TURİZM VE İLETİŞİM

Kültürlerarası iletişim farklı kültürler arasında yapılan bilgi alışverişidir (Selçuk, 2007). Ayrı kültürlere mensup olan insanların günlük yaşamda ve toplumsal hayatın çeşitli alanlarında etkileşime girmesi ile kültürlerarası iletişim ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, kültürlerarası iletişim sürecinde bir kültür farklılığı söz konusudur. Kültürlerarası
iletişimde “farklı kültürlerin ya da alt kültürlerin üyeleri arasındaki iletişim” söz konusudur (Mutlu, 1995’den aktaran Yüksek, 2016, s.168).

Pozitivist yaklaşıma göre, bir ülkenin kültürünü öğrenmek için somut olarak ölçülebilen ve algılanan unsurları öğrenmek yeterlidir. Bu unsurlar sanat, mimari, edebiyat, toplumsal, siyasi vb. unsurlardır. Göreceli yaklaşım ise kültürler arasındaki farklılıkları göreceli şekilde ele almaktadır. Bu yaklaşıma göre farklı kültürlere uyum sağlamak için
kişiler kendi kültürleriyle bu kültürler arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri öğrenirler. Böylece kişilerin farklı kültürlere sempati duyması mümkün olacaktır. Son yaklaşıma göre kişiler farklı kültürlerle iletişime geçebilmek için karşılarındaki kültüre mensup olan kişilerin zihnine girmeye çalışırlar. Bu da empati yoluyla sağlanmaktadır.

Bu faktörler arasında kişiler arasındaki mesafe, ilişkiler, arkadaşlıklar; toplumsal sınıf sistemleri, cinsiyet, etik kurallar, toplumsal normlar, gelenekler, görenekler; giyim-kuşam vb. farklılıklar sayılabilir (Spinks ve Wells, 1997)Farklı kültürleri yansıtan kişilerin birbirleriyle girdiği iletişimin nasıl şekilleneceği bu faktörlere bağlıdır. Bir bireyin farklı kültürden başka bir bireye kendi gelenek ve görenekleri rehberliğinde davranması ve bu davranışın karşı tarafta bıraktığı olumlu/olumsuz etki buna örnek gösterilebilir. Bunun dışında, herhangi bir kültüre ait giyim tarzı o toplumun kültüründe resmî ve ciddi olarak kabul ediliyorken farklı bir kültürde ciddiyetsiz olarak görülebilir. Bu durum kültürlerarası iletişimin yukarıda belirtilen faktörlerden bağımsız değerlendirilemeyeceğini göstermektedir. Kültürlerarası iletişimin tarihsel, çevresel ve toplumsal faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermesi bir diğer özelliğidir (Yüksek, 2016, s.170).

Sonuç olarak kültürlerarası iletişim süreçlerinde önyargılardan ve genellemelerden kaçınılması gerekmektedir. Kültürel farklılıklara değer verilip saygı duyulmalıdır. Yargılama, eleştirme ve suçlamalardan kaçınılması gerekliliği kültürlerarası iletişime ait diğer bir özelliği ortaya koymaktadır. Bu da farklı kültürlerden insanlarla iletişim kurulduğunda yeni
ortak dil kodları ve davranış kalıplarının geliştirilmesi zorunluluğudur. Bu doğrultuda farklı kültürleri yargılamak yerine anlamaya çalışmak, farklılıklara saygı duyup farklılıklarla bütünleşmek gerekmektedir. Kültürlerarası iletişimin temelinde farklılıkları azaltıp ortadan kaldırmak değil, farklılıklara saygı duymak, onları anlamaya çalışmak ve farklılıkları
yönetip kültürlerarası uyumu geliştirmenin bulunduğunu unutmamak gerekmektedir (Yıldız ve Bitirim, 2008’den aktaran Yüksek, 2016, s.171).

Turizm de farklı kültürlere sahip bireyleri bir araya getiren ve aralarında iletişim gerçekleşmesine sebep olan bir olgudur. Turizm bireylere kültürlerarası iletişim alanları yaratırken aynı zamanda onların seyahatleri bitene kadar birbirleri ile, yerel halk ile olan iletişimlerine imkân sağlamaktadır. Turizm kültür değişimi ve kültür yayılmasına
aracı olan en önemli endüstridir. Turizm sayesinde öncelikle yerel kültür önem kazanır ve yerel halk kendi kültürleri konusunda bilgilerini arttırır, aynı zamanda yerel halk, yabancıların sahip olduğu kültürleri öğrenirler ve bilgilerini geliştirirler. Dolayısıyla turizm doğası gereği farklı kültürlerden insanları bir araya getirmekte ve kültürlerarası
iletişim oluşmasına uygun ortamlar sunmaktadır (Yılmaz, 2016, s.18).

Bireyler arasındaki sosyal etkileşim ve dolayısıyla kültürlerarası iletişim turizm bağlamında da uygulanabilir. Turistlerle bu sosyal etkileşim;
• Turist- yerel halk (ev sahibi)
• Turist- turist
• Turist- potansiyel turist ve
• Turist- sağlayıcı (işletmeler) etkileşimleri olarak sınıflandırılsa da (Fridgen, 1991’den aktaran Reisinger ve Turner, 2003, s.37) kültürlerarası iletişimin en özel yaşandığı alan turist ile yerel halkın arasında geçendir.
Yerel halk, ziyaret edilen ülkenin turizm sektöründe istihdam edilen ve otel işletmecisi, ön büro çalışanı, garson, tezgâh asistanı, gümrük memuru, tur rehberi, acenta müdürü, taksi ve otobüs şoförü gibi turistlere hizmet veren bir vatandaşıdır (Reisinger ve Turner, 2003, s.38).

Kültür şoku, yabancı kültürlere giden gezginlerin karşılaştığı en bilinen zorluklardan biridir. Başlangıçta bu kavram, diplomatlar veya ordu görevlileri gibi başka bir kültüre sahip yerlerde önemli bir süre (12 aydan fazla) yaşayan misafirlerin deneyimlerini analiz etmek için kullanılmıştır. Kültür şoku, farklı bir kültürle karşılaşan bir bireyde yaşanır. Bu, başa çıkamayacağı yeni bir kültürel ortama maruz kalmak, bilinmeyen uyaranlarla aşırı yüklenmiş olmak, farklı yaşam biçimleriyle karşı karşıya kalmak, soru soramamak ve cevapları
anlamamak ya da yiyecekleri tanımama konusundaki yetersizliğin neden olduğu bir şoktur.

Hofstede (1997) yabancı bir kültürdeki ziyaretçinin tıpkı bir çocuk gibi genellikle zorluklarla “en basit şeyleri tekrar öğrendiğini” ve bunun da normal olarak sıkıntı, çaresizlik ve yeni çevreye düşmanlık duygularına yol açtığını belirtmiştir (Hofstede, 1997’den aktaran Reisinger ve Turner, 2003, s.57). Zorlanma, kişinin tanıdık çevresinden uzaklaştırılmasından kaynaklanan kayıp hissi, yeni ortamda yetkin bir şekilde başa çıkamamaktan kaynaklanan iktidarsızlık hissi, utanç, aşağılanma, depresyon, yeni çevresinin üyeleri tarafından reddedilme hissi, işinin kendi değerleri, kimliği, yetersizliği ile ilgili kafa karışıklığı, hayal kırıklığı, ev sahiplerine karşı olumsuz duygular besleme, yeni bir dil öğrenmeyi reddetme, sinirlilik, yorgunluk, eleştiri, girişimlerde azalma, hatta temizlik ve endişelerle meşgul olma gibi pek çok belirtinin kültür şokunun birer sonucu olduğu söylenebilir (Reisinger ve Turner, 2003, s.57).

Sosyal taşıma kapasitesi yerel halkın turist davranışlarına ya da turistin yerel halkın tutum ve davranışlarına tahammül etme sınırı olarak tanımlanabilir. Turist ile yerel halk ilişkilerinde bahsettiğimiz ortak alan kullanımlarının doğuracağı çatışmalar kültür şokuna sebep olan önemli etkenlerdendir. Bunun temelinde turistlerin ve yerel halkın sahip
olduğu farklı kültürlerin karşılaşması yatmaktadır. Turizmin sosyo-kültürel zararlarının artmasından dolayısı ile kültür şokuna sebep olan bazı faktörler vardır. Bunları (Yüksek, 2014, s.47):
• Yerel halk ile turistler arasında maddi açıdan büyük eşitsizliklerin olması,
• Yerel halk ile turistler arasında kültürel ve davranışsal açıdan farklılıkların olması,
• Yerel halk ile turistler arasındaki iletişimin çok aşırı rahatsız edici ya da hiçbir paylaşım olmayan düzeyde olması,
• Turist sayısının yerel halkın nüfusuna oranla çok ya da az olması ve
• Farklı beklentiler olarak sayabiliriz.

Kültürlerarası temas gerçekleştiğinde, genellikle ziyaretçi ile yerel halk arasında etkin iletişim eksikliği yaşanabilmektedir (Yu ve diğerleri, 2002’den aktaran Şahin, 2012, s.154). Bu noktada turist rehberi, yerel halk ile ziyaretçi arasındaki etkin iletişimi ve etkileşimi kurmada önemli bir aracı görevi üstenmektedir. Rehberler ayrıca, yerel halkın hayatını turistlere tanıtan, turist grubu ile “bilinmeyen” arasında aracılık eden kültürel aracı rolü de üstlenmektedir. Bu nedenle turistler ile turist rehberinin etkileşimi son derece önemlidir ve turist rehberinin iletişim yeterliliği, turistlerin tatil deneyiminden memnun olmasına veya olmamasına büyük etki etmektedir (Şahin, 2012, s.154).

Mimari, tarih ve estetik kimliğimizi yansıtır. Günlük yaşamda mimari yapılar ve binalar kendi kimliğimiz hakkında çok farkında olmadan bilgiler vermektedir. Bu bilgi aktarma süreci şüphesiz iletişimin bir parçasıdır. Kimliğimiz hakkında bilgi verilirken aslında tarihî ve kültürel kimliğimiz hakkında geçmişimizle ilgili de ipuçları verilmektedir. İletişimin gerçekleşebilmesinin koşullarından biri de anlamın oluşturulmasıdır. Anlamın oluşturulması sürecine kültürlerarası iletişim boyutundan bakıldığında toplumsal değerler önemli bir yer tutmaktadır. Buna göre, toplumsal değerlerin en önemli göstergelerinden biri yaşam alanlarıdır. Bu yapılar kültürel kimlikler hakkında fikir verirken toplumsal rollerini de yansıtan önemli göstergelerden biri olurlar (Güneş 2013’den aktaran Yüksek, 2016, s.180).

Kültür

Farklı kültürlerden gelen kişiler arasındaki iletişim

İletişim

Farklı kültürlerden insanlar arasında gerçekleşen iletişimi anlamak ve açıklamak, iletişim süreçleri ile ilgili tahminlerde bulunmaktır.

Düşük gerilim

Tarihî geçmiş ve tarihî çekicilikler (görsel malzeme ile desteklenen)

Yerel halk

Kültür şoku

Hofstede