TURİSTİK ALANLARDA MEKAN TASARIMI

Dünya genelinde ülkeler gelişme için strateji olarak turizme dönmektedirler. Bununla birlikte bu alandaki araştırmacılar, gelişme paradigmaları ile ilgili çok az referansa sahiptir. Paradigma, bilim adamları tarafından kabul görmüş inanç, değer ve tekniklerin bütünüdür.

Yerler; yerel sakinler, yabancı ziyaretçiler, ekonomik süreçler, fiziksel çevre ve kültür arasındaki ilişkilerde başlıca odak noktası olduğundan turizm araştırmalarında öncelikli olarak anlaşılması ve açıklık getirilmesi gereken konulardan biridir (Lew vd., 2008: 41). Bunun nedeni turizmin yer bağımlılığı ile doğrudan ilişkili olmasıdır (Williams, 2009: 27).

Mekân statik, cansız değil tam tersine akışkan ve canlıdır. Bir başka ifade ile toplumsal mekân algılanan ve doğrudan deneyimlenen bir bakış açısı ile üretilmektedir. Buna göre mekân toplumsal üretim biçiminin bir sonucudur fakat aynı zamanda toplumsal üretim için de bir önkoşuldur (Arslan Avar, 2009: 8; Urry, 2015: 47). Yer, daha fazla deneyimlenen ve etkileşimde bulunulan çevre iken, mekân daha soyut ve mutlak bir kavram olarak anlaşılmaktadır (Peet, 1998; Unwin, 1992).

Etimolojik kökleri Latince “regio: çevre-alan” anlamına gelen bölge; çok boyutlu, çok anlamlı ve sınırları oldukça güç çizilebilen bir kavramdır. Bunun yanı sıra dünyada olduğu gibi ülkemizde de tam olarak açıklığa kavuşmuş bir kavram değildir (Ildırar, 2004: 8). Bölge kavramı farklı disiplinlerde farklı amaç ve ölçütlere göre tanımlanabilmektedir. Örneğin iktisat disiplininde bölge; ülke kadar geniş olmayan, ancak şehir kadar da küçük olmayan bir alan parçası olarak tanımlanmaktadır (Dulupçu vd., 2010: 239-240).

Geleneksel bölge ayrımı; homojen bölge, polarize bölge ve plân bölge şeklindedir. Türkiye’de bölge sınıflandırmasına bir diğer ek olarak coğrafi bölgeler eklenebilmektedir (Koç ve Aksoy, 2012: 322).

Mekân; şehir, köy, bölge, ülke, kıta, kıyı vb. gibi alanları ifade etmektedir. Oysa turizmle ilgili mekân denildiğinde “turistik şehir, turistik merkez, turizm bölgesi, her türlü coğrafi birimdeki turizm alanı vb.” anlaşılmaktadır. Aslında bu mekânların hepsi turizm literatüründe “destinasyon” adı altında toplanmaktadır (Emekli vd., 2006: 5).

• Tarımsal coğrafi görünüm insanların doğayı değiştirdikleri ilk faaliyet alanlarından
biridir. Tarla açma, sulama kanalları, açık drenaj hendekleri, ağıllar, yaylalar, su değirmenleri, tarım bitkilerinin kapladığı yeşil örtü, köy korulukları ve mezarlıklar tarımsal coğrafi görünüm içerisinde yer alan unsurlardandır.

• Endüstriyel coğrafi görünümler ise kırsal alanlar içerisinde yer alan endüstri kuruluşlarının faaliyetleri sonucu ortaya çıkmaktadır. Genelde büyük malzemeleri olan
bu tesisler coğrafi görünüm içerisinde zor hazmedilmektedir ve bunun yanı sıra çeşitli atıklarla su, hava ve toprağı kirletmektedir. Açık maden ve kömür ocakları, tuğla fabrikaları, taş ocakları vb. gibi yapılar…

• Orman coğrafi görünümü; ormancılıkla ilgili faaliyetler sonucu doğmuş olan coğrafi
görünüm tipidir, sosyal ve ekonomik bağları nedeni ile tarımsal coğrafi görünüm içerisinde yer almaktadır. Milli parklar, tabiat parkları, orman içi dinlenme alanları, orman yangın yolları, odun depolama alanları, sulak alanlar vb. birçok obje orman coğrafi görünümü içerisinde yer almaktadır.

• Turizm ve rekreasyon amaçlı coğrafi görünüm ise kırsal coğrafi görünüm içerisinde,
eğlenme, dinlenme, boş zaman vb. amaçlarla ayrılmış alanlardır. Piknik ve kamp alanları, plajlar, motel, otel, tatil köyleri, göl alanları, spor kompleksleri vb. bu gruba
girmektedir.

• Ulaşım coğrafi görünümü; karayolu, demiryolu, akarsu boyu bağlantısı olmak üzere üç tür ulaşım, peyzajda önemli izler bırakmaktadır. Ulaşım peyzajları içerisinde kara ve demir yolu güzergâhları, geçitler, virajlar, köprüler, benzin istasyonları vb. gibi
unsurlar yer almaktadır.

Doğal çevre içinde turizm yatırımları yapılırken doğal turizm mekânlarında tasarımlar
yapılması gerekmektedir, bu tür girişimler çevresel duyarlılık ve sürdürülebilirlik temeline dayandırılmalıdır. Örneğin;
• çevresel duyarlılığa yönelik çıkartılan çevre koruma kanunları,

• sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri,

• doğal kaynakların bulunduğu yerlere işletme yatırımlarının yapılarak turizme kazandırılması,

• yol, kanalizasyon, elektrik ve su sistemleri gibi alt yapı olanaklarının doğal kaynakların bulunduğu yerlere yapılarak teşvik edilmesi,

• çevresel, toplumsal ve ekonomik tedbirler alınarak sürdürülebilir politika ve plânların
oluşturulması sağlanabilir.

Etkinlik hizmetleri kapsamında sanat galerileri, el işi galerileri, tiyatrolar, sinemalar,
sağlık merkezleri, konferans merkezi, toplantı salonları yer almaktadır. Dolasıyla Gaziantep şehrinde bulunan Zeugma Arkeleoji Müzesi kültürel miras mekanları kapsamında değerlendirilebilir.

Organizasyonlar; festivallerden, turnuvalara hem turistlere hem de yerel halka hizmet eden iş faaliyetlerinden oluşmaktadır. Organizasyonların gerçekleştiği alanlar organizasyon mekânları olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda turnuvalar, festivaller, fuarlar, ticaret organizasyonları gibi birçok aktivite organizasyon mekanları kapsamında değerlendirilebilmektedir. Sonuç olarak soruda verilen verilen tüm aktiviteler organizasyon mekanları kapsamında değerlendirilir.

Yer aynı zamanda yorumlanabilir, öykülendirilebilir, algılanabilir, hissedilebilir ve hayal edilebilir bir olgudur. Doğru cevap E’dir.

Yer, daha fazla deneyimlenen ve etkileşimde bulunulan çevre iken, mekân daha somut ve mutlak bir kavram olarak anlaşılmaktadır. Buna göre yer daha kişisel iken mekân daha büyük ve daha az kişisel olanı anlatmaktadır. İki kavram arasındaki farkı daha çarpıcı olarak ortaya koyabilmek için, yer “burası” iken, mekân “orası” şeklinde açıklanmaya da çalışılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Coğrafi bakış açısına göre turizm başlıca üç bileşenden meydana gelmektedir. Birincisi; turistlerin kaynak bölgeleri ya da turist üreten (turist gönderen) alanlar, ikincisi; turist destinasyonları (turist alan başka bir ifade eli turist kabul eden alanlar), üçüncüsü ise bu iki lokasyon arasındaki güzergâhlardır ya da diğer bir deyişle transit güzergâhlardır. Doğru cevap A’dır.

Destinasyonun temel bileşenleri arasında çekicilikler, ulaşılabilirlik, olanaklar, uygun paketler, etkinlikler ve diğer hizmetler yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

Coğrafi görünüm kavramı Fransızca peyzaj, İngilizce landscape ve Türkçe’de manzara olarak da kullanılan ve çevrenin tüm görünümü anlamına gelen bir kavramdır. Doğru cevap B’dir.

Doğal turizm mekanlarının çekiciliği coğrafi görünümün özelliklerinden kaynaklanabilmektedir. Bunlara örnek olarak; peribacaları, travertenler, kanyonlar, volkanik şekiller, mağaralar, dağlar verilebilir. Doğru cevap C’dir.

Oluşumunda insanın da katkıda bulunduğu ya da insan tarafından değişime uğratılmış doğal coğrafi kaynakların bulunduğu mekânlar beşerî mekân olarak kabul edilebilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Beşeri turizm mekânları; kültürel mekânlar, etkinlik mekânları, özel olay mekânları ve turizm işletmeleri olarak sınıflandırılabilir. Doğru cevap A’dır.

Turizm mekânlarının tasarlanmasında; doğal mekâna ve çevresel özelliklere uyum sağlama, mekânın kullanıcılarının fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarını gözetme ve yatırımcı ve işletmecilerin istekleri önem arz etmektedir. Doğru cevap E’dir.

İnsanlar yaşadıkları ya da çeşitli nedenlerle ziyaret ettikleri mekânlarla çeşitli amaçlarla etkileşime girmektedir. Turizme konu olan mekânlar destinasyonu oluşturmaktadır. Doğru cevap B’dir.