Turizm Bilgi Teknolojilerinin Geleceği

Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, ekonomiye yeni ürün ve üretim yöntemi olarak yansımaktadır. Verimlilik artışının tüketime konu olan ürünlerin çeşitlenmesine katkı sağlamasının yanında eş anlı olarak üretim maliyetlerini düşürmesi beklenmektedir. Bu durum gerçekleştiğinde yaşam standartları ve dolayısıyla harcanabilir gelir artacaktır. Bilgi teknolojilerindeki değişimler üretimde, maliyetler, nitelik ve bu duruma bağlı olarak bireylerin yaşam biçimlerini etkilemektedir.

Bu unsurlardan bazıları yapay zeka, 3D (üç boyutlu) yazıcılar, büyük veri analitiği, sanal ve artırılmış gerçeklik, robotik ve biyo, nano ve uzay teknolojisidir. 

Büyük veri teknolojisi, son dönemlerde işletmelerin kurumsal yapısının önemli bir parçası hâline gelmiştir. Büyük veri teknolojisi çevrimiçi bloglardan görsel ve işitsel paylaşımlara, sosyal medya içeriklerinden internet istatistiklerine, çok çeşitli kaynaklardan sağlanan tüm verileri, anlamlı ve işlenebilir bir biçime dönüştürmektedir.

Algılanan tüm fiziksel nesnelerin, bilgisayar temelli bilgiler (grafik, video, ses vb.) geliştirilerek eş zamanlı ve etkileşimli bir deneyim sunan Artırılmış Gerçeklik, 2016 yılında Pokemon Go uygulamasının piyasaya sürülmesi ile kullanıcılarla tanışmıştır. Bu uygulamadan başka, IKEA’nın müşterilerine satın almak istedikleri ürünlerin herhangi bir mekândaki duruşunu görselleştiren IKEA Place uygulaması da Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin önemli örneklerinden biridir. 

Sanayi devrimi, teknolojinin hâkim olduğu makineleşmeye geçişin başlangıcı olan 18. yüzyılın ortalarında İngiltere’de ortaya çıkıp zamanla Avrupa’ya yayılan, üretim teknolojisinde köklü değişim ve dönüşümler yaratan bir harekettir. Bu değişim-dönüşümün İngiltere’de özellikle dokumacılık ve demir çelik sanayi ile demir yolu sektöründe başlayıp, dünyaya yayılan iktisadi alandaki tüm gelişmeler olarak ifade edilmesi mümkün olabilmektedir. 

Sanayi devrimi ilk olarak 1765’lerde buharın fabrikalarda kullanması ile başlamış, daha sonra 19. yüzyıl ortalarında (1850’ler) elektriğin imalathane, atölye ve fabrikalarda kullanılmaya başlanması ile İkinci Sanayi Devrimi başlamıştır. 20. yüzyılın ortalarında elektrikle çalışan hesap makinesinin icadıyla da Üçüncü Sanayi Devrimi başlamıştır. 21. yüzyılda ise İnternet ve dijitalleşme ile nesnelerin üretime yön verdiği akıllı makine ve akıllı robotların dönemi olan Dördüncü Sanayi Devrimi dönemi başlamıştır. Bu yeni dönem, günümüzde Endüstri 4.0 dönemi olarak ifade edilmektedir.

1765’te James Watt’ın icat ettiği Newcomen Buhar Makinesinin fabrikalarda kullanılmaya başlanmasıyla endüstrileşme süreci ve Birinci Sanayi Devrimi (Sanayi 1.0) başlamıştır.

Endüstri 1.0 döneminde geliştirilen teknolojiler ve icatlar, aynı zamanda turizm endüstrisi için de önemli etkiler bırakmıştır. Endüstri 1.0 döneminde buharlı makinelerin trenlere ve gemilere uygulanması turizm endüstrisi için en önemli icat olarak görülebilir.

Zaman için üretim seri olarak ve kolektif biçimde yapılmak zorunda kalmış, elektriğin sanayide kullanılmasıyla birlikte İkinci Sanayi Devrimi (Endüstri 2.0) gerçekleşmeye başlamıştır. 

İlk kolektif üretim hattı bu dönem içinde yapılmış; kitlesel üretimin ilk tohumları atılmıştır. Çelik üretimindeki yeni yöntemler, içten yanmalı motorların sanayide kullanılması, elektrik, denizaşırı telgraf kullanımı ve radyo gibi yeni teknolojilerin ortaya çıkması bu dönemin tetikleyicilerindendir. Bu dönemdeki önemli diğer gelişmeler, petrol ve benzeri maddelerin öneminin artması, elektriğin kullanılması, petrol ile çalışan motorların icat edilmesi ve bu icatlar neticesinde otomotiv sektörünün gelişmesidir. Telgraf ve radyonun etkisinin artmasına bağlı olarak menkul kıymet piyasası da ortaya çıkmıştır. 

Turistik amaçlarla 1870’de Hotel Ezcurra ve 1884’de Hotel Bermejo İspanya’da; 1881’de Hotel de Inglaterra ve 1884’te Hotel Continental ise Fransa’da hizmete girmiştir.

Üçüncü Sanayi Devrimi’nde (Endüstri 3.0) güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir kaynaklar öne çıkmaktadır. Bu dönem 1950’lerin son yarısında Amerikalı işletmelerin ulusal ve uluslararası işlemlerinin artmasıyla başlamıştır.

Endüstri 3.0, temel olarak üretim, dağıtım ve enerji faktörlerindeki teknolojik gelişmelere dayanmaktadır. İlk iki sanayi devrimi mallara (özellikle mamul mallar) odaklanmışken, üçüncüsü mal ve hizmetlere (özellikle mal ve hizmetlerin entegrasyonu) odaklanmıştır. 

Endüstri 3.0 döneminde turizmde toplu seyahatler artmış ve sektör yeni bir gelişme dönemine girmiştir. 1953 yılında iki günlük turlarda Lyon, Barselona, Madrid, Tangiers, Kazablanka ve Agadir’de bir mola ile turistleri gezdiren 36 kişilik ikiz motorlu bir uçak olan Vickers Viking tasarlanmıştır.

Dördüncü sanayi devrimini ifade eden Endüstri 4.0 kavramı, 2011 yılında Hannover Ticaret Fuarı’nda, Alman sanayiinin rekabet gücünü artırma fikrini destekleyen iş, politika ve bilim temsilcilerinin ortak girişimine yönelik olarak ortaya çıkmıştır.

Nesnelerin İnterneti (Internet of Things: IoT) kavramı, 1999 yılında bir İngiliz girişimci Kevin Ashton tarafından ortaya atılmıştır. IoT kavramı, her yerde bulunan sensörlerle bilgisayarların veri alışverişi için iletişim kurduğu bir sistemi ifade etmektedir.

IoT, dört önemli bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler şunlardır:
1. Bağlantı: Radyo Frekansı ile Tanımlama Etiketleri (Radio Frequency Identification Technology: RFID) teknolojisi veya Kablosuz Sensör Ağları (Wireless Sensor Networks: WSN’ler) ile sağlanan bağlantı.
2. Yazılım: Heterojen aygıtların birbirleriyle iletişim kurabildiği bir platform olarak hareket eden ve işletim sistemi ile veritabanı ve uygulamalar arasında köprü vazifesi gören yazılım.
3. Bulut Bilişim: Cihazlar arasında üretilen büyük verinin gerçek zamanlı olarak erişilmesini ve depolanmasını sağlayan önemli bir faktör olan bulut bilişim.
4. Veri Analitiği: Üretilen büyük miktarlardaki verinin analizine imkân veren büyük veri ve veri analitiği.

Sohbet robotu olarak ifade edilen chatbotlar ise kullanıcıların çeşitli amaçlar için bir konuşma yapabileceği bir metin ve bazen de ses ara yüzüdür. 2016’dan bu yana, chatbotlar müşteri hizmetleri, olası satış yaratma, rezervasyon yapma, randevuları planlama vb. için çeşitli iş kolları tarafından kullanılmaktadır.

Sanal gerçeklik, teknolojik araçlarla bireylerin zihinlerinde gerçek bir ortamda bulunma hissini vermekle birlikte ortamda bulunan objelerle etkileşimde bulunmalarını da sağlayan bir teknolojidir.

Artırılmış gerçeklik (Augmented Reality: AR); grafik, video, ses veya GPS verileri gibi bilgisayar aracılığıyla üretilen, duyusal girdi ile canlandırılan çeşitli unsurların fiziksel dünya ile entegre edilmesiyle elde edilen yeni bir algı ortamının görünümü olarak ifade edilmektedir. 

Büyük veri, genel olarak kullanılan programların saklama, yönetme ve işleme kapasitesinin ötesindeki veri kümelerini anlatmak için kullanılan bir terimdir.

• Volume - Hacim: Büyük veri milyonlarca cihaz ve uygulamadan (bilişim sistemleri, akıllı telefonlar, ürün kodları, sosyal ağlar, sensörler, günlükler vb.) üretilmektedir.
• Velocity - Hız: Veriler hızlı bir şekilde oluşturulmaktadır ve bu veriden yararlı bilgi elde etmek için hızla işlenmelidir. Örneğin, Wallmart (uluslararası bir perakende zinciri) müşterilerinin işlemlerinden her saat 2,5 PB’den fazla veri üretmektedir. YouTube, Instagram, Facebook gibi sosyal medya platformları da büyük verinin hızlı hızını gösteren diğer örneklerdir.
• Variety - Çeşitlilik: Büyük veri çeşitli kaynaklardan ve birden çok biçimde (ör. videolar, belgeler, yorumlar, günlükler vb.) oluşmaktadır. 

Mobil uygulamalar, mobil cihazlar için tasarlanmış son kullanıcı yazılım uygulamaları olarak tanımlanmaktadır

• Web sitesindeki bilgilerin kalitesi
  
• Zaman tasarrufu sağlaması
  
• Nispeten daha düşük fiyatlar sunması
  
• Ödeme güvenliği
  
• Gizlilik ve güvenlik

Seyahat 2.0 olarak ifade edilen bu platformlarda görüşlerini paylaşan gerçek tüketiciler Seyahat Eden 2.0 (Traveler 2.0) olarak tanımlanmaktadır. Seyahat planlaması için interneti inceleyen, deneyimlerini paylaşan, seyahatle ilgili hizmetleri internet üzerinden satın alan, tüm bu işlemler için çeşitli Mobil aygıtlar (bilgisayar, akıllı telefon, tablet v.s.) kullanan kişiler Seyahat Eden 2.0 olarak ifade edilmektedir.

Konaklama işletmelerinde mobil uygulamalar, ilk kez 2009 yılında Choice otel zincirleri tarafından kullanılmıştır. Yine 2009 yılında Hilton otelleri de ilk kez mobil uygulamasını tanıtıma sunmuştur.

Artırılmış gerçeklik uygulamaları turistlere bilinmeyen çevreyi eğlenceli ve interaktif bir şekilde tanıma fırsatı sağlamaktadır. Bu uygulamalar keyifli bir turist deneyimi yaratmak için turistlere ilginç ve değerli bilgiler sunmayı amaçlamaktadır. TimeWarp veya Urban Sleuth gibi artırılmış gerçeklik uygulamaları tarihî olayların ve binaların yeniden inşası yoluyla veya turistleri bir şehir veya destinasyondaki görevlere göndererek kullanıcılarını aktif bir şekilde meşgul etmek için oluşturulmuştur. Bu uygulamalar turistlerin tarihi zevkli bir şekilde öğrenmelerini sağlamaktadır. 

Turizmde büyük veri; rezervasyon satış ve işlemleri, çağrı merkezleri, web siteleri, sosyal medya platformları ve call center’lar gibi kanallardan elde edilmektedir. 

Birçok turizm işletmesi, robotik uygulamalara yatırım yapmaktadır. Japonya’nın Nagasaki şehrinde faaliyet gösteren Hennna Hotel’de resepsiyonist ve bagaj taşıyıcı olarak çalışan robotlar bulunmaktadır. Üç adet birden fazla dil konuşan robot misafirlerin karşılanması, otele giriş işlemlerinin yapılması ve istek, şikâyet ve taleplerinin kayıt altına alınması işlemlerini gerçekleştirmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nin McLean şehrindeki Hilton McLean Tysons Corner Oteli’nin resepsiyonunda IBM tarafından geliştirilen Connie isimli robot görev yapmaktadır. Adını Hilton’dan alan Connie başı, yüzü, gövdesi, kolları ve bacakları ile insansı görünümdedir. Resepsiyona gelen misafirlere otel ve yakın çevre hakkında bilgiler vermektedir. Royal Caribbean Oteli’ndeki Biyonik Barda ve San Fransisco’daki Blendid Barda robot kollar kokteyl yapıp servis sunmaktadır. New York’taki Yotel Hotelde Yobot adı verilen endüstriyel robot günde yaklaşık 300 adet bagaj taşımaktadır. Şikago’daki Hotel EMC2’de Cleo ve Leo adlı isimlikleri ve üniformaları bulunan iki robot personel unutulan eşyaları teslim etmek ve odalara şampuan, sabun, yemek servisi veya istenen herhangi başka bir malzemeyi götürmektedir. Japonya’daki Kura sushi restoran zincirinde sushi yapımında robotlar kullanılmaktadır. Konya’daki Akınrobotics şirketine ait fabrika insansı robot üretmektedir. Bu robotlar İstanbul Yeni Havalimanı ile birlikte çeşitli turizm işletmelerinde ve etkinlik açılışlarında görev yapmaktadır. Caliburger isimli bir burger şirketi robotik kolları mutfak bölümüne entegre ederek hamburger köftesi pişirme işini Flippy’e vermişlerdir. Peanut Robotics tarafından geliştirilen Houseekeeping Robotu kirli çarşafları ve çöpleri toplama ve tuvalet temizleme gibi görevleri yerine getirmektedir. Akıllı telefona yüklenen bir uygulama ile yönlendirilen Neato isimli robot halı süpürmektedir. Dishcraft isimli firma endüstriyel mutfaklar için bulaşık yıkayan robotlar tasarlamaktadır. Diğer taraftan misafir talep ve sorularına anında yanıt verebilmek için chatbot’lar kullanılmakta; hem 24 saat boyunca çalışacak çağrı merkezi personel giderinden tasarruf sağlanmakta hem de anlık hızlı yanıtlarla misafir memnuniyeti artırılmaktadır

Akıllı (smart) turizm, İnternet ve akıllı şehir teknolojilerini adapte ederek dijital dönüşüm geçirmiş bir turizm sürecini ifade etmektedir. Akıllı turizm, her türlü araçla bireysel ihtiyaçlara sahip turistler tarafından her yerde seyahat süreci ile ilgili bilgilerin alınması olarak tanımlanmaktadır.

Akıllı turizm sisteminde yer alan teknolojiler, ziyaretçilere ve hizmet sağlayıcılara doğru ve güncel bilgiler, iyi bir karar desteği ve esnekliği ve daha kaliteli turistik deneyimler sunan bilgi sistemleridir. Bu akıllı sistemler, yapay zekâ uyumlu sistemler, web kaynaklarını tarayan ve araştırma yapan sistemler, artırılmış gerçekliklerden oluşan sistemler, karar destek sistemleri ve tavsiye veren sistemler gibi turizmi doğrudan destekleyen teknolojilerden oluşmaktadır. 

Akıllı destinasyonlar akıllı teknolojilere ev sahipliği yapmaktadır. Bu akıllı teknolojiler; akıllı elektrik dağıtım şebekeleri, akıllı aydınlatma, akıllı sulama, trafiği iyileştiren bilgilenme ve taşıma teknolojileri, birbiriyle haberleşebilen akıllı sensörler, turist bilgi sistemleri, halkın kullanımına açık Wi-Fi noktaları ve kablosuz iletişim teknolojileri, bilgi işlem kablolama ve veri işleme altyapıları, güvenlik kameraları, büyük veri analizi sistemleri, veri yönetim sistemleri, bulut bilişim sistemleri, coğrafi bilgi sistemleri, akıllı kart ve ödeme sistemleri, yapay zekâ, sanal gerçeklik uygulamaları, artırılmış gerçeklik uygulamaları, IoT ve 4G-5G teknolojileridir.

Paylaşım ekonomisi, parasal değeri olan ve/veya parasal değeri olmayan her türlü varlığın kullanılmayan değerini daha yüksek verimlilik elde etme amacı güden bir modeldir.

Airbnb, konaklama sağlayan platformlar arasında en çok kullanılan ağdır. Airbnb, 2008 yılında kurulduğundan bu yana 50 milyondan fazla kişiye hizmet vermektedir ve 30 milyar dolarlık bir piyasa değerine sahiptir. Platform, herhangi bir tatil rezervasyon sitesi gibi çalışmaktadır. Potansiyel müşteriler, önce ağa ücretsiz kaydolup sonra seyahat etmek istedikleri tarihleri, evlerin özelliklerini ve fiyatlarını seçenek listesinden belirleyip tercih yapabilmektedirler. Aynı zamanda, listedeki evlerin fotoğraflarını da görebilmektedirler. Airbnb’nin geleneksel konaklama sektörüyle arasındaki en büyük fark, Airbnb tarafından sunulan mülklerin profesyonellerce işletilen konaklama işletmeleri olmamasıdır. Bu bağlamda ev sahipleri, kendi kurallarını koyabildikleri gibi rezervasyon yaptırmak isteyenleri daha iyi tanımak için talepte de bulunabilmektedir. 

Eatwith, EatWithlocal, VizEat, Meal Sharing, Cookening gibi uygulamalar, turistlere otantik ve yerel lezzetleri deneyimleme imkânı sunmaktadır. 

LikeaLocal, Viator, AnyRoad, Vayable, ToursByLocals ve Tripforeal gibi platformlar, turistlerin merak ettikleri destinasyonlarda yerel halkın rehberlik ettiği turlara katılma ve yerel rehberlere de bu işten para kazanma fırsatı vermektedir.