Endüstri Devrimi ve Sonrasında Turizm

Turizm ve serbest zaman kavramlarının temelleri, Rönesans dönemindeki toplumsal iyileştirmelerle atılmaya başlandı. Ancak yine de ticaret dışı seyahatler ayrıcalıklı veya aristokratlara özgü bir eylem olarak çoğu zaman sağlık ve kültürel amaçlar çerçevesinde gerçekleştirildi. 

Üretim süreçlerinin büyük gelişim ve değişim geçirdiği 1770 ve 1780’li yıllarda keşfedilen yöntemler yeni kapitalist girişimciler tarafından ortaya atıldı. Bu durum, ağır sanayi üretim ve dağıtımında çalışan işçi sınıfı ile kapitalist işletme sahipleri olan burjuvazi gibi yeni toplumsal sınıfların oluşmasına yol açtı

Avrupa’da tuzlu su, sahiller ve dağ havası sanayileşmenin neden olduğu hem aşırı kalabalık ve kirliliğin panzehri hem de sağlığa faydalı olması nedeniyle turistik cazibe merkezi olarak tercih edilmeye başlandı. Üst sınıfların öncülük ettiği bu turizm tercihleri diğer toplumsal kesimlerce de moda olması yönüyle tercih edilmeye başlandı. Böylece plajlar ve dönemin diğer cazibe merkezleri her
yaş ve sınıf için eğlence ve çekicilik merkezleri hâline geldi.

Entelektüel bilgi birikimine yönelik seyahatler, zengin İngilizler ve çocuklarının diğer medeniyetleri tanımak, sanat ve bilimsel bilgi birikimlerini arttırmak amacıyla başlattığı Grand Tour hareketleriyle ortaya çıkmıştır.

Entelektüel bilgi birikiminin artırılmasına yönelik seyahatler uzun süre ilgili dönemde önemli kültürel arka plana sahip; Fransa, İsviçre, İtalya ve Almanya’nın çeşitli yerlerine yapıldı.

Terapötik etkileri nedeniyle dönemin en fazla tercih edilen yerleri; Britanya’nın
Blackpool, Brighton, Hastings, Margate, Ramsgate, Scarborough.Weymouth, Worthing kentleridir.

Günümüzde Las Vegas’ın eğlence ve kumar merkezi olduğu gibi 18. yüzyılda İngiltere’nin Bath kenti zenginler için eğlencenin, kumarın ve sağlığın merkezi olarak elitler tarafından tercih edildi.

19. yüzyıl sonlarına gelindiğinde, modern yaşamı karakterize eden unsurları barındıran dört çeşit tesis (resort) ortaya çıktı.

Büyük çoğunluğu Avrupa’da bulunan bu tesis türleri:
1. Sağlık ve eğlence amaçlı kaplıcalar; BadenBaden, Bath and Buxton kentleri
2. Tüberküloz ve diğer bulaşıcı hastalıkların tedavisi için olan iklim tesisleri (climatic resort); Leysin and Menton kentleri
3. Alp tatil tesisleri; Chamonix and Zermatt kentleri
4. Kür ve rekreasyon amaçlı sahil tesisleri; Bordighera, Brighton, and Deauville kentleri

Demir yollarının ulaşım hizmetlerine kazandırılmasıyla tarihte ilk kez düzenli ve güvenli yolculukların yapılmaya başlanması, rekreatif aktivite sayısının artması ve çeşitlenmesinde etkili oldu. Böylece endüstriyel kapitalizm Britanya’da burjuvazi için turizm ve yaz tatili; kitleler için ise düzenli organize edilen günübirlik geziler olmak üzere iki yeni hedonik seyahat biçimini üretti.

Amerika’da 1826 ve 1840 yılları arasında ülkede demir ağların inşasına başlandı . Buharlı lokomotiflerle yolcu taşımacılığı 1829’da Güney Caroline ve Georgia eyaletleri arasında gerçekleştirildi. Öte yandan 1869 yılında kıtalararası yolcu taşımacılığına geçildi

Gelişim tarihlerinden anlaşılacağı üzere, Endüstri Devrimi’ne aracılık eden buhar çağında raylı sistemlere hareket kabiliyeti kazandıran buharlı motorların güç sağlayıcı unsur olarak ağır sanayide kullanılmaya başlanması;

• Ürünlerin taşınmasını kolaylaştırdı,
  • Hareket kabiliyeti kazandırdı,
  • Ticaret hacmini artırdı,
  • Daha fazla yolcunun taşınmasını sağladı,
  • Bir yerden ötekine seyahatlerin artmasıyla farklı kültürel arka plana sahip toplulukları bir araya topladı,
  • Yeni yerlerin keşfedilmesine olanak tanıdı.

Raylı sistemlerin gelişiminde etkili olan unsurlar genel olarak şu şekilde özetlenebilir:
Güvenlik: Yolculuğun zorlu olması nedeniyle kendi içindeki ve dış dinamiklerin etkisinin azaltması,
Maliyet: Buhar gücünden yararlanılması, seyahat süresinin kısalması, toplu taşıma hacminin artması vb. nedenlerle ulaşımda maliyetler azaldı dolayısıyla her sınıftan insan bu ulaşım hizmetinin nimetlerinden faydalanmaya başlaması,
Konfor: Önceki dönemlerde acı veren, zahmetli bir iş olarak görülen seyahatler, tren yolu ulaşımıyla tekdüzelikten çıkararak keyifli bir yolculuğa dönüşmesini sağlaması,
Zaman/hız: Raylı sistemlerin geliştirilmesinden önce yolculuklar uzun zaman dilimleri içinde bazen haftalarca bazen aylarca sürerken demiryolu ulaşımıyla bu sürelerin kısalması, bireylerin şehirler arası günübirlik turlar gerçekleştirebilmesi hatta ülkeler ve kıtalararası tatil yapmaya başlayabilmesi,
Uygunluk/Yararlanabilirlik: Seferlerin bir noktadan diğerine sürekli olarak sistematik bir şekilde gerçekleştirilmesiyle insanların tren yolu ulaşımlarını kullanabilmesi
Yukarıda sıralanan her bir ifade, bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde diğer bütün gelişmelerde olduğu gibi raylı sistemlerin toplumsal hayata kazandırılmasındaki en temel motifin ihtiyaç olduğu bilinmelidir. 

Thomas Cook, planlı ilk paket tur organizasyonunu 1841 yılında başlattı.

Thomas Cook’un seyahatlere yaptığı katkı; içinde ulaşım, konaklama ve turistik faaliyetleri barındıran gerçek bir turistik ürün, paket program sunması oldu. Bu anlamda gerçekleştirdiği bireysel ve paket turlarla Cook, temel bir turistik hizmetin öncüsü olarak nitelendirilebilir.

Henry Ford’un geliştirdiği seri otomobil üretim tekniği, kara taşımacılığında yarattığı devrimin etkisini sürdürerek, yolcuların demir yolu ve deniz yolu ile ulaşılması mümkün olmayan yerlere gidebilmelerine olanak sağladı. Yolcuları, karada demir yolu; denizde ise deniz yolu ulaşım araçlarının kısıtlamalarından bir yönüyle kurtardı. Seri otomobil üretiminin bir sonucu olarak otomobil sahipliğinin artmasından ve otomobillerin kişinin inisiyatifine göre yolculuk yapabilmesinden turizm endüstrisi büyük ölçüde yararlandı. Özellikle refahın yüksek olduğu gelişmiş ülkelerde yerli seyahatçilerin önemli bir kısmı ve bir bölgeyi ziyaret eden turistler tatil ulaşımının ana yöntemi olarak otomobilleri kullandı. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak yeni konaklama -motel- ve turizm biçimleri -karavan- gelişti 

Küreselleşme; makro düzeyde dünya ölçeğinde finans, ticaret, iletişim, bilgi ve kültür gibi çeşitli konularda yüksek bütünleşmeyi simgeler.

Tarihsel düzlemde küreselleşmeyi kolaylaştıran bir dizi unsur sıralanabilir. Bunlar arasında en dikkat çekici olanlar; serbest piyasaya geçilmesi (liberalleşme), ticaretin artması, yabancı yatırımlar, özelleştirme, finansal serbestlik, hızlı teknolojik değişimler, otomasyon, ulaşım ve iletişimdeki gelişmeler, standardizasyon ve göçtür

Kitle turizmi, çok sayıda birey veya grubun katılımıyla gerçekleştirilen kültürel veya çevresel etkileşimin düşük düzeylerde olduğu, tercih edilen destinasyonların belirli ölçülerde turistlerin kendi kültürlerine yakın olduğu bir turizm çeşididir.

Özel ilgi veya sorumlu turizm olarak da anılabilen alternatif turizm ise; turist ve çevre ile turist, yerel halk ve çevre arasında yüksek düzeyde etkileşim ve anlayışı ifade eden, kitle turizmine karşıt bir turizm türü olarak kavramsallaştırılabilir.

Bu faktörler özetle;
• Net maaşlardaki artış
• Gıda, barınma, sağlık, eğitim gibi bireysel yaşamın temel ihtiyaçlarını karşılayabilmenin ötesinde refahın yükselmesi. Diğer bir ifadeyle zorunlu olmayan harcamalar için kaynak ayırabilme gücüne sahip olma
• Boş zamanların artması, çalışma sürelerinin azalması
• Uluslararası barış
• Uluslararası seyahatlerde idari kısıtlamaların önemli ölçüde kaldırılması
• Uluslararası para piyasalarında serbestlik
• Hızlı, verimli ve geniş kesimlerin karşılayabileceği toplu taşımanın yaygınlaşması