TURİSTİK ALANLARDA MEKAN TASARIMI - Deneme Sınavı - 4

Sürdürülebilirlik, gelecek kuşakların ihtiyaç duyacakları kaynakları tüketmeden, günümüz insanlarının kişisel ihtiyaçlarını karşılamalarıdır (Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, 1987).
DTÖ’ye göre sürdürülebilirlik kavramının temelde üç dayanağı vardır. Bunlar:
• Doğal Kaynakların (Çevrenin) Korunumu,
• Sosyo-Kültürel
• Ekonomik dayanaktır.

Doğal çevrenin tahribatının, insani veya insanüstü nedenlerle olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. İnsanüstü nedenler hiç şüphesiz doğal nedenlerdir. Örneğin deprem, sel, tsunami vb. bunlardan bazılarıdır. Atmosferin kirliliğine neden olan faktörlerden bazıları; hava kirliliği, asit yağmurları ve küresel ısınmadır. Hava kirliliğinin temelde üç nedeninden söz etmek mümkündür. Bunlardan bazıları; sabit/yerleşik kaynaklar fabrikalar ve enerji üretim tesisleridir. Mobil kaynaklar ise motorlu taşıtlar, tren ve uçaklardır. Asit yağmurları ise fabrikalardan havaya karışan sülfür dioksit gibi kimyasal bileşiklerin hava ve suyla karışımı sonucu oluşmaktadır. Küresel ısınmanın ise zararları pek çoğumuzca bilinmektedir. Küresel ısınma öncelikle mevsim değişikliklerine neden olmaktadır. Bu aşırı ısınma kutuplardaki buzulların zamansız erimesine ve su taşkınlarına neden olmaktadır.

Kyoto Protokolünün temel ilkeleri şu şekilde özetlenebilir:
• İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması,
• İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel şartlarının dikkate alınması,
• İklim değişikliğinin etkilerine karşı önlem alınması ve alınacak önlemlerin etkin maliyetli ve küresel yarar sağlayacak şekilde olması,
• Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve belirlenecek politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına dâhil edilmesi,
• Tarafların işbirliği yapmalarıdır.

Turizmin sosyal çevre ve kültür üzerine etkileri başka bir aktarıma göre şu şekilde özetlenebilir (Goeldner, Ritcihie ve McIntosh, 2000: 98):
• Alkol, kumar vb gibi kötü alışkanlıkların edinilmesi
• Endüstriyel hatıra eşya vb. üretimi sonucu zanaat ve sanatkarların sayılarının azalması
• Örf ve adetlerin korunamaması
• Çok sayıda turistin bölgeye ziyareti nedeniyle yaşam tarzında değişiklikler yaşanması
• Yerel halkla ziyaretçiler arasındaki kültürel farklılıkların çatışmayı tetiklemesi
• Yabancı ürünlerin kullanımına özenilmesi sonucu yerli mallarının kullanımının azalması olarak sıralanabilir.

Sürdürülebilir büyümenin üç temel prensibi vardır. Bunlar:
• Gelecek öngörüsü (futurity)
• Eşitlik (equality)
• Bütünsellik (holistik).
Gelecek öngörüsü, gelecek kuşakların ihtiyaç ve beklentilerini ifade etmektedir. Eşitlik ise, farklı nesillerin doğal ve ekonomik kaynakları kullanma konusunda eşit şanslarının olması gerektiğini anlatmaktadır. Bütünsellik ise kalkınmanın yerel ölçekte, belli bir destinasyona yönelik değil küresel ölçekte ele alınması gerektiği olarak özetlenebilir.

Turistik mekânlarda sürdürülebilirliğin ölçümü için nicel ve nitel bir takım göstergeler vardır. Bunlar şu şekilde özetlenebilir (Ko, 2005):
Nicel göstergeler:
• Yıl veya ay içinde bölgeyi ziyaret eden turist ve oluşturduğu atık.
• Turist sayısının yerel halk içindeki payı
• Kalifiye personelin yüzdesi ve belli dönemde değişen turist sayısı ve harcama miktarları
Nitel göstergeler:
• Çevre koruması seviyesi
• Turizm yönetim planlarının varlığı
• Eko-label vb. gibi sertifikasyonlar
• Turist ve yerel halkın memnuniyetidir.

Mavi Bayrak uygulaması Türkiye Çevre Eğitim Vakfı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ortaklığıyla yürütülen bir programdır. Çalışmalara ilk olarak 1987 yılında Avrupa’da başlanmıştır. Plajlar için mavi bayrak kriterleri şu şekilde detaylandırılabilir:

Mavi bayrak kriterlerini dört maddede özetlemek mümkündür:
• Yüzme amacıyla kullanılan suyun niteliği
• Çevresel eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının
yönlendirilmesi
• Plaj düzeni ve emniyetinin sağlanması
• Çevre yönetimi

Turizm işletmelerinin önemli bir bölümü ziyaretçilerin ve yerli halkın yiyecek-içecek ihtiyacını karşılamaktadır. Yiyecek-içecek işletmeleri şu şekilde sıralanabilir:

Büyüklüklerine göre yiyecek içecek işletmeleri
√ Küçük ölçekli yiyecek içecek işletmeleri
√ Orta ölçekli yiyecek içecek işletmeleri
√ Büyük ölçekli yiyecek içecek işletmeleri

Coğrafi dağılımlarına göre yiyecek içecek işletmeleri
√ Yöresel yiyecek içecek işletmeleri
√ Bölgesel yiyecek içecek işletmeleri
√ Ülkesel yiyecek içecek işletmeleri
√ Uluslararası zincir yiyecek içecek işletmeleri

Turizmde çok çeşitli rekreasyon alanları yer almaktadır. Bunlardan bazıları:
• Milli parklar,
• Temalı parklar
• Botanik bahçeleri
• Hayvanat bahçeleri
• Su parkları vb. dir.
Yukarıda bahsedilen alanlara ilave olarak müzeler, anıtlar, mesire yerleri, oyun alanları vb. de rekreatif amaçlarla kullanılan alanlardır. Yeşil pazarlama anlayışının bir uzantısı olan yeşil otelcilik Türkiye’de 2009 yılında kazanç amacıyla bir projeyle başlatılmıştır. Yeşil oteller doğrudan kazanç amacı güttüğünden rekreasyon alanı içerisinde değerlendirilmez.

A,B,C ve E seçenekleri sürdürülebilirlik kavramı ile ilgili kavramlar iken D seçeneğinde dar kapsamlı bir tanım verildiğinden doğru cevap D’dir.

Dünya Turizm Örgütü (DTÖ)’ne göre sürdürülebilirlik kavramının temelde üç dayanağı vardır. Bunlar; doğal kaynakların (çevrenin) korunumu, sosyo-kültürel ve ekonomik dayanaktır. Doğru cevap A’dır.

Kyoto Protokolü ile ilgili A,C,D ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğru iken B seçeneği kesinlikle yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap B’dir.

Çevrenin korunması kapsamında kültürel değerlerin korunmasında turizmin rolü, 1980’deki Manila Bildirgesi ile ortaya konulmuştur. Doğru cevap D’dir.

Sürdürülebilir kalkınmayla yeşil ekonomi kavramının ortak paydada buluştuğunu söylemek yanlış olamayacaktır. Yeşil ekonomi, çevre dostu büyüme olarak ifade edilebilir ve sürdürülebilir kalkınmanın bir alt başlığı olarak ele alınabilir. Doğru cevap E’dir.

Taşıma kapasitesi, bir bölgenin altyapı ve üstyapı olanaklarının belli sayıda turisti karşılayacağı bilinmektedir. Doğru cevap A’dır.

A,B,D ve E seçenekleri turizmde sürdürülebilirliğin yakalanması için göz önünde bulundurulan bazı kriterlerdir. Fakat C seçeneği sürdürülebilirlik ilkelerine aykırıdır. Doğru cevap C’dir.

1992 yılında kurulmuş olan Avrupa Ecolabel sistemi, işletmelerin çevreye duyarlı ürün ve hizmet üretmeye ve pazarlamaya teşvik etme amacında olan gönüllü bir etiketlendirme ve standart programıdır. Doğru cevap D’dir.

Bir diğer sürdürülebilirlik performans ölçütü ise karbon ayak izidir. Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından  bireyin ve şirketlerin dünyaya bıraktıkları zarar anlamına gelmektedir. Doğru cevap B’dir.

Mavi Bayrak uygulaması esas olarak plaj ve çevresini ilgilendiren bir düzenlemedir. Doğru cevap A’dır.

Hareketlilik; Toplumsal değişme süreci içinde bireylerin konumlarını, coğrafi, mesleki ve mensup oldukları toplumsal sınıflarını mal, gelir ve sosyo-ekonomik statü bağlamında değiştirmesidir. Doğru cevap B'dir.