TURİZM VE GÜVENLİK

Bu sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin veya bireylerin karşılaşabileceği risklerin ortaya çıkmasına sebep olan unsurlar şu şekilde sıralanabilir: • Metotsuzluk ve plansızlık, • Aşırı motivasyon, • İhmal ve gerekli araçların olmaması, • Zaman baskısı, • Yönetici baskısı, • Küçük riskler karşılığında büyük kâr beklentisi, • Çevresel etkiler. Doğru cevap A şıkkıdır.

En genel hâliyle riskin özelliklerini aşağıdaki unsurlar yansıtır: • Genellikle tam ve net olarak bilinemez ya da öngörülemez (belirsizlik), • Zamanla değişir,•Yönetilebilir bir olgudur, • Sonuç üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Risk yönetimi riskleri tanımlamayla başlayan, riskleri değerlendirmeyi, sorumlu kişi ve birimlerin belirlenmesini, risklerin transferi için belirlenen yöntemleri, riskin uygulanmasını, gözlem ve değerlendirilmesini içeren kapsamlı bir süreci ifade etmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Risk yönetiminin sağladığı yararları şu şekilde sıralamak mümkündür: • Kontrollü ve sürekli olarak gelecekteki faaliyetlerini sürdürebilmek amacıyla organizasyona bir çalışma programı sağlar, • Yatırım fırsatları, piyasa hareketliliği ve tehditleri algılayabilecek kapsamlı bir yapı ile organizasyonun karar alma, planlama ve öncelikleri sıralama yetilerini geliştirir, • Organizasyon dâhilinde insan, sermaye ve diğer kaynakları daha etkin bir şekilde kullanır, • Gereksiz alanlarda belirsizliğin azaltılmasını sağlar, • Organizasyonun imajını ve sahip olduğu varlıkları geliştirir ve destekler, • Operasyonel etkinliği optimize eder. Doğru cevap D şıkkıdır.

Stratejik Riskler bir kurumun kısa, orta veya uzun vadelerde belirlemiş olduğu hedeflerine ulaşmasını engelleyebilecek yapısal riskler bu başlık altında sınıflandırılabilir. Planlama, iş modeli, iş portföyü, kurumsal yönetim, pazar analizi gibi riskler stratejik risklere örneklerdir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İnsan ve kurumsal çevreden kaynaklı riskler: Hırsızlık ve dolandırıcılık gibi yaygın suçlar, taciz, tecavüz, organize suçlar, rehin alma, terörizm, savaşlar, kamu ve kurumsal koruma hizmetlerinin eksikliği gibi faktörler bu kategoriye girer. Doğru cevap E şıkkıdır.

Risk yönetim süreci birbirine bağımlı beş işlem basamağından oluşur. Bu basamaklar: Riskin tanımlanması, riskin değerlendirilmesi ve hesaplanması, alternatif risk düzeltme araçları arasından bir seçim yapılması, seçilen alternatiflerin uygulanması, değerlendirme ve kontrol süreçlerini kapsamaktadır. Riskin tanımlanması, riskin teşhisi anlamına gelmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kriz yönetimi, riske hazır olma, riski dağıtma, riski azaltma ve riskten kaçınmayı içeren bir sistemdir. Diğer şıklar risk yönetim sürecinin aşamalarıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Dünya Ekonomik Forumu’nun 2018 yılında yayımladığı 13. Küresel Risk Raporunda dünyada olma olasılığı en yüksek riskler önem düzeyine göre şu şekilde sıralanabilir: • Aşırı iklim olayları, • Doğal afetler, • Siber saldırılar, • Veri dolandırıcılığı/hırsızlığı, • İklim değişikliğini azaltma ve iklim değişikliğine uyum konusunda yaşanacak başarısızlık. Doğru cevap B şıkkıdır.

Riskin oluşma olasılığının ve oluşması durumunda sonuca etkisinin değerlendirilmesiyle riskin büyüklüğü belirlenir. Belirsizliğin olduğu ortamlarda risk mutlaka ortaya çıkar. En genel hâiyle riskin özelliklerini aşağıdaki unsurlar yansıtır (Onay, 2020): • Genellikle tam ve net olarak bilinemez ya da öngörülemez (belirsizlik), •Zamanla değişir,  • Yönetilebilir bir olgudur, • Sonuç üzerinde olumsuz etkileri olabilir. 

Her zaman yapıcı sonuç elde etmek olanaklı değildir.

Gözlem ve farkına varma: Bir krizin yönetilebilmesi için önceden hazırlanmış kriz ve kriz iletişim planlarının varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Yöneticilerin ayrıntılı düşünme becerisi ve gözlem yeteneği kurum içi ve kurum dışı uyaranların dikkate alınmasına ve krizin erken tespit ve önlenmesine yardımcı olur. Kurum içi ve kurum dışı uyaranların tespitinden önce bu aşamada karşılaşılma olasılığı yüksek olan krizler üzerinde senaryoların yaratılmasını gerektirir. Senaryo üretilmesi aşamasında sektörde daha önce yaşanmış krizler göz önüne alınabilir ve bu krizler birer uyarıcı olarak değerlendirilebilir. Kriz ortaya çıkmadan önce sinyallerin farkına varmak ve denetim altına almak krizlerin önlenmesinde temel koşuldur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sektörel açıdan risklerin en fazla görüldüğü alanlara; imalat, nakliyat ve dağıtım, kimya ve ilaç sanayi, bilgi teknolojisi ve telekomünasyon, kamu kurumları, seyahat ve turizm sektörleri örnek olarak gösterilebilir (Pelit, 2011). Bu sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin veya bireylerin karşılaşabileceği risklerin ortaya çıkmasına sebep olan unsurlar şu şekilde sıralanabilir (Emhan, 2009): • Metotsuzluk ve plansızlık, • Aşırı motivasyon, • İhmal ve gerekli araçların olmaması, • Zaman baskısı, • Yönetici baskısı, • Küçük riskler karşılığında büyük kâr beklentisi, • Çevresel etkiler.

Risk yönetimi ilk olarak sigortacılık sektöründe kullanılmıştır. 1967’de Londra’da Edward Lloyd tarafından açılan kahve dükkânı zamanla gemicilikle ilgili bilgi alışverişinin yapıldığı bir yer ve kısa süre sonrada denizcilik sigortasının merkezi haline gelmiştir. Risk havuzları oluşturan Lloyd, risklerin kapsamını genişleterek sigortacılık sektörünün lideri konumuna gelmiştir. Uzun bir süre sigorta sektörüyle eş anlamlı kullanılan risk yönetimi kavramı 1970’lerde Amerika’da iş dünyasında geniş kabul görmeye başlamıştır (Kızılboğa, 2012).

Kurumsal açıdan işletmelerin karşılaşabileceği riskler farklı yöntemlerle sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmanın en önemli belirleyicisi işletmelerin yapısal ve sektörel özellikleridir. En kabul görmüş sınıflandırma metoduna göre riskler dört ana başlık altında toplanmaktadır. Söz konusu bu riskler stratejik riskler, operasyonel riskler, dış çevre riskleri ve finansal risklerdir. Stratejik Riskler bir kurumun kısa, orta veya uzun vadelerde belirlemiş olduğu hedeflerine ulaşmasını engelleyebilecek yapısal riskler bu başlık altında sınıflandırılabilir. Planlama, iş modeli, iş portföyü, kurumsal yönetim, pazar analizi gibi riskler stratejik risklere örneklerdir.

Operasyonel Riskler, bir kurumun temel iş faaliyetlerini yerine getirmesini engelleyecek riskleri ifade eder. Tedarik, satış, ürün geliştirme, bilgi yönetimi, hukuk ve marka yönetimi gibi risk başlıkları bu kategori içerisinde yer alan risklerden bazılarıdır.

Risk yönetim süreci birbirine bağımlı beş işlem basamağından oluşur. Bu basamaklar: Riskin tanımlanması, riskin değerlendirilmesi ve hesaplanması, alternatif risk düzeltme araçları arasından bir seçim yapılması, seçilen alternatiflerin uygulanması, değerlendirme ve kontrol süreçlerini kapsamaktadır.

Dünya Ekonomik Forumu’nun 2018 yılında yayımladığı 13. Küresel Risk Raporunda dünyada olma olasılığı en yüksek riskler önem düzeyine göre şu şekilde sıralanabilir (WEF, 2018):

• Aşırı iklim olayları,

• Doğal afetler,

• Siber saldırılar,

• Veri dolandırıcılığı/hırsızlığı,

• İklim değişikliğini azaltma veiklim değişikliğine uyum konusunda yaşanacak başarısızlık.

Bu çerçevede krizlerin genel özellikleri şöyle sıralanabilir (Özhasar ve Eğe, 2019):

• Krizler işletmenin bütün paydaşlarında gerginliğe yol açmaktadır, • Ansızın ortaya çıkarlar, • Derhal harekete geçmeyi gerektirirler, • Yönetilmesi mümkün bir süreçtir, • Belirsizlik ve stres ortamı yaratır, • İşletmenin varlığını, karlılığını ve imajını tehdit eder, • Karşılaşılan tüm krizleri çözebilecek ortak bir yöntem yoktur, • Kartopu etkisi yaratabilir, • Klasik önlemlerle geçiştirilemezler ve yarattığı ekonomik maliyetler yüksek olur, • Krizler, olaylar ve etkileri üzerindeki kontrolün azaldığı süreç veya durumlardır, • Krizler ulaşılabilir bilgi kaynaklarını yetersizleştiren bir süreçtir, • Krizler aktörler arasındaki tansiyonu yükseltir, • Hayati bir dönüm noktasıdır, • Karar mekanizmaları üzerinde gerilime yol açar, • Krizler hayati hastalıklar gibidir, çok hızlı şekilde mücadele etmeyi gerektirir.

Krizler aniden ortaya çıkar. Dolayısıyla yavaş yavaş varlıklarını hissettirirler ifadesi yanlıştır.

Kasıtlı krizler, bir organizasyona zarar vermek için tasarlanmış kasıtlı eylemlerle başlatılan krizler olarak tanımlanmakta ve yedi genel kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar (Akıncı, 2010):

• Terörizm,

• Sabotaj,

• İşyeri şiddeti,

• Verimsiz (kötü) işgören ilişkileri,

• Verimsiz (kötü) risk yönetimi,

• Yönetimi ele geçirme, kontrol etme,

• Etik olmayan liderlik.

Kasıtlı olmayan krizler ise, herhangi bir bireyin veya grubun kasıtlı eylemi olmaksızın beklenmedik ve önlenemez bir şekilde ortaya çıkan krizlerdir. Bu tür krizler beş genel kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar (Akıncı, 2010):

• Doğal afetler,

• Salgın hastalıklar,

• Beklenmedik teknik etkileşimler,

• Ürün hataları,

• Ekonomide daralma ve düşüşler.