TURİZM ULAŞTIRMASI

Havayolu ulaştırması ülkeleri, kıtaları, toplumları birbirine bir ağ gibi saran havayolu ağıyla bağlamakta, ticaretin ve ekonominin gelişmesi için gerekli olan fırsatları sunmakta, hizmet verdiği yerlerde beraberinde refah ve gelişmişliği getirmektedir. Havayolu ulaştırması toplumun her kesiminden insana hizmet vermektedir.

Havayolu taşımacılığı yapan havayolu işletmelerinin büyüklükleri; yüzlerce uçaktan oluşan filolarıyla günde binlerce sefer yapan çok büyük havayolu işletmelerinden, küçük tek bir uçakla yılın sadece belirli aylarında operasyon yapan havayolu işletmelerine kadar geniş yelpazede yer alır. Havayolu taşımacılığı sektörü sahip olduğu çok büyük uçuş ağı sayesinde şehirleri, ülkeleri ve kıtaları birbirine bağlar. Havayolu taşımacılığına olan talep yıllar itibariyle düzenli olarak artmıştır. Savaşlar, terör veya ekonomik durgunluk gibi olaylar havayolu taşımacılığını kısa dönemde geriletse de, uzun dönemde talep sürekli artmıştır.

İkinci Dünya Savaşı yılları boyunca uçak üretimindeki artış ve uçakların teknolojilerindeki gelişme sivil havacılığın savaş sonrasında hızla büyümesini sağlamıştır. Savaşın sona ermesi ile birlikte, I.Dünya savaşında olduğu gibi askeri uçak fazlası, savaş süresince durgunluk içine giren sivil havacılığın ivme kazanması için bir potansiyel oluşturmuştur. Böylece sektör 1945 sonrası uzun mesafeli ve her hava şartında uçabilen, tarifeli hava taşımacılığına başlamıştır.

1928 de telgrafla hava durumu hakkında bilgiler pilotlara uçuş güvenliği ile ilgili olarak iletilmeye başlanmıştır. 1937 yılında ilk güvenli havayolu taşımacılığı yapılabilen DC-3
hizmete girmiştir. 1935’te dünyanın ilk hava trafik kontrol merkezi ABD’de hizmete girmiştir.

Bu gelişmeyle havayolu taşımacılığı 50 yıl önceki çok riskli taşımacılık sınıfından emniyetli taşımacılık sınıfına geçmiştir.

Bu büyük rekabet ortamında mevcut havayolu işletmeleri çeşitli stratejilerle düşük maliyetli havayolu işletmelerini piyasa dışına itiyorlardı.

Sonuç olarak trafiğin seyahat düzenindeki bu yoğunluklar ve azalmalar havayolu gelirinde yıl içinde çok büyük yükselmelere ve azalmalara yol açmaktadırlar.

Önceleri ikili anlaşmalar şeklinde olan işbirlikleri, daha sonra yaygınlaşarak, küresel boyutlara ulaşmıştır. Üye havayollarının uçuş ağlarının birleştirilmesi ile yolculara daha fazla uçuş noktasına ve daha sık uçma olanağı sağlanmaktadır. İşletmeler gerçekleştirdikleri işbirlikleri yoluyla rekabetin getirdiği olumsuzlukları giderebilmekte ve pazarı daha rahat kontrol edebilmektedir.

Yeterli talep olduğunda noktadan noktaya uçuş hizmeti de vermektedirler. Bölgesel havayolu işlemeleri küçük yerleşim yerlerinin dünya ile ulaşımını sağladıkları için çok önemli bir rol oynarlar. Ulaşımın doğal nedenlerle zor olduğu veya uzak olan yerleşim yerlerini havayolu ile büyük merkezlere bağlayarak, buraların ticari, turizm ve ekonomik olarak gelişmesine katkıda bulunurlar.

Düşük maliyetli havayolu işletmeleri yüksek uçak kullanım oranı, aktarmasız direkt uçuşlar, ikincil havaalanlarının kullanımı, uçak içi ücretli ikram, bagaj ağırlıkları ile ilgili ücret politikası, aynı tip uçaklardan oluşan filo ve rezervasyon için yoğun olarak internetin kullanılması vb. uygulamalarla maliyetlerinde önemli oranda tasarruf etmektedirler.

Havayolu ulaşımının gelişimi konusunda çeşitli kaynaklar farklı bilgiler vermektedir. Bazı kaynaklara göre ilk uçuş olan 17 Aralık 1903’te kuzey Carolina’da Kitty Hawk yakınlarında 47 saniyelik havadan ağır ilk uçakla uçuşunu yaptıktan sadece 16 sene sonra 1919’da İngiltere ve Fransa arasında ilk düzenli yolcu uçakları uçmaya başlamıştır. Bu uçuşlar dört koltuklu ve üstü açık uçaklarla yapılmaktaydı. Bazı kaynaklara göre de ilk ticari amaçla uçuşlara aynı yılın ekim ayında başlayan KLM’dir.

Havacılığın gelişime dönemi 1930’larla beraber yeni tip uçakların dizaynına ve üretimine de sahne olmuştur. 1928 de telgrafla hava durumu hakkında bilgiler pilotlara uçuş güvenliği ile ilgili olarak iletilmeye başlanmıştır. 1937 yılında ilk güvenli havayolu taşımacılığı yapılabilen DC-3 hizmete girmiştir. 1935’te dünyanın ilk hava trafik kontrol merkezi ABD’de hizmete girmiştir. İlk jet yolcu uçağı Comet ilk uçuşunu 1949’da yapmıştır.

Olgunluk Dönemi (1958-1978: 1958’de ilk B-707 kıtalararası dört motorlu jet yolcu uçağının Pan Amerikan havayolunda tarifeli seferlere başlamasıyla havacılık bir teknoloji yarışına dönüşmüştür. Boeing’i takiben Douglas’da 1958- 1959 da ilk DC-8’i üretti. Kıtalararası jetleri iki ve üç motorlu B-727 ve DC-9’lar takip etti. 1969’da artan talebi karşılamak ve maliyetleri kontrol altına almak için ilk geniş gövdeli 400’den fazla yolcuyu kıtalararası taşıyabilen dört motorlu jet B-747 Jumbo üretildi. Bunu

Hava taşımacılığının sektörel özelliklerinden biri de fazla kapasite ve düşük marjinal maliyetlerdir. Havayolları genellikle fazla kapasite üretme ve fiyatlamayı da, uçakların tam olarak dolu olduğunu varsayarak yapma eğilimindedir. Müşterilerin tarifeli seferlere olan talebi raf ömrü olmayan çok büyük miktarda kapasite fazlasına yol açmakta bu da maliyetleri arttırmaktadır. Müşterilerin düşük fiyatlara olan talebi ve havayolu taşımacılığının gerçekten farklılaştırılamayan bir ürün olduğu görüşünün kabulü fiyatları bu seviyelere düşürmekte, çoğu zaman maliyetleri karşılayamamaktadır.

Fiyat kararlığı ve fiyat dışı rekabet, hava taşımacılığının sektörünün oligopolistik özellikleri arasında yer almaktadır. Havayolu işletmelerinin faaliyetlerini sürdürürken en son istenen durum, fiyata dayalı rekabet ortamıdır. Rakipleri her ne kadar küçük işletmeler dahi olsa, fiyat savaşına hiçbir işletme girmek istememektedir. Nitekim fiyat savaşı işletmelerde ciddi problemler oluşturabileceği gibi, iflaslara da neden olabilmektedir. Çünkü havayolu sektöründe işletmeler marjinal karlarla çalışmaktadır. Bu yüzden havayolu işletmeleri genellikle fiyat dışı alanlarda, hizmet kalitesi ve reklam gibi alanlarda rekabet ederler.

Ölçek ekonomisi (üretim ölçeği büyürken maliyetler düşüyorsa), uzun dönemde işletmelerin maliyetlerinin düşürülebilmesi ve faaliyetlerin arttırılması ile sağlanabilir. Oligopol yapının geçerli olduğu tüm sektörlerde olduğu gibi havayolu sektöründe de, birim fiyatı düşürebilmek üretim miktarının arttırılabilmesi ile mümkün olmaktadır. Bunun sağlanabilmesi için uzman işgücünün kullanılması, ileri teknolojiden yararlanılması ve yan ürünlerin çok iyi değerlendirilmesi gerekmektedir.

Oneword işbirliği grubu üyesi 12 havayolu işletmesi, 149 ülkeye günde 8500’den fazla sefer düzenleyerek, 320 milyondan fazla yolcu taşımakta ve 100 milyar dolardan fazla gelir elde etmektedir. American Airlines, British Airways, Cathay Pasific, Japan Airlines ve Qantas oneworld işbirliği grubunun en büyük üyelerindendir.

Star Alliance, 27 havayolu işletmesinin üye olduğu, yılda 650 milyondan fazla yolcu taşıyan, 193 ülkeye günde 21.500 den fazla uçuş düzenleyen ve 180 milyar dolardan fazla gelir eden eden Star Alliance’dır. Başlıca üye havayolu işletmeleri Lufthansa, United Airlines, Singapore Airlines, Air China ve THY’dir.

Geleneksel havayolu işletmeleri, havayolu pazarındaki tüm yolcu pazar bölümlerine hizmet vermek amacıyla küresel dağıtım sistemlerini kullanarak, karmaşık ağ yapıları (topla dağıt sistemiyle) ve işbirliği yaptıkları havayolu işletmeleriyle (genellikle büyük işbirliği gruplarından birine üyedirler), birbirinden farklı tip ve büyüklükteki uçaklarıyla faaliyette bulunurlar. Geleneksel havayolu işletmeleri en çok sayıda ve havayolu ulaşımında en büyük paya sahip havayolu sınıfıdır. Amaçları yolcuyu bulunduğu yerden alıp istediği herhangi bir yere götürmektir. Bunun için her türlü uçak tipini ve havaalanını kullanır.

THY, Star Alliance işbirliği grubu üyesidir. Lufthansa, United Airlines, Singapore Airlines ve Air China diğer üye işletmelerdir.