TURİZM SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 2

Turizm hem kayıtlı hem de kayıt dışı sektörlerde çok sayıda istihdam fırsatı yaratmaktadır. Turizm, üç tip istihdam fırsatı yaratabilir: doğrudan, dolaylı ve uyarılmış. Doğrudan istihdam oteller, restoranlar, tur şirketleri, gece kulüpleri vb. üretilen istihdamı; dolaylı istihdam turizme bağımlı olan inşaat sektörüyle ilgili işleri, otel çalışanlarına hizmet eden doktorları, tüccarları, benzin istasyonu görevlilerini veya turizme bağlı işlerden faydalanan diğer kişileri; uyarılmış istihdam ise yerli halkın kazandıkları parayı yeniden harcadıkları için turizm çarpanının etkilerinden kaynaklanan ek istihdamı ifade eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kültürün en bilinen tanımı antropolog Edward B. Tylor’a (1871) aittir. Tylor’ın (1871: 1) tanımına göre, ‘en geniş hâliyle etnografik anlamda ele alındığında medeniyet ya da kültür; inanç, sanat, görenek ve insanın bir toplum üyesi olarak kazanabileceği tüm diğer yetenek ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür’.

• Kültürün nasıl öğrenildiği ve bir kuşaktan diğerine nasıl aktarıldığı, • Kültürün grup üyeleri arasında nasıl sürdürüldüğü, • Grubun sosyal yapısı üzerinde kültürün ne gibi etkilerinin olduğu, • Kültürel anlamların nasıl yorumlandığı ve farklı kültürlere nasıl geçtiği (bu durum özellikle farklı gruplar arasındaki kültürler arası etkileşim bağlamına girmektedir), • Kültürün toplumsal bir grubun içindeki güç dağılımında ne gibi bir rol oynadığı,• Dilin kültürel ve ulusal kimliğin devamında ne gibi bir role sahip olduğu, • Kültürel değişimi neyin tetiklediği, • Nasıl iletişim kurduğumuz ve sembolleri nasıl okuduğumuz

İnsanların meşgul oldukları aktivitelerin, kullandıkları aletlerin, hayatlarını kazanma biçimlerinin ve tavır ve davranış biçimlerinin hepsi kültürel çevrelerinden etkilenmektedir. Bir başka düzey açısından irdelendiğinde ise kültürün etkisi bu denli açık değildir. Bu düzey, kültürün bizim dünya görüşümüzü şekillendirme biçimidir. Bu yol kültür, düşünme ve hissetme biçimlerimizi, hayata ve içinde bulunduğumuz durumlara bakış açımızı etkiler.

Kültürün maddi unsurları: Maddi kültür ögeleri, somuttur ve ticari faaliyetlere konu olmaktadır. Bu kültür şekline örnek olarak eserler, güzel sanatlar, tüketim maddeleri, evler ve kiliseler girmektedir.

Kültürün maddi olmayan unsurları: Kültürün maddi, somut hâllerinin anlaşılması, maddi olmayan unsurları içine alan evrimsel kültür süreçlerini kavramaktan çok daha kolaydır. Kültürün maddi olmayan ifadeleri (somut olmayan) olarak bilinen süreçler kültürün geleneksel pratiklerini ve ifadelerini içermektedir. Bunların arasına danslar, normlar, değerler, merasimler, inançlar ve kültürel kimlikler girmektedir (Iwanovic, 2008). Kültürün maddi olmayan unsurları, belirli bir toplumdaki genel davranış kalıpları ve uygun olan etkileşim şekillerini belirlemektedir. Bir diğer deyişle, bu unsurlar bir toplumu diğerinden ayıran ‘yaşam tasarımıdır’. Maddi olmayan kültür, bir sosyal yaşam el kitabı gibi toplumun nasıl işlediğini, neyin mümkün, neyin değerli olduğunu ya da günlük yaşantımızı nasıl sürdüreceğimizi bize söyler (Newman, 2010).

Normlar, sosyal değerlerden türemektedir. Normlar, çeşitli durumlardaki uygun davranış kalıplarını belirleyen paylaşılan kurallar ve beklentiler bütünüdür. Normlar, bize ne yapmamız gerektiğini söyler (sıramızı beklemek, faturalarımızı zamanında ödemek, yaşlılara saygılı davranmak vb.), aynı zamanda bizi ne yapmamamız gerektiği konusunda yönlendirir (eşe şiddet uygulamak, ibadet sırasında kötü sözler söylemek ya da kırmızıda geçmek vb.). Normlar zamanla içselleştirilir ve kültür gibi bireyin bir parçası olurlar (Stolley, 2005). İki çeşit norm bulunmaktadır (Tischler, 2014);

Sosyolojik açıdan ele alındığında kültürel turizm, kültürel tüketime bağlı bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Kültürel tüketim hem genel sosyolojinin hem de sanat sosyolojisi ve boş zaman sosyolojisi gibi alanların kapsamında çalışılmaktadır. Kültürel katılımın sosyolojik analizi, bireyler arasındaki kültürel tüketimin farklılıklarının araştırılmasındaki anahtar unsurlara ışık tutmaktadır. Bu bakış açıları şekillendirilirken eğitim, gelir, meslek ve yaş gibi değişkenler kültürel tüketim alışkanlıklarına ışık tutar ve Bourdieu’nun (1984) kültürel sermaye kavramı kapsamında incelenir (Richards, 2013). Bourdieu (1984) kültürel ürünleri anlamak ya da takdir etmek için insanların onları tanımasına ve yorumlamasına olanak tanıyan kültürel sermayeye ulaşmaları gerektiğini belirtmektedir.

“Kültürel homojenleşme”, toplum ya da grupların üzerindeki kapitalist baskının bir sonucu olarak beklenti ya da yorumlamaların küresel olarak aynılaşmasıdır

Kültürleşme kuramına göre iki kültür uzun süreli iletişim hâlinde olduğunda fikir ve ürün değişimi meydana gelir. Ne var ki bu değişim süreci, eşit değildir. Bunun nedeni ise güçlü olan kültürün baskın olacağı ve daha zayıf olan kültürü ayna imajına dönüştürmeye başlayacağıdır. Kültürün görece gücü, sosyoekonomik durumuna, nüfus büyüklüğüne ve arayışında olduğu iletişimin türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Turizm alanında bu kuramı ele alan birçok araştırma, geleneksel üçüncü dünya kültürlerinin, nispeten zengin sayılabilecek turistlerin zevklerinden etkilenerek aşamalı olarak zayıfladığını tasvir etmiştir.

Page ve Connell’in (2009) ‘kültürel valiz’ terimi, turistlerin tatile beraberlerinde götürdükleri inanç, değer ve düşüncelerine işaret etmektedir. Buradaki merkezî unsur kültürel turizm değil, turisttir.

Bilişsel objektivizm: Bu bakış açısında otantiklik orijinallik olarak ele alınır ve içine turistler tarafından algılanan geleneksel kültürler ve insanlar da girer.

İngiltere’de Thomas Cook ile modern kitle turizminin başlangıcında, demokratikleşme ve emekçilerin yaşamlarının iyileştirilmesi için bir araç olarak görülmeye başlandı.

• Yeni sosyal turizm biçimleri geliştirmek, • Dinlenme ve ücretli tatil hakkını desteklemek, pekiştirmek ve uygulamak, • Yaşlılar ve engelliler için uygun fiziksel hizmet ortamları yaratmak, • Vize politikalarını ve önlemlerini yeni, ziyaretçi dostu bir şekilde ele almak ve bu bağlamda siyasi veya etnik ön yargıyı ortadan kaldırmak, • Sürdürülebilir turizm üretimini ve tüketimini teşvik etmek

Bu denli büyük eşitsizliklerle mücadele eden kadınlar için turizmin gelişimi, büyüklüğü ve esnekliği; kadınları ekonomik, sosyal ve politik olarak ilerletme konusunda onlara büyük bir potansiyel sunmaktadır. Özellikle ekonomik olarak daha az gelişmiş ülkelerde turizm, kadınlar için önemli derecede istihdam alanıdır ve kadınların turizmdeki istihdamı sadece kendi yaşamlarını değil, ailelerinin ve topluluklarının yaşamlarını da önemli ölçüde iyileştirebilir (Pritchard, 2014).

Dünya Turizm Örgütünün Raporu’na (2019) göre turizm iş gücünün %54’lük gibi büyük bir kısmını kadınlar oluşturmaktadır. Ancak kadınlar, düşük seviyeli istihdamda yoğunlaşmakta; daha yüksek, profesyonel seviyelerde yeterince yer alamamaktadırlar. Kadınların toplam iş gücü içerisindeki oranlarına bakıldığında turizme katılmalarının önemli olduğu görülmesine rağmen, bu katılımın kalitesinin düşük olduğu söylenebilir. Turizmde kadınların uğradığı cinsiyet eşitsizliğinin en belirgin hâli olan ücret eşitsizlikleri konusunda hâlâ bir boşluk bulunmaktadır.

Turizm sektöründe de önemli yansımaları görülen endüstri devrimi sonrası bir dönem olan 20. yüzyıl ve modern dönem, aynı zamanda ‘öteki’ olarak adlandırılan grupların daha insanca haklar elde edebilmek için mücadele ettikleri bir dönemdir. Bu mücadele sonucunda, insan hakları, çalışan hakları, sosyal güvenlik, seyahatin bir insan hakkı olarak kabul edilmesi gibi kavramlar gündeme gelmiştir. Bu süreçte çalışanların ücretli izin hakkı elde etmesi, turizm tarihinde kitle turizminin başlangıcı açısından dönüm noktalarından olmuştur

• İyi uyarlanmış otel odalarının olmaması, • Erişilebilir havaalanı transferi eksikliği, • Tekerlekli sandalyeyle erişilebilir araçların eksikliği, • Erişilebilir restoran, bar vb. eksikliği, • Erişilemeyen veya yalnızca kısmen erişilebilen web siteleri, • Restoranlarda ve halka açık yerlerde uyarlanmış tuvalet eksikliği, • Erişilemeyen sokaklar (kaldırımda park eden arabalar vb.), • Erişilebilirlik sorunları hakkında bilgi verebilecek ve tavsiyede bulunabilecek profesyonel personelin eksikliği, • Engellilik ekipmanı eksikliği (tekerlekli sandalyeler, banyo sandalyeleri, tuvalet kaldırıcılar, elektrikli scooterlar), • Belirli bir cazibe merkezinin (kilise, kale, sergi vb.) erişilebilirlik seviyesi hakkında güvenilir bilgi eksikliği

Politika/süreç reformuna odaklanan stratejiler • Daha destekleyici bir politika ve planlama çerçevesi oluşturmak: Birçok hükûmet turizmi yoksulluğu azaltmak yerine döviz üretmek için bir araç olarak görmektedir. Politika çerçevesi yoksul yanlısı turizmdeki ilerlemeyi engelleyebilir; bu nedenle reform genellikle gereklidir, • Katılımı teşvik etmek: Yoksullar genellikle karar alma süreçlerine ve kurumlarına dâhil edilmez. Bu da yoksulların önceliklerinin kararlara yansıtılmasını pek mümkün kılmaz, • Özel sektörü yoksul yanlısı ortaklıklara sokmak: Yerel güdümlü turizm işletmeleri beceri, pazarlama bağlantıları ve ticari uzmanlık geliştirmek için girdi gerektirebilir.