TURİSTİK ALANLARDA MEKAN TASARIMI

Mekânların, içinde bulunduğumuz her türlü çevre koşulundan etkilendiği ve bu doğrultuda da değişime uğradığı bilinen bir gerçektir. Bu çevresel koşulları doğal, kültürel ve sosyo - ekonomik koşullar olarak sınıflamak mümkündür. Her ne kadar doğal faktörler mekânlar üzerinde önemli etkilere sahipse de sosyo - ekonomik ve kültürel yapıdaki değişimler de kendisini mekânlar üzerinde belirgin bir şekilde göstermektedir. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Çevre pek çok anlam yüklenerek kullanılmış ve kullanılmakta olan bir kavramdır. Çoğumuzun aklına çevre denince öncelikle doğa gelir. Doğa ise çoğunlukla insanın değiştiremediği ve yaşamadığı alanlar olarak düşünülür. Oysa çevre sadece doğal alanlarla sınırlanamayacak kadar geniş boyutlara sahiptir. Bu yer, hava, su, yeryüzü, yeraltı, atmosfer ve uzayı içerecek bir şekilde düşünülebilir. Dolayısıyla çevre, dünyamız ve dünyamızı çevreleyen her yer anlamına gelmektedir. Çevre, nitelik açısından toplumsal ve fiziksel, mekan açısından da yerleşme yerleri ve ölçeklere göre sınıflandırılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

İnsanın bilgi ve kültür birikimine dayanarak, doğal çevresinde bulunan yer altı ve yer üstü zenginliklerini kullanarak yarattığı çevreye beşeri çevre denir. Temel özelliği tamamen insan elinden çıkmış olmasıdır. Yerleşim yerlerinin tamamı beşeri çevreyi oluşturur. Beşeri çevre, yapıldığı dönemdeki toplumların bilgi, teknoloji ve toplumsal değerlerini yansıtmaktadır. Bu nedenle ortak kültürel mirasın da kaynağıdır.

Belirli bir ülkeye yönelik turizm talebinin oluşması ve bu talebin karşılanabilmesi için mekân önemli bir etkendir. Turistler, tatil yapacakları yerin seçiminde ve kalış sürelerini belirlemede yine mekânların, bulundukları yerden uzaklığına göre karar verirler. Başka bir ifadeyle, turizm ve mekân ayrılmaz bir ilişki içerisindedir. Turizm, tamamen bir mekânda gerçekleşmekte ve mekânların çekicilikleri turizm talebi üzerinde bir etkiye sahip olmaktadır. Dünyanın son 30-40 yıl içerisinde fiziksel çevre üzerinde oluşturduğu ağır tahribat turizmin çevre ile ayrılmazlığını daha da arttırmaktadır. Bu nedenle araştırmalar, önümüzdeki yüzyıl boyunca turizm talebini belirleyen tek seçeneğin fiziksel çevre olacağını öngörmektedir.

Turizmin mekânlar üzerindeki olumlu etkileri:

P. Mason turizmin beşeri mekanlar üzerindeki olumlu etkilerini mekânların, milli parkların, vahşi yaşamın, kültürel mirasın ve önemli yapıların korunmasına katkısı açısından açıklamıştır. Ayrıca, Mason'a göre turizmin diğer bir olumlu etkisi de şudur. Turizmde para akışı mevcuttur. Turistler tarafından belirli bir ücret karşılığı ziyaret edilen müzeler, ören yerleri, ve parkların temizlik ve bakım onarımı elde edilen gelir yardımıyla yapılmaktadır.

Turizmin çevre dolayısı ile mekânlar üzerindeki etkileri: Su kirliliği, Hava kirliliği, Gürültü ,Atık sorunu , Ekolojik bozulmalar, Çevresel tehlikeler, Arkeolojik ve tarihi yerlerin tahrip edilmesi olarak sıralanabilir. Dolayısıyla, D seçeneğinde yer alan kalitesiz ürünlerin satışı turizmin mekanlar üzerindeki olumsuz etkilerinden biri değildir.

1930’lu yılların başlarında ortaya çıkan taşıma kapasitesi kavramı en basit tanımıyla; bir turizm bölgesinin, bir alanın ya da bir yerin herhangi bir bozulma olmaksızın turizm amacıyla kullanılabilmesi anlamına gelir. Diğer bir deyişle, kapasite; turistler ve turizm kaynakları ve turizm destinasyonları arasındaki ilişkilerin bütününden etkilenen bir kavramdır. Bir destinasyonda yer alan kaynakların sınırlı olması ve bu kaynakları kullanan bireylerin yapmış oldukları olumsuz davranışlar, taşıma kapasitesinin önemini arttırmış ve taşıma kapasitelerinin aşılmaması adına dikkatli olunması gerektiğini gözler önüne sermiştir.

Taşıma kapasitesi ile ilgili literatür kapsamlı bir şekilde gelişmesine rağmen kavramın temel yapısında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Hemen hemen bütün tanımlarda; taşıma kapasitesi, genelhatlarıyla iki şekilde ele alınmaktadır. Bunlardan ilki; biyolojik ve fiziksel bileşenler iken ikincisi davranışsal bileşenler olarak adlandırılmaktadır. Biyofiziksel bileşenler, temel kaynaklardaki bütünlükle ilişkilendirilmiştir. Bu bütünlük doğal eko sistem üzerinde yaşayan nesillerin, gelecekte bu kaynakları nasıl işlettiği ve kullandığı ile ilgilidir. Davranışsal bileşenler ise insanların turizm etkinliklerine katılma nedenlerini gösteren davranış biçimleri ve rekreasyonel deneyimlerin kalitesinin yansıması olarak tarif edilmektedir. Bu iki bileşenin kapsadığı dört farklı taşıma kapasitesi aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır.

Vandallık veya akım olarak Vandalizm, bilerek ve isteyerek, kişiye ya da kamuya ait bir mala, araca ya da ürüne zarar verme eylemidir. Terim ilk olarak Fransız Devrimi sürecinde Henri Grégoire isimli bir papaz tarafından Cumhuriyet Ordusu’nun bazı davranışlarının, M.S.455 yılında Roma’yı yağmalayan Cermen soyundan gelen Slav kökenli Vandallara benzerliğinin vurgulanması için kullanılmıştır. Vandal diye tanımlanan bir kişi; kırma, parçalama, yok etme, kesme, yakıcı madde atma, boya atma yoluyla sonucunu bilerek, başkasının ya da kamunun sahiplendiği, önemsediği ve değerli bulduğu bir maddeye zarar verir.

Çevre, içinde insanın yaşadığı, etkileşimde
bulunduğu, değiştirdiği veya değiştiremediği
her yer olarak anlaşılmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İnsanın bilgi ve kültür birikimine dayanarak,
doğal çevresinde bulunan yer altı ve yer üstü zenginliklerini
kullanarak yarattığı çevreye beşeri çevre
denir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Turizm, mekânlar üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu etkiler incelendiğinde dört önem faktöründen
söz edebiliriz.
• Bunlardan ilki “Nerede” faktörüdür. Bunun anlamı turizmin bazı mekânlar üzerinde daha fazla
etkiye sahip olmasıdır. Yani kimi mekânlar turizmin etkilerine karşı daha hassastır.
• Bir diğer faktör ise turizm faaliyetinin türüdür. Bir yerde gerçekleşen turizm faaliyetinin türü,
mekânlar üzerinde büyük bir öneme sahiptir. Kimi turizm aktivitelerinin çok düşük etkileri bulunurken
kimi aktiviteler mekânlar üzerinde büyük etkilere sahip olabilmektedir.
• Turizm için mevcut altyapının niteliği etki açısından önemlidir. Örneğin; kitle turizminin gerçekleştiği
kıyı bölgelerdeki mekânlar, dağlara yürüyüşe çıkan turistlerin bulunduğu doğal mekânlardan
daha fazla etki altındadır.
• Turizm faaliyetleri oluştuğunda etkiler artar, özellikle bu mevsimsel olarak değişebilir. Örneğin;
kış turizmi beraberinde kayak etkinliklerini doğurmaktadır. Kış aylarında kayak yapılan turizm
mekânları daha fazla etkiye maruz kalmaktadır.

Oysa E seçeneğindeki Mekânın coğrafi görünümü bu etkilerden biri olarak değil, tam tersi mekânın turizm üzerindeki etkileri başlığı altında incelenebilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Turizmin mekânlar üzerindeki olumlu
etkileri:
√ Doğal mekânların korunması
√ Tarihi ve arkeolojik sit alanlarının ve
mimari dokunun korunması
√ Çevre kalitesinin geliştirilmesi
√ Altyapının geliştirilmesi
√ Çevresel duyarlılığı arttırmadır.

D seçeneğindeki turistik yoğunlaşma ise turizm
talebinin belli bir dönemde, mevsimde ya
da belli yörelerde yoğunlaşmasını ifade eder. Artan turist sayıları fiziksel mekânlar üzerinde tahribatı artırmaktadır. Dolayısıyla turistik yoğunlaşma olumsuz bir etkidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Turizmin olumsuz etkilerinin ortaya
çıkmasının nedenleri arasında; turistik yoğunlaşma,
turistik faaliyetler ve planlama sorunları
önemli rol oynamaktadır. 

A seçeneği haricindekiler turizmin çevre dolayısı ile mekânlar üzerindeki etkilerinden biridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bu kapsamda alınması gereken önlemler
şunlardır:
• Turizm mekânlarının korunması amacıyla
güvenlik bulundurulması ve hırsızlığın,
tahribatın ve bu mekânlara verilen zararların
önüne geçilmesinin sağlanması,
• Koruma bölgeleri ilân edilerek, alan kullanımının
kısıtlanması, örneğin; bölgeyi
güvenlik çemberine alma, girişleri kapatma,
yeniden yapılanmaya izin verme gibi
(Bozulmaya başlayan mekânlar için yeniden
yapılanma topyekün değişimi ifade
etmektedir).
• Mekânlara verilen zararların azaltılması
amacıyla alınan önlemler, örneğin; galoş giyilmesi
gibi.
• Kültürel mekânlarda yer alan bazı eserlerin
replikalarının yapılmasıdır.

Oysa E seçeneğindeki yerel halk ve ziyaretçiler arasındaki sosyal etkileşimin bozulması turizmin beşeri mekânlar üzerindeki olumsuz etkilerininden biridir. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

1930’lu yılların başlarında ortaya çıkan taşıma kapasitesi kavramı en basit tanımıyla; bir turizm bölgesinin,
bir alanın ya da bir yerin herhangi bir bozulma olmaksızın turizm amacıyla kullanılabilmesi anlamına
gelir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Fiziksel taşıma kapasitesi: Üst yapılar için gerekli olan uygun alan ve sınırlı kapasiteyi ifade etmektedir. 

Çevresel bir tahribat ya da kabul edilemeyecek boyutlarda
bir rahatsızlık verme durumu söz konusu olduğunda bir yerin  biyolojik taşıma kapasitesi aşılmış olur.

Ziyaretçi deneyimlerinde önemli bir düzeyde bozulma meydana geldiği zaman, bir yerin psikolojik kapasitesi aşılmış olur.

Sosyal taşıma kapasitesi, yerel halkın turist davranışlarına ya da tam
tersi turistlerin yerel halkın tutum ve davranışlarına
tahammül etme sınırı olarak tanımlanabilir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Bir alanın taşıma kapasitesini etkileyen faktörleri
genel başlıklar altında şu şekilde sıralanabilir:

•Ekolojik Faktörler
•Ekonomik Faktörler
•Politik Faktörler
•Fiziksel Faktörler
•Yerel Halkın Deneyimleri
•Ziyaretçi Deneyimleri

Oysa bu başlıklar arasında biyolojik faktörler yoktur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Diğer tüm seçenekler Bodrum'daki turizmin etkilerini ifade ederken, C seçeneğindeki imar yetkisinin belediyelerden alınması toprakların ve kıyıların yanlış kullanımını engellemek adına alınan bir önlem niteliğindedir. Yani turizmin mekânlar üzerindeki etkilerini azaltmada kullanılabilecek yöntemlerden biri olarak değerlendirilmektedir. 

Doğru cevap C seçeneğidir.