TURİZM SOSYOLOJİSİ

Sosyologlar, grupların iç yapıları ile daha çok ilgilendikleri için onları kültürün üreticisi ve koruyucusu olarak ele alırlar.

Durkheim’in de içinde bulunduğu kültüre yapısal işlevselci yaklaşım, kültürüverili olarak kabul eder ve bireyler kültürü değil kültür bireyleri şekillendirmektedir.

Bu bakış açısında kültürü etkileşimin temelindeki unsurdur.

Normlar, değerler ve dilin davranışlarımızı nasıl yönlendirdiğini açıklamaya çalışan araştırmacılar bu yaklaşımı benimsemektedir

Kültürün maddi olmayan ifadeleri (somut olmayan) olarak bilinen süreçler kültürün geleneksel pratiklerini ve ifadelerini içermektedir. Bunların arasına danslar, normlar, değerler, merasimler, inançlar ve kültürel kimlikler girmektedir.

Kültürün maddi olmayan unsurları, belirli bir toplumdaki genel davranış kalıpları ve uygun olan etkileşim şekillerini belirlemektedir.

Maddi olmayan kültür, bir sosyal yaşam el kitabı gibi toplumun nasıl işlediğini, neyin mümkün, neyin değerli olduğunu ya da günlük yaşantımızı nasıl sürdüreceğimizi bize söyler

Turizm pazarı, yeni ürün geliştirmek için kültürel kaynaklara ve miras kaynaklarına  ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle kültür, yerel gelişime yalnızca turist getirerek değil aynı zamanda ürün ihracatı yaparak da katkı sağlamaktadır.

Bourdieu (1984) kültürel ürünleri anlamak yada takdir etmek için insanların onları tanımasına ve yorumlamasına olanak tanıyan kültürel sermayeye ulaşmaları gerektiğini belirtmektedir.

Bu sermaye yetiştirme, eğitim ve diğer sosyalleşme biçimleri ile edinilir. Kültürel sermayenin dışa vurumu ise tüketim yoluyla gerçekleşir. 

Herkesin kendine has bir kültürel sermayesi bulunmaktadır. Bunun nedeni ise herkesin aile, eğitim, imkânlar, ilgiler ve mesleki tutkular bakımından farklı olmasıdır.

“Kültürel homojenleşme”, toplum ya da grupların üzerindeki kapitalist baskının bir sonucu olarak beklenti ya da yorumlamaların küresel olarak aynılaşmasıdır.

Tek bir pazarlama segmentinin seçilip, yalnızca bu segmentin ihtiyaç ve isteklerini hedef alacak stratejiler geliştirilerek pazarlama yapılmasına, niş pazarlama tekniği denilmektedir.

Postmodernist yaklaşım: Bu yaklaşım kopyalarla orjinaller ya da işaretlerle gerçek arasındaki ayrımın kaybolmasıyla karakterize edilir.

Modern dünya bir üst gerçekliktir, ne gerçek ne de sahtedir. Modern dünya aynı zamanda, orijinali ya da merkezî yahut gerçek bir referans noktası olmayan, sadece sonsuz bir simülasyon olarak açıklanır.

Postmodern toplumda, turizm de meta hâlinde tüketilir. Turizm her zaman görsel ve göz alıcı ögelerle ilgilenmiştir: nesnesi, turist bakışının nesnesidir; turistik alan, turist bakışının üzerinde olduğu sistematik ve önceden organize edilmiş karşılaşmalar hâlini almıştır.

Turist, imaj ve toplum temsillerini tüketmektedir.

Gerçek, temsillerin birçok katmanı ile gizlenmiş durumdadır. Bu nedenle, turist altta yatan gerçekliğe ulaşamamaktadır. Turist, turistik nesnenin imajını, işaretini ya da temsilini tüketmek zorundadır.

Alçak kültür: Kitle kültürü olarak da bilinir. Eleştirel olarak alçak sıfatı ile kullanılır. Basit olarak para için üretilmiş, anlık tüketime hazır ve sanatsal değeri uzun sürmeyen kültür ögelerine yönelik kullanılır.

Kültürün en bilinen tanımı antropolog Edward B. Tylor’a (1871) aittir. Tylor’ın (1871: 1) tanımına göre, ‘en geniş hâliyle etnografik anlamda ele alındığında medeniyet ya da kültür; inanç, sanat, görenek ve insanın bir toplum üyesi olarak kazanabileceği tüm diğer yetenek ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür’.

• Kültürün nasıl öğrenildiği ve bir kuşaktan diğerine nasıl aktarıldığı, • Kültürün grup üyeleri arasında nasıl sürdürüldüğü, • Grubun sosyal yapısı üzerinde kültürün ne gibi etkilerinin olduğu, • Kültürel anlamların nasıl yorumlandığı ve farklı kültürlere nasıl geçtiği (bu durum özellikle farklı gruplar arasındaki kültürler arası etkileşim bağlamına girmektedir), • Kültürün toplumsal bir grubun içindeki güç dağılımında ne gibi bir rol oynadığı,• Dilin kültürel ve ulusal kimliğin devamında ne gibi bir role sahip olduğu, • Kültürel değişimi neyin tetiklediği, • Nasıl iletişim kurduğumuz ve sembolleri nasıl okuduğumuz

İnsanların meşgul oldukları aktivitelerin, kullandıkları aletlerin, hayatlarını kazanma biçimlerinin ve tavır ve davranış biçimlerinin hepsi kültürel çevrelerinden etkilenmektedir. Bir başka düzey açısından irdelendiğinde ise kültürün etkisi bu denli açık değildir. Bu düzey, kültürün bizim dünya görüşümüzü şekillendirme biçimidir. Bu yol kültür, düşünme ve hissetme biçimlerimizi, hayata ve içinde bulunduğumuz durumlara bakış açımızı etkiler.

Kültürün maddi unsurları: Maddi kültür ögeleri, somuttur ve ticari faaliyetlere konu olmaktadır. Bu kültür şekline örnek olarak eserler, güzel sanatlar, tüketim maddeleri, evler ve kiliseler girmektedir.

Kültürün maddi olmayan unsurları: Kültürün maddi, somut hâllerinin anlaşılması, maddi olmayan unsurları içine alan evrimsel kültür süreçlerini kavramaktan çok daha kolaydır. Kültürün maddi olmayan ifadeleri (somut olmayan) olarak bilinen süreçler kültürün geleneksel pratiklerini ve ifadelerini içermektedir. Bunların arasına danslar, normlar, değerler, merasimler, inançlar ve kültürel kimlikler girmektedir (Iwanovic, 2008). Kültürün maddi olmayan unsurları, belirli bir toplumdaki genel davranış kalıpları ve uygun olan etkileşim şekillerini belirlemektedir. Bir diğer deyişle, bu unsurlar bir toplumu diğerinden ayıran ‘yaşam tasarımıdır’. Maddi olmayan kültür, bir sosyal yaşam el kitabı gibi toplumun nasıl işlediğini, neyin mümkün, neyin değerli olduğunu ya da günlük yaşantımızı nasıl sürdüreceğimizi bize söyler (Newman, 2010).

Normlar, sosyal değerlerden türemektedir. Normlar, çeşitli durumlardaki uygun davranış kalıplarını belirleyen paylaşılan kurallar ve beklentiler bütünüdür. Normlar, bize ne yapmamız gerektiğini söyler (sıramızı beklemek, faturalarımızı zamanında ödemek, yaşlılara saygılı davranmak vb.), aynı zamanda bizi ne yapmamamız gerektiği konusunda yönlendirir (eşe şiddet uygulamak, ibadet sırasında kötü sözler söylemek ya da kırmızıda geçmek vb.). Normlar zamanla içselleştirilir ve kültür gibi bireyin bir parçası olurlar (Stolley, 2005). İki çeşit norm bulunmaktadır (Tischler, 2014);

Sosyolojik açıdan ele alındığında kültürel turizm, kültürel tüketime bağlı bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Kültürel tüketim hem genel sosyolojinin hem de sanat sosyolojisi ve boş zaman sosyolojisi gibi alanların kapsamında çalışılmaktadır. Kültürel katılımın sosyolojik analizi, bireyler arasındaki kültürel tüketimin farklılıklarının araştırılmasındaki anahtar unsurlara ışık tutmaktadır. Bu bakış açıları şekillendirilirken eğitim, gelir, meslek ve yaş gibi değişkenler kültürel tüketim alışkanlıklarına ışık tutar ve Bourdieu’nun (1984) kültürel sermaye kavramı kapsamında incelenir (Richards, 2013). Bourdieu (1984) kültürel ürünleri anlamak ya da takdir etmek için insanların onları tanımasına ve yorumlamasına olanak tanıyan kültürel sermayeye ulaşmaları gerektiğini belirtmektedir.

“Kültürel homojenleşme”, toplum ya da grupların üzerindeki kapitalist baskının bir sonucu olarak beklenti ya da yorumlamaların küresel olarak aynılaşmasıdır

Kültürleşme kuramına göre iki kültür uzun süreli iletişim hâlinde olduğunda fikir ve ürün değişimi meydana gelir. Ne var ki bu değişim süreci, eşit değildir. Bunun nedeni ise güçlü olan kültürün baskın olacağı ve daha zayıf olan kültürü ayna imajına dönüştürmeye başlayacağıdır. Kültürün görece gücü, sosyoekonomik durumuna, nüfus büyüklüğüne ve arayışında olduğu iletişimin türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Turizm alanında bu kuramı ele alan birçok araştırma, geleneksel üçüncü dünya kültürlerinin, nispeten zengin sayılabilecek turistlerin zevklerinden etkilenerek aşamalı olarak zayıfladığını tasvir etmiştir.

Page ve Connell’in (2009) ‘kültürel valiz’ terimi, turistlerin tatile beraberlerinde götürdükleri inanç, değer ve düşüncelerine işaret etmektedir. Buradaki merkezî unsur kültürel turizm değil, turisttir.

Bilişsel objektivizm: Bu bakış açısında otantiklik orijinallik olarak ele alınır ve içine turistler tarafından algılanan geleneksel kültürler ve insanlar da girer.