TURİZM ULAŞTIRMASI

Avrupa’nın ve Türkiye’nin demiryolunun yeniden yapılandırılması ile ilgili uygulayacağı yöntem, “serbestleşme (Liberalization)” dir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk demiryolu İskenderiye-Kahire arasında inşa ettirilerek, 1854 yılında işletmeye alınmıştır.

O yıllardaki dünya siyasetinin getirdiği olumsuzluklar ve I. Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle hattın Mekke’ye kadar uzatılması gerçekleştirilememiştir.

TÜLOMSAŞ, (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi, Eskişehir) Lokomotif üretimi yapılmaktadır.
TÜVASAŞ, (Türkiye Vagon Sanayi Adapazarı) Yolcu vagon üretimi yapılmaktadır.
TÜDEMSAŞ, (Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi, Sivas) Yük vagonları üretimi yapılmaktadır.

Turizmin gelişiminde demiryolunun büyük payı vardır. Bunları demiryollarının sahip olduğu aşağıdaki özelliklerle açıklamak mümkündür:

Taşıma Kapasitesinin Elverişliliği
Rahatlık Sağlayıcı Gereçlerle Donatılma
Uluslararası Taşımayı Bütünleştirmesi
Demiryolunun Coğrafik Engelleri Aşması 
Sosyal Politika Aracı Olarak Kullanılabilirliği

TCDD tarafından düzenlenen turistik amaçlı yolcu taşımaları;
• Turistik Taşımacılık,
• Buharlı Tren Turları,
• Dizel Tren Turları,
• Özel Vagon İşletmeciliği olarak yapılmaktadır.

Orient/Şark Ekspresi, 1883 ile 1977 yılları arasında Paris-İstanbul arasında sefer yapan uzun mesafeli, yataklı ve yemekli vagonlarıyla lüks bir trendir. Bu trende o devrin çok lüks hizmetleri yataklı vagon yolcularına sunulurdu. Her vagonun özel kıyafetli bir kondoktörü vardı ve kendine ait vagondaki bütün yolculardan o sorumluydu. Bu yataklı vagonların içindeki her kompartımanın içinde, özel lavabo ve vestiyeri vardı. Perdeleri ve kanepeleri kadife kumaşdan yapılmıştı.

Hemzemin geçit; karayolu ile demiryolunun kesiştiği yer.

Dünyanın ilk Yüksek Hızlı Treni (YHT) ise, yapımına 1959’da başlanan ve 1964’te tamamlanan Japonya’nın Tokaido Shinkansen’iydi.

15 Eylül 1830 tarihinden itibaren demiryolu ile yolcu ve yük taşımacılığına ticari olarak İngiltere’de başlanmıştır.

Osmanlı Devleti'ndeki demiryolları Hicaz Hattı (Şam-Medine arası) hariç, yabancı sermaye tarafından gerçekleştirilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk demiryolu İskenderiye-Kahire arasında inşa ettirilerek, 1854 yılında işletmeye alınmıştır.

Cumhuriyet sonrası dönemde milli çıkarlar doğrultusunda yapılandırılmış, kendine yeterli "milli ekonomi"nin yaratılması amaçlanarak, demiryollarının ülke kaynaklarını harekete geçirmesi hedeflenmiştir. Ekonomik gelişmenin ülke düzeyinde yayılmasını sağlamak amacı ile özellikle az gelişmiş bölgelere ulaşması amaçlanmış (Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte politik merkez Batı'dan Orta Anadolu'ya kayarken, ulaşılabilirlik de Batı'dan Orta Anadolu'ya, Doğu ve Güney Doğu Anadolu'ya yaygınlaştırılmıştır.)

1950- 2000 yılları arasındaki döneme durgunluk dönemi denebilir. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra tüm olanaksızlıklar içinde yılda ortalama 240 km uzunluğunda demiryolu yapılırken,1950’den sonra gelişen teknoloji ve maddi olanaklara rağmen yılda sadece 39 km'lik demiryolu yapılabilmiştir. Bu tarihlerde demiryollarının geri plana atılmasının temel sebebi devletin ulaşım politikasının değişmiş olmasıdır. 1950 yılından itibaren ise Marshall yardımıyla demiryolları adeta yok sayılarak karayolu yapımına başlanmış, bunun sonucu olarak demiryolunun toplam ulaşım sistemi içerisinde payı giderek azalmış ve Demiryollarının yük taşımacılığındaki payı son 50 yılda % 60 oranında gerilemiştir.

TCDD’nin görevleri ana başlıklar altında;
• Devletçe kendisine verilen demiryolları, limanları, işletmek, yeni demiryolu yapmak,
genişletmek ve yenilemek,
• Kanun, yönetmelikler ile kalkınma ve yıllık programlar çerçevesinde bağlı ortaklarını ve iştiraklerini yönlendirmek ve bunlar arasında koordinasyonu sağlamak,
• Tamamlayıcı işler olarak gerektiğinde; Demiryolları taşımacılığını tamamlayıcı nitelikteki, feribot dâhil her türlü deniz ve kara taşıma işlerini yapmak,
• Çeken ve çekilen araç ve gereçler ile benzerlerini yapmak ve yaptırmak; görevlerinin gerektirdiği ambar, antrepo, depo ve benzeri tesisler ile yolcu ihtiyaçları için gerekli tesisleri kurup işletmek,
• Yurtiçinde ve dışında yapılmakta ve yapılacak olan, demiryolu inşaatlarını yalnız başına veya ortaklık halinde üstlenmek,
• Faaliyet konuları ile ilgili olarak Cumhurbaşkanı tarafından verilen görevleri yapmakla yükümlü
bulunmak olarak sayılabilir.

TCDD’de turistik faaliyetler ilk defa 1982 yılında buharlı trenler ile başlamış, 1986 yılında ise taşıma
ile önem kazanmıştır. TCDD tarafından düzenlenen turistik amaçlı yolcu taşımaları;
• Turistik Taşımacılık,
• Buharlı Tren Turları,
• Dizel Tren Turları,
• Özel Vagon İşletmeciliği olarak yapılmaktadır.

Hızlı trenlerin söz konusu yüksek hızlara ulaşması için bu hızı destekleyen özel yapım demiryolu hatları gerekmektedir.“Yüksek Hızlı Tren”, ticari hizmetlerde kullanılan en az 250 km/saat ve üzerindeki hıza ulaşabilen sabit tertibatlı motor ve vagon setlerinden oluşan dizidir.YHT’lerde hemzemin geçit (karayolu ile demiryolunun kesiştiği yer) bulunmaz. Basınç farklılıklarının ortadan kaldırılması için hızlı tren hatları arasındaki mesafe konvansiyonel hatlara göre daha büyüktür. Yüksek hızların elde edilmesi için hızlı tren hatlarında kullanılan kurp yarıçapları konvansiyonel hatlara göre daha büyüktür.

Hızlı trenler, kullanım kolaylığı, fiyat avantajı, emniyetli ve hızlı olmasıyla farkını ortaya koyar. Elektrik enerjisi ile çalışan hızlı trenler, çevreye zarar vermediği gibi diğer ulaşım araçlarına göre sessiz çalışarak gürültü kirliliği de üretmezler.

Konsey Direktifi ile topluluk ülkelerinde demiryolu sisteminin yeniden yapılandırılmasını zorunlu kılmıştır. Bu direktifin amaçları;
• Demiryolu kuruluşlarının yönetim (kamu, özel) özgürlüğünü sağlamak,
• Demiryolu işletme ve altyapı yönetimini birbirinden ayırmak,
• Kuruluşların mali yapılarını iyileştirmek,
• Uluslararası demiryolu kuruluşlarının üye devletlerin şebekelerini kullanmalarını sağlamak,
• Topluluk demiryollarının Tek Pazar gereksinimlerine kendilerini adapte etmelerini kolaylaştırmak ve
• Verimliliklerini artırmaktır.