TURİZM TARİHİ

Teknoloji ve ulaşım sayesinde, dünya çok daha küçük hâle geldi ve dünyanın tümünü keşfetme potansiyeli, insanlara cazip görünmeye başladı. Hypatia, o zamanlar Bizans İmparatorluğu’nun bir parçası olan Mısır’da doğan bir Yunan matematikçi, filozof ve astronomdu. Enlem ve zamanı belirlemek için kullanılan bir alet olan usturlabı (Astrolabe) icat etti.

Dünyanın en eski medeniyetlerinden biri olan Mısır, tarih boyunca birçok toplumla ilişki kurmuş, zengin bir birikime sahiptir. Mısır, tıpkı Anadolu ve Mezopotamya gibi o dönemin bir başka gelişmiş bölgesi durumundaydı. Mısır, yerleşik üretim düzeninde, dönemin ötesinde bir çizgi çizmiş, ticaret ve savaşın ötesinde anıtsal yapıları ile de ilgi çekici bir yer hâline gelmişti. Ayrıca, bilim ve teknoloji anlamında da ileri bir medeniyet seviyesine erişerek, başta gemi yapımı olmak üzere önemli gelişmeler kat etmişlerdi. Bu gelişmelerin etkisiyle, Mısır’da özel gemi seferleri de düzenleniyordu. Hatta MÖ 1480 yılında Kraliçe Hatshepsut’un Afrika’nın doğu kıyılarına yaptığı gezinin barış ve turizm amaçlı ilk gezi olduğu düşünülmektedir.

Roma İmparatorluğu’nun büyümesi hem orta sınıf hem de zengin vatandaşlar için genişletilmiş turistik fırsatları teşvik etti. Gelişmiş yollar, seyahati kolaylaştırdı. Bu yollar geliştirildikçe yol üzerinde konaklamak için yapılan hanlar da bir günlük yolculuğu tamamlıyordu. İnsanlar günün sonunda yemek yiyip uyuyacakları bir yerleri olacağını bilerek günde 200 km at sırtında seyahat edebiliyorlardı. Bu yollar, Roma’yı Galya, İngiltere, İspanya ve Yunanistan gibi yerlere bağladı. En ünlü yol, Roma’yı İtalya’nın güneyi ile birleştiren Appian Yolu’ydu (Via Appia).

O zamanlar, efsanevi mitolojisi, anıtları, Olimpiyat Oyunları ve diğer festivalleri nedeniyle çok sayıda Romalı ziyaretçi Yunanistan’a seyahat etti. Ayrıca Romalılar, çok sayıda Avrupa kilisesini ve katedralini ziyaret eden günümüz turistleri gibi, tapınak bazında da seyahat etti. Bu ziyaretlerde özel rehberler de yer alıyordu (Perrottet, 2003). Dolayısıyla, Roma İmparatorluğu’nda modern biçimiyle olmasa da kendine özgü bir turizm mevcuttu ve turist rehberleri, din ve kültür yorumlayıcıları olarak seyahatlerde yer alıyorlardı. Dolayısıyla, Romalıların turistik seyahat düşüncesi ile turist rehberliğinin gelişiminde en önemli aktör olduğu anlaşılmaktadır

Yine aynı dönemlerde, bir diğer ticaret yolu olarak kullanılan yaklaşık iki bin kilometre uzunluğundaki Kral Yolu, Sardis Antik Kenti’nden (Manisa) Susa Antik Kenti’ne (İran) kadar uzanıyordu. MÖ 3. yüzyıla gelindiğinde ise Çin’de yer alan Han Hanedanlığı ile Roma İmparatorluğu arasındaki ticaret yollarının birleştirilmesi ile Kral Yolu daha işlevsel bir hâle geldi.

12. yüzyıldan itibaren ise bilim insanlarının hareketi giderek daha önemli hâle geldi. Fransa (Paris, Montpellier), İngiltere (Oxford) ve İtalya’daki (Bologna) ünlü eğitim kurumlarına seyahatler hem bir gelenek hem de eğitimin bir bileşeni hâline geldi. Dünyayı deneyimleme arzusu, bireysel ve benzersiz bir yol gösterici ilke olarak ortaya çıktı. O zamandan beri seyahat etmek ve dolaşmak, kendisiyle yüzleşmenin ve kendini gerçekleştirmeyi başarmanın bir yolu olarak görüldü.

Seyahatteki yeniden doğuş, Rönesans Dönemi’nin etkisiyle büyümeye devam etti. Kilise, krallar ve kraliçeler daha geniş coğrafi alanları kontrolleri altına aldıkça tüccarlar köylerinden uzaklaşmaya başladı. Ticari faaliyetler büyüdükçe ve tüccarlar yeni bölgelere seyahat ettikçe, ticaret yolları da gelişti. Merak ve öğrenme uğruna seyahat etme fikri muhtemelen kaydedilen ilk turist olan Ancona’lı Cyriacus’a atfedilebilir. Yunan ve Roma tarihi hakkında daha fazlasını öğrenmek ve deneyimlemek için yolculukları, onu Akdeniz çevresinde önemli seyahatlere çıkardı.

Seyahat tarihine yeni bir heyecan katan Grand Tur, 17. ve 19. yüzyıllar arasında yapıldı. Bu turlar, İngiliz genç soylu erkeklerin, eğitim amacıyla başta İtalya olmak üzere, Fransa, İsviçre ve Almanya’da seyahat güzergâhlarını takip ederek yaptıkları gezilerdir. Özellikle, ileride tahta geçmesi düşünülen veliahtların siyasi ve kültürel yönden kendilerini geliştirmeleri için önceden planlanmış, çok yönlü bir eğitim programı olarak ortaya çıktı. Sonrasında ise Grand Tur, diplomatların, devlet adamlarının ve zengin ailelerin çocuklarının tercihleri olmaya başladı.

2. Dünya Savaşı’nın ardından ise seyahat gelişerek endüstri hâlini almaya başladı. Hava yolunun gelişmesi ve savaşta kullanım fazlası uçakların sivil yolcu taşımacılığına aktarılması, uluslararası seyahatlerin gelişmesine neden oldu. Kitle turizmi, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra (1945) daha da gelişti. Savaş boyunca, dünya çapında milyonlarca insan, çeşitli askerî görevlerde hizmet ettikleri için birçok yeni, farklı ve hatta egzotik yerleri görmek zorunda kaldı.

Turistler postmodern çağda daha fazla internet erişimine sahipler. Dolayısıyla, uzun yıllardır popüler olan geleneksel paket turları kullanmak yerine, bağımsız keşiflere ve dinamik seyahatlere yöneliyorlar. Aslında, satın alma davranışındaki bu değişikliğin bir sonucu olarak ünlü Thomas Cook da dâhil olmak üzere birçok tur operatörü ve seyahat acentesinin faaliyetleri dramatik bir şekilde son buldu. Seyahat tarihinin bu kadar önemli bir parçası olmasına rağmen Thomas Cook’un hayatta kalamaması, seyahat hizmetlerinin yenilenmesi gerektiğini de ortaya koydu.

Antik Roma, farklı seyahat türlerine ivme ka- zandıran medeniyet oldu. Yolların yapılmasıyla birlikte seyahat giderek daha önemli hâle geldi. Bu dönemde, yaklaşık 90 bin kilometre ana yollardan, 200 bin kilometre ise küçük kırsal yollardan oluşan bir yol ağı oluşturuldu.

Seyahatin tarihselliği hakkındaki çalışmalar, seyahatlerin MÖ 4000’li yıllarda, yazıyı bulan Sü- merlere dayandığını savunmaktadır (Goeldner ve Ritchie, 2009).

Özellikle, Pytheas’ın MÖ 325 civarında, Marsilya’dan çıkarak Atlantik Okyanusu boyunca İngiltere, Kuzey Almanya ve İskandinavya’yı içeren seyahati kayda değerdir.

MÖ 1480 yılında Kraliçe Hatshepsut’un Afrika’nın doğu kıyılarına yaptığı gezinin barış ve turizm amaçlı ilk gezi olduğu düşünülmektedir.

İlk kültür turizmi hareketlerinin de Yunanlar ile başladığını söylemek gerekir.

Seyahat tarihine yeni bir heyecan katan Grand Tur, 17. ve 19. yüzyıllar arasında yapıldı. Bu turlar, İngiliz genç soylu erkeklerin, eğitim ama- cıyla başta İtalya olmak üzere, Fransa, İsviçre ve Almanya’da seyahat güzergâhlarını takip ederek yaptıkları gezilerdir.

İlk tren hattı, 25 Eylül 1825’te Stockton-Darling- ton (İngiltere) arasında hizmete açıldı.

Seyahat maliyetlerinin azalması ve paket tur- lar sunan organize turlar, 1840’ların bir yeniliğiy- di. İngiltere’de yaşayan girişimci Thomas Cook (1808-1892), kitle turizminin öncüsü olarak gö- rülür.

Charter Tur: Ulaşım, konaklama ve ye- me-içme hizmetlerinden oluşan paket turları ifade etmektedir.

Dünya Turist Rehberleri Birlikleri Federasyonu (World Federation of Tourist Guides Association-WFTGA) ve Avrupa Turist Reh- berleri Birliği Federasyonu (European Federation of Tourist Guide Associations-FEG)

WFTGA, 1985 yılında profesyonel turist reh- berlerini uluslararası etkinliklerde temsil etmek ve onları tanıtmak, haklarını korumak, evrensel etik kodlarını tanıtmak ve uygulanmasını sağlamak, profesyonelliğin en yüksek standartlar seviyesine çıkmasını sağlamak, uluslararası eğitim vermek, rehberlik kalitesini bu eğitimler aracılığıyla art- tırmak, üyeler arasında fikir alışverişi yapılması- na imkân sağlamak amacıyla kuruldu.