, sürücüsüz araç ve akıllı mobil cihazlar yer almaktadır.

Buhalis (2019), dijital teknolojinin gelişmesiyle birlikte 2020 yılından itibaren gelecek yıllara dönük olarak bir dizi yenilikçi teknolojinin turizm sektörünün ve paydaşları üzerinde büyük bir etkisinin ola­cağını ileri sürmektedir. Bu teknolojiler arasında, halihazırda yaygın olan Robot Teknolojisi, Artırılmış Gerçeklik (AR) ve Sanal Gerçeklik (VR) teknolo­jilerinin yanı sıra; Nesnelerin İnterneti, Her şeyin İnterneti (the Internet of Everything), Beşinci Ne­sil Mobil Ağlar (5G teknolojisi), Radyo Frekansı Tanımlama (RFID), Mobil Cihazlar, 3 boyutlu yazıcılar, Uygulama Programlama Arayüzü, Kripto para ve Blockchain, Sensör ve Beacon Ağları, Her Tarafa Yayılmış Bilgi İşlem, Yapay Zekâ ve Makine Öğrenme Teknolojisi ile desteklenmiş Oyunlaştır­ma (Gamification) teknolojilerinin akıllı turizm kapsamında yaygınlaşacağını vurgulamaktadır.

Dünya çapındaki akıllı şehirler incelendiğinde büyük çoğunluğunun var olan şehirlerin akıllandırıl­ması, ıslah edilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması için projelendirildiği görülmektedir. Bununla birlikte Songdo (Güney Kore), Masdar (Birleşik Arap Emirlikleri), Lusail (Katar) ve Lavasa (Hindistan) gibi şehir­ler ise sıfırdan akıllı olarak inşa edilen şehirlere birer örnektir.

Akıllı şehirler sıralamasına yönelik olarak çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından farklı önceliklere göre bazı endeksler geliştirilmektedir. Bunlar arasında en yaygın olanı İsveç merkezli EasyPark isimli dijital park hizmeti sağlayıcısının hazırladığı endekstir (Gürsoy, 2019). 2019 yılı için hazırlanan Akıllı Şehir Endeksi (Smart Cities Index); Akıllı Park ve Akıllı Hareketlilik, Geri Dönüşüm Oranı, Altyapı Yatırımı, E-Şarj Nok­taları, İş ve Blockchain Ekosistemi, Siber Güvenlik ve Sürdürülebilirlik Endeksi’nin sağlanması gibi koşulları yerine getiren şehirlerin sıralamasından oluşmaktadır. Buna göre, dünya çapında ilk 10 Akıllı Şehir sırasıyla şunlardır:

• Oslo (Norveç),
• Bergen (Norveç),
• Amsterdam (Hollanda),
• Kopenhag (Danimarka),
• Stokholm (İs­veç),
• Montreal (Kanada),
• Viyana (Avusturya),
• Odense (Danimarka),
• Singapur (Singapur),
• Boston (ABD)

Bunlardan başka Tokyo (Japonya), Amsterdam (Hollanda), Barselona (İspanya) gibi şehirlerde de akıllı şehir ve akıllı turizm destinasyonları kapsamında önemli gelişmeler yaşanmaktadır.

Türkiye’de son yıllarda akıllı şehir ve akıllı turizm destinasyonu kapsamında önemli gelişmeler yaşanmakta­dır. Özellikle büyükşehirlerin akıllı şehir ve dolaylı olarak da akıllı turizm destinasyonu politikalarına yöneldiği göze çarpmaktadır. Bu kapsamda akıllı şehir ve akıllı turizm destinasyonu uygulamalarının yaygın görüldüğü şehirler şunlardır:

• İstanbul,
• Konya,
• Bursa,
• Ankara,
• İzmir
• Antalya

Türkiye’de akıllı şehir uygulamalarında önde gelen şehirlerden biri İstanbul’dur. Mevcut akıllı uygula­malar arasında yer alan Akıllı Sayaçlar, Akıllı Binalar, İSKİ İçme Suyu Dağıtım Yönetimi, Trafik Kontrol Merkezi İspark, Akıllı Park Ücretlendirme ve Otomatik Parklar, İstanbul Kart, Farklı ulaşım araçlarında aynı kartla bütünleşmiş hizmet İsbak, Akıllı Konteyner, Mobese ve Dijital Kütüphane uygulamaları ile akıllı şehir olma yolunda önemli adımlar atmıştır.

Türkiye’nin yaklaşık 16 milyon nüfusu ile en bü­yük şehri konumundaki İstanbul’da şehrin bilişim ve akıllı şehir teknolojileri ile ilgili olarak kurulan İSBAK, belediyeye bağlı bir şirket olarak faaliyetlerini yürüt­mektedir. İSBAK tarafından geliştirilen Akıllı Geri Dö­nüşüm Konteyneri aracılığıyla İstanbul’da yaşayanlar kullandıkları pet ve metal şişeleri konteynere yükleye­rek ulaşım kartı olan akbillere bakiye yüklemesi şeklin­de bir geri dönüş olanağı sağlamaktadır. Bu projenin toplumsal kazanımları arasında geri dönüşüm bilinci tüketicilere aşılanması, atık geri kazanımın başlangıç ayağı oluşturularak ülke ekonomisine katkı sağlanması ve doğal kaynakların daha az tüketilmesi bakımından çevresel ekosisteme destek sağlanması gibi akıllı çevre bileşeni kapsamında ele alınabilecek katkıları bulun­maktadır.

İstanbul’un trafik sorunlarına yönelik geliştirilen akıllı ulaşım uygulamaları arasında yer alan İSBAK tarafından geliştirilen trafikte Elektronik Denetle­me Sistemi (EDS) ihlallerinde kullanılan foto-flaş ürünü, engelli yaya butonu, LED’li sinyalizasyon ve trafik uyarı sistemleri, dijital bilgilendirme sistemle­ri, aydınlatma sistemleri ve araç takip sistemleri gibi ürünler akıllı şehir araçlarına yönelik bilgi birikiminin artmasına ve uygulama maliyetlerinin düşürülme­sine aracılık etmektedir (Gürsoy, 2019). İstanbul’da en büyük sorunlardan biri olan taksi sorununa karşı geliştirilen akıllı uygulama İTAKSİ, İstanbulkart ile ödeme imkânı sağlaması ve mobil uygulama aracılı­ğıyla erişilebilmesi zaman, enerji ve maliyet tasarrufu sağlamaktadır. İstanbul’da ulaşım ile ilgili, mobil apli­kasyonlarla anlık trafik yoğunluğu bilgilerini göster­mesi bakımından kolaylık sağlamaktadır.

Türkiye’nin 5,5 milyona yaklaşan nüfusuyla ikinci en kalabalık ili olan başkent Ankara’da akıllı şehir kapsamında öne çıkan uygulamalar şu şekildedir:

• Sincan Harikalar Diyarı Akıllı Park Projesi
• Entegre Katı Atık Yönetim Sistemi
• Ankara Büyükşehir Belediyesi Mobil uygulaması

Akıllı Ulaşım Sistemleri

Türkiye’nin en önemli turizm merkezi Antalya’da akıllı şehir ve akıllı turizm destinasyo­nuna yönelik birçok uygulama gerçekleşmektedir. Turizm, tarım, hizmet, fuarcılık ve sanayi gibi önemli sektörleri bir arada barındıran Antalya için akıllı şehir modelleri bir fırsat olarak görülmekte­dir. Antalya’da akıllı şehir ve akıllı turizm destinas­yonu kapsamında geliştirilen bazı uygulamalar şu şekildedir:

• Şehir Bilgilendirme Ekranları ( Kiosklar )
• Sesli Adımlar Projesi
• Akıllı Aydınlatma Sistemi
• Güven Çemberi Projesi

Antalya Stadyumu-Elektrik Üreten Stadyum