TURİZMDE GİRİŞİMCİLİK VE İNOVASYON - Deneme Sınavı - 2

Stewart ve Zhao (2000) iş modeli kavramına, “bir firmanın zaman içinde nasıl para kazanacağı ve kâr akışını sürdüreceğinin
bir ifadesi” olarak yaklaşmaktadır. Genel olarak iş modeli bir firmanın işleyişinin nasıl çalıştığını açıklayan bir analiz birimi olarak tanımlanabilir.

Aşağıda bir iş modelinin farklı bileşenleri yer almaktadır.
1. Değer Teklifi:

2. Hedef Pazar:

3. Değer zinciri yapısı:

4. Gelir mekanizması:

5. Değer ağındaki konum:

6. Rekabetçi strateji:

Start-up: Rekabetçi bir piyasa ekonomisinde büyüme ve inovasyonun lokomotifi olarak kabul edilen; inovatif, başlangıç sermayesinin yeterli olmadığı ancak engellerin aşılmasının ardından yüksek kâr elde etmesi beklenen yani büyüme yeteneğine sahip yapı.

Aşağıda bir iş modelinin farklı bileşenleri 

1. Değer Teklifi 

2. Hedef Pazar:

3. Değer zinciri yapısı

4. Gelir mekanizması

5. Değer ağındaki konum

6. Rekabetçi strateji

Yem ve kanca iş modeli, “bağlı ürünler iş modeli” olarak da adlandırılır. Temel bir ürünü çok düşük bir maliyetle, bazen zararla (“yem”) piyasaya sunmayı, ardından bağlantılı ürünler veya hizmetler (“kanca”) yoluyla gelir elde etmeyi amaçlar.

Kurumsal modeller: Şirket tarafından üretilenlerle, iş birliği yapılarak üretilenlerin tekrar gözden geçirilerek daha fazla değer sağlayacak şekilde daha özellikli hâle getirilecek şekilde yapılandırılması olarak tanımlanmaktadır.

En fazla kullanılan iş modeli oluşturma araçlarının başında gelmektedir. Osterwalder ve Pigneur (2010) tarafından geliştirilmiş olup iş modellerinin karşılaştırılması ve geliştirilmesini sağlar. Çok basit olması ve her şeyi bir arada görmeye imkân tanıması kullanılabilirliğine büyük katkılar sağlamaktadır.

Bu araç, odaktaki şirketin çevresiyle nasıl etkileşime girdiğini ve ekosistemin içine nasıl yerleştiğini açıklayarak firmanın kendisi ve bu ekosistemdeki paydaşları için nasıl değer yarattığını ve bu değeri nasıl elde ettiğini açıklar. Aracın asıl
amacı, geleneksel düşünceye sıkışmış işletmeler için kutunun dışında düşünmek ve yeni gelir akışları oluşturmaktır

İş modellerindeki değişimin itici güçleri aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılmaktadır:

a. Müşteri Davranışı ve Demografisindeki Değişiklikler

b. Altyapı Yetersizliklerini Gideren Modeller

c. Teknolojik Değişim Tabanlı İş Modeli İnovasyonu

d. İş Modellerinde Strateji Tabanlı İnovasyon

Start-up: Rekabetçi bir piyasa ekonomisinde büyüme ve inovasyonun lokomotifi olarak kabul edilen; inovatif, başlangıç sermayesinin yeterli olmadığı ancak engellerin aşılmasının ardından yüksek kâr elde etmesi beklenen yani büyüme yeteneğine sahip yapı.

Tip 4 - Şirket, dış çevrenin öneminin farkında olan bir iş modeline sahiptir. Bu iş modelinde şir- ket, işin geliştirilmesi ve yürütülmesinde dış fikirlere ve teknolojilere açılmaya başlamaktadır.

Tip 6 şirket- lerinde kilit tedarikçiler ve müşteriler, hem teknik hem de ticari riskin paylaşılabileceği iş ortakları hâline gelirler. Tedarikçilerin iş modelleri şirketin planlama süreçlerine entegre edilmiştir.

(Redesign) Yeniden tasarım: İş modellerinde değer önerilerini ve iş mantığını tipik olarak yeni ürünlere, hizmetlere veya ürün
hizmet sistemlerine yol açacak şekilde dönüştüren değişiklikleri ifade eder.

(Experimentation) Deneyimleme: Şirketlerin iş modeli tasarımı ve uygulamasında, fiyat ve değer teklifleri gibi iş modeli bileşenlerinin deneysel olarak test ettikleri, keşif odaklı bir yaklaşımı ifade eder.

Bu araç dört ana yapı taşından oluşur: “Kim?”, “Ne?”, “Nasıl?” ve “Değer?. İlişkili dört soruyu cevap- layarak (1) hedef müşteriyi, (2) müşteriye yönelik değer teklifini, (3) bu değerin yaratılmasının arkasındaki değer zincirini ve (4) değeri elde eden gelir modelini tanımlar.

Sürdürülebilir bir ekonomiye giden yol Bocken ve arkadaşları (2014) tarafından aşağıdaki şekilde özet- lenmektedir:

Tüketimin en aza indirilmesini teşvik eden veya enerji, mal, su vb. üzerine kişisel ve kurumsal sınırlar veya kotalar koyan bir sistem;

Ekonomik büyümeye öncelik vermek yerine toplumsal ve çevresel faydayı en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmış bir sistem;

Hiçbir şeyin israf edilmesine veya çevreye atılmasına izin verilmeyen, geri dönüşüm yerine yeniden kullanan, onaran ve yeniden oluşturan kapalı döngü sistemi;

Ürün sahipliği yerine işlevsellik ve deneyim sunulmasını vurgulayan bir sistem;

İnsan yaratıcılığını/becerilerini geliştiren, herkes için tatmin edici, ödüllendirici iş deneyimleri sağ- lamak üzere tasarlanmış bir sistem;

Agresif rekabetten ziyade iş birliği ve paylaşım üzerine kurulmuş bir sistem.

Sürdürülebilir girişimlere örnek olarak aşağı- daki start-up’lar verilebilir:

• EcoScraps: ABD Utah merkezli bir girişim olan EcoScraps, bozulmuş meyve ve sebze- leri perakendecilerden toplayarak bunlar- dan yüksek kaliteli organik gübre üretmek- te ve yüksek fiyatlarla Home Depot türü mağazalarda satışa çıkarmaktadır.

RESTART, daha sürdürülebilir iş modellerinin yedi özelliğine karşılık gelen yedi harfin kısaltması olup yedi özellik aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır

R- (Redesign) Yeniden tasarım

E- (Experimentation) Deneyimleme

S- (Service-Logic) Hizmet Mantığı

T- (The Circular Economy) Döngüsel Ekonomi

A- (Alliances) İttifaklar

R- (Results) Sonuçlar

T- (Three Dimensionality) Üç boyutluluk

Ürün odaklı- bakım, ilave garanti süresi, kulla- nım odaklı- kiralama, paylaşma ve sonuç odaklı- kullandıkça öde uygulamaları bu iş modeli kapsa- mında verilebilecek örneklerdendir.

Açık inovasyon, kitlesel fonlama, lisanslama ve isim hakkı kullanma bu iş modeli kalıbına verilen örnekler arasındadır.