Turizm Hukukunun Kaynakları ve Turizm Örgütleri

Ulusal hukukun asli kaynakları; hukukun uygulanması konusunda öncelikli ve doğrudan başvurulabilecek, bağlayıcılığı olan yazılı ve yazısız kaynaklardır. Turizm mevzuatı kapsamında ele alınması gereken yazılı kaynaklar anayasa, uluslararası anlaşmalar, kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmeliklerdir. Hukukun yazısız kaynağını ise örf ve âdet kuralları oluşturur.

Normlar hiyerarşisine göre kanunlar Anayasaya, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanunlara, yönetmelikler ise bunların hiçbirine aykırı olamaz. Dolayısıyla alt norm, üst norma aykırı olamaz.

Usulüne uygun olarak onaylanmış ve yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalar kanun değerindedir.

Anayasa;

• Yasama organı tarafından kabul edilir,
• Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır,
• Resmi Gazete’de yayımlanarak ilan edilir ve yürürlüğe konulur,
• Devletin temel yapısı ve organlarının çalışma düzeni ile ilişkilerini düzenler,
• Temel hak ve özgürlükler ile bunların sınırlandırılmasına dair hükümler içerir.

T.C. Anayasası’nda, turizm hukukuna ilişkin düzenlemeler özellikle Anayasanın “Temel Haklar ve Ödevler” başlıklı bölümünde şu başlıklar altında yer almaktadır:

• Kişi hürriyeti ve güvenliği (19. m)
• Yerleşme ve seyahat hürriyeti (23. m)
• Çalışma ve sözleşme hürriyeti (48. m)
• Çalışma hakkı ve ödevi (49. m)
• Çalışma şartları ve dinlenme hakkı (50. m)
• Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı (56. m)
• Sosyal güvenlik hakkı (60.m)
• Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması (65.m)
• Tüketicilerin korunması (172.m)

Uluslararası anlaşmalar, iki veya daha fazla devlet tarafından akdedilmiş olan ve Türkiye’de Cumhurbaşkanı’nın onayıyla Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan ve Türk normlar hiyerarşisinde kural olarak kanun değerinde bulunan bağlayıcı hukuk kurallarıdır.

Hukuk literatüründe anlaşmalar; konularına göre, taraflarının sayısına göre ve işlevlerine göre üç grupta toplanmıştır.

Türk hukukunda kanunların temel yapısı ve özellikleri yazılılık, genellik ve sürekliliktir.

Yukarıda yer verilen kanunlardan ilk üçü turizm sektörünü doğrudan ilgilendiren kanunlar, son ikisi ise turizm sektörü ile dolaylı yönden ilgili kanunlardır.

 Turizm mevzuatı kapsamında bulunan ve hâlihazırla yürürlükte olan tüzükler şunlardır:

• Kültür ve Turizm Bakanlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü
• Dünya Turizm Örgütü Tüzüğü
• Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük,
• Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzük

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, kanunlarla çelişmemek ve cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ilişkin olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan, Anayasa Mahkemesi denetimine tabi hukuki düzenlemelerdir. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, anayasal düzenleme gereğince normlar hiyerarşisinde kanunların altında yer almaktadır.

Bir konu ile ilgili önceki mahkeme kararlarına zorunlu olduğu için değil, bazen zamanı iyi kullanabilmek adına, bazen adaletin herkese eşit uygulanmasını sağlamak amacıyla, bazen de kararlarda bütünlük oluşturması amacıyla başvurulur.  

Turizm anlaşmaları ile ülkeye ekonomik girdi sağlanmakta, böylece kalkınmaya olumlu etkiler söz konusu olmaktadır. Bunun yanında ülkeler arasında barış ilişkilerinin doğması, vatandaşların birbiri ile kaynaşması, varsa önyargıların yıkılarak olumlu psikolojik etkiler bırakması da mümkün olabilmektedir.

Akdedilen Anlaşma ve Protokoller, Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Başbakanlığa ile­tilmekte, anlaşmaların TBMM tarafından “Uy­gun Bulma Kanunu” çıkarılarak onaylanmakta, Protokoller ise Cumhurbaşkanı onayından sonra Resmî Gazete’de yayınını takiben yürürlüğe gir­mektedir

Ülkemizin dış politikası ve menfaatleri doğrultusunda diğer ülkeler ile turizm ilişkilerini düzenlemek amacı ile Turizm İşbirliği Anlaşması (TİA) ve Turizm İşbirliği Mutabakat Zaptı (TMZ) imzalanmıştır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı kamusal olarak turizm hizmetlerini yürüten bir konumda yer almaktadır.

• Türkiye Seyahat Acentaları Birligi
• Türkiye Otelciler BIrligi
• Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu
• Turizm Gelistirme ve Egitim Vakfı
• Türkiye Turizm Yatırımcıları Dernegi
• Turist Rehberleri Birligi

4848 sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un amacı; kültürel değerleri yaşatmak, geliştirmek, yaymak, tanıtmak, değerlendirmek ve benimsetmek, tarihî ve kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek, yurdun turizme elverişli bütün imkânlarını ülke ekonomisine olumlu katkı sağlayacak şekilde değerlendirmek, turizmin geliştirilmesi, pazarlanması, teşvik ve desteklenmesi için gerekli önlemleri almak, kültür ve turizm konularıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarını yönlendirmek ve bu kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile iletişimi geliştirmek ve işbirliği yapmak üzere Kültür ve Turizm Bakanlığının kurulmasına, teşkilât ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir.

Ulaşım araçlarındaki ilerlemeler ve kitlelerin seyahat eğilimlerinin artması sonucunda 1841 yılında Thomas Cook tarafından başlatılan seyahat acenteciliği, seyahat ve turizmin kurumsal anlamda ilk ciddi adımı olarak kabul edilmektedir.

• Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (United Nations World Tourism Organization – UNWTO)
• Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Örgütü (International Air Transport Association - IATA)
• Dünya Seyahat Acentaları Derneği (World Association of Travel Agencies - WATA)
• Uluslararası Turizm Birliği (International Touring Alliance - AIT)