TURİSTİK ALANLARDA MEKAN TASARIMI

Sürdürülebilirlik gelecek kuşakların ihtiyaç duyacakları kaynakları tüketmeden, günümüz insanlarının
kişisel ihtiyaçlarını karşılamalarıdır (Dünya
Çevre ve Kalkınma Komisyonu, 1987).
Dünya Turizm Örgütüne göre sürdürülebilirlik kavramının
temelde üç dayanağı vardır. Bunlar:
• Doğal Kaynakların (Çevrenin) Korunumu,
• Sosyo-Kültürel
• Ekonomik dayanaktır.

Sürdürülebilirlik kavramında kaynakların tüketilmesi yoktur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sosyo-kültürel sürdürülebilirlik kapsamda beşeri varlıkların korunması ve toplum için güvenlik risklerini azaltılması kavramlarına değinilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yapılmış çalışmalar incelendiğinde turizm işletmeleri
için kar yükseltme, maliyetleri azaltma gibi
bir takım ekonomik nedenlerin ön planda olduğu
doğal çevrenin korunumunun geri planda kaldığı
görülmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.

Kyoto Protokolünün amaçları şu şekilde özetlenebilir:
• Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insan
kaynaklı, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli
etkinin önleyecek bir düzeyde durdurmayı
başarmak,
• Böyle bir düzeye, ekosistemin iklim değişikliğine
doğal bir şekilde uyum sağlamasına,
gıda üretiminin zarar görmeyeceği ekonomik
kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamına
izin verecek bir zaman içerisinde ulaşmaktır.

Bu yüzden doğru cevap C seçeneğidir.

Kültürel turistik yapıların korunumu ve sonraki
kuşaklara aktarılabilmesi veya başka bir ifadeyle kültürel
değerlerin devamlılığının sağlanabilmesi için bir
çeşitli yasal düzenlemeler ve uygulamalar yer almaktadır.
UNESCO sözleşmesi bunlardan en önemlisidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Endüstriyel hatıra eşya vb. üretimi sonucu zanaat ve sanatkarların sayılarının azalması sosyo-kültürel sürdürülebilirliğe zarar vermektedir. Diğer seçenekler ise kültürel değerlerin devamlılığının sağlanabilmesi için UNESCO Sözleşmesinin taahhütlerindendir. 

Doğru cevap A seçeneğidir.

Ekonomik sürdürülebilirlik, işletmenin fiziksel kaynaklarının
korunması anlamına gelmektedir. Bunlar binalar, makineler, ve çeşitli beşeri kaynaklardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Çevreyle dost bina sertifika sistemi LEED (Leadership in Energy and Environmental Design); dünyada yaygın ve güvenilir Yeşil Bina Sertifika sistemi. Yeni bina inşasında veya mevcut bina renovasyonunda uygulanacak belli başlı sürdürülebilir tasarım kriterlerini değerlendiren LEED sertifikası, çevresel
sürdürülebilirliği ve enerji verimliliğini ödüllendiriyor.

Dolayısıyla çevresel sürdürülebilirlik I.Doğal kaynakların sürdürülebilirliği çerçevesinde değerlendirilirken, enerji verimliliği de ekonomik sürdürülebilirlik yani işletmenin fiziksel kaynaklarının korunması çerçevesinde değerlendirilmektedir. 

Doğru cevap B seçeneğidir.

Turistik mekânlarda sürdürülebilirlik ise şu
prensiplere dayanmaktadır:
• Bütüncül bakış açısı
• Uzun dönemli planlama
• Global ve yerel etkileri dikkate alma
• Sürdürülebilir tüketimi özendiren
• Sürdürülebilirlikle kaliteyi dengeleyen
• Tüm paydaşların katılımını teşvik eden
• Kirlilikle ilgili maliyet kalemlerini dikkate
alan
• Tüm sürdürülebilirlik göstergelerini ve riskleri
izleyen
• Hedef odaklı planlama
• Bölgesel kimliğe saygı duymak.

Oysa ziyaretçi kültürüne saygı duymak bu prensipler arasında değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

III. Karbon ayak izi

IV. Çevre koruması seviyesi
V. Turizm yönetim planlarının varlığı
VI. Eko-label vb. gibi sertifikasyonlar
VII. Turist ve yerel halkın memnuniyeti

Turizm mekanlarında sürdürülebilirliğin nitel ölçümleridir. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğal çevrenin tahribatının, insani veya insanüstü nedenlerle olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. İnsanüstü nedenler hiç şüphesiz doğal nedenlerdir. Örneğin deprem, sel, tsunami vb. bunlardan bazılarıdır. Atmosferin kirliliğine neden olan faktörlerden bazıları; hava kirliliği, asit yağmurları ve küresel ısınmadır. Hava kirliliğinin temelde üç nedeninden söz etmek mümkündür. Bunlardan bazıları; sabit/yerleşik kaynaklar fabrikalar ve enerji üretim tesisleridir. Mobil kaynaklar ise motorlu taşıtlar, tren ve uçaklardır. Asit yağmurları ise fabrikalardan havaya karışan sülfür dioksit gibi kimyasal bileşiklerin hava ve suyla karışımı sonucu oluşmaktadır. Küresel ısınmanın ise zararları pek çoğumuzca bilinmektedir. Küresel ısınma öncelikle mevsim değişikliklerine neden olmaktadır. Bu aşırı ısınma kutuplardaki buzulların zamansız erimesine ve su taşkınlarına neden olmaktadır.

Kyoto Protokolünün temel ilkeleri şu şekilde özetlenebilir:
• İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması,
• İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel şartlarının dikkate alınması,
• İklim değişikliğinin etkilerine karşı önlem alınması ve alınacak önlemlerin etkin maliyetli ve küresel yarar sağlayacak şekilde olması,
• Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve belirlenecek politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına dâhil edilmesi,
• Tarafların işbirliği yapmalarıdır.

Turizmin sosyal çevre ve kültür üzerine etkileri başka bir aktarıma göre şu şekilde özetlenebilir (Goeldner, Ritcihie ve McIntosh, 2000: 98):
• Alkol, kumar vb gibi kötü alışkanlıkların edinilmesi
• Endüstriyel hatıra eşya vb. üretimi sonucu zanaat ve sanatkarların sayılarının azalması
• Örf ve adetlerin korunamaması
• Çok sayıda turistin bölgeye ziyareti nedeniyle yaşam tarzında değişiklikler yaşanması
• Yerel halkla ziyaretçiler arasındaki kültürel farklılıkların çatışmayı tetiklemesi
• Yabancı ürünlerin kullanımına özenilmesi sonucu yerli mallarının kullanımının azalması olarak sıralanabilir.

Kültür ve tabiat varlıklarının sadece devlet tekelinde, yasalarla korunması mümkün olmayacaktır. Bu konuda en temel görev bireylere düşmektedir. Tarihsel ve kültürel çevre değerlerinin korunması gereğinin topluma kabul ettirilmesi, farklı gerekçeler
ile temellendirilmektedir. Bu gerekçeler aşağıda sıralanmıştır.

Yerel, bölgesel, ulusal, dini vb. bir kimliğin yaratılma aracı olarak koruma

Estetik-sanatsal değerleri nedeniyle koruma

Turizm getirisi nedenli koruma

Bir toplumsal kültür ürünü olarak önceki kuşaklardan alınan mirasın sonraki kuşaklara aktarılmasını temel alan koruma

Sürdürülebilir büyümenin üç temel prensibi vardır. Bunlar:
• Gelecek öngörüsü (futurity)
• Eşitlik (equality)
• Bütünsellik (holistik).
Gelecek öngörüsü, gelecek kuşakların ihtiyaç ve beklentilerini ifade etmektedir. Eşitlik ise, farklı nesillerin doğal ve ekonomik kaynakları kullanma konusunda eşit şanslarının olması gerektiğini anlatmaktadır. Bütünsellik ise kalkınmanın yerel ölçekte, belli bir destinasyona yönelik değil küresel ölçekte ele alınması gerektiği olarak özetlenebilir.

Turistik mekânlarda sürdürülebilirliğin ölçümü için nicel ve nitel bir takım göstergeler vardır. Bunlar şu şekilde özetlenebilir (Ko, 2005):
Nicel göstergeler:
• Yıl veya ay içinde bölgeyi ziyaret eden turist ve oluşturduğu atık.
• Turist sayısının yerel halk içindeki payı
• Kalifiye personelin yüzdesi ve belli dönemde değişen turist sayısı ve harcama miktarları
Nitel göstergeler:
• Çevre koruması seviyesi
• Turizm yönetim planlarının varlığı
• Eko-label vb. gibi sertifikasyonlar
• Turist ve yerel halkın memnuniyetidir.

Mavi Bayrak uygulaması Türkiye Çevre Eğitim Vakfı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ortaklığıyla yürütülen bir programdır. Çalışmalara ilk olarak 1987 yılında Avrupa’da başlanmıştır. Plajlar için mavi bayrak kriterleri şu şekilde detaylandırılabilir:

Mavi bayrak kriterlerini dört maddede özetlemek mümkündür:
• Yüzme amacıyla kullanılan suyun niteliği
• Çevresel eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının
yönlendirilmesi
• Plaj düzeni ve emniyetinin sağlanması
• Çevre yönetimi

Turizm işletmelerinin önemli bir bölümü ziyaretçilerin ve yerli halkın yiyecek-içecek ihtiyacını karşılamaktadır. Yiyecek-içecek işletmeleri şu şekilde sıralanabilir:

Büyüklüklerine göre yiyecek içecek işletmeleri
√ Küçük ölçekli yiyecek içecek işletmeleri
√ Orta ölçekli yiyecek içecek işletmeleri
√ Büyük ölçekli yiyecek içecek işletmeleri

Coğrafi dağılımlarına göre yiyecek içecek işletmeleri
√ Yöresel yiyecek içecek işletmeleri
√ Bölgesel yiyecek içecek işletmeleri
√ Ülkesel yiyecek içecek işletmeleri
√ Uluslararası zincir yiyecek içecek işletmeleri

Turizmde çok çeşitli rekreasyon alanları yer almaktadır. Bunlardan bazıları:
• Milli parklar,
• Temalı parklar
• Botanik bahçeleri
• Hayvanat bahçeleri
• Su parkları vb. dir.
Yukarıda bahsedilen alanlara ilave olarak müzeler, anıtlar, mesire yerleri, oyun alanları vb. de rekreatif amaçlarla kullanılan alanlardır. Yeşil pazarlama anlayışının bir uzantısı olan yeşil otelcilik Türkiye’de 2009 yılında kazanç amacıyla bir projeyle başlatılmıştır. Yeşil oteller doğrudan kazanç amacı güttüğünden rekreasyon alanı içerisinde değerlendirilmez.

A,B,C ve E seçenekleri sürdürülebilirlik kavramı ile ilgili kavramlar iken D seçeneğinde dar kapsamlı bir tanım verildiğinden doğru cevap D’dir.