Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma

Turist rehberliğinde uzmanlaşma; tur operatörünün ihtiyaç duyduğu yeni bir destinasyon ve turistik ürünle ilgili kendini geliştirip derinlemesine bilgi sahibi olan ve nadir konularda ve alanlarda turist rehberi hizmeti sunma eylemi olarak tanımlanabilir . Turist rehberliği mesleğinde uzmanlaşma, Hititoloji, Hıristiyanlık tarihi, fauna gibi belirli bir konuda
veya avcılık, sualtı araştırmaları, yürüyüş gibi belirli bir etkinlik alanında uzmanlaşma anlamına gelmektedir.

Turist rehberliği alanında uzmanlaşma, sektör açısından turizmin çeşitlenip tüm yıla yayılması ve turist profilinin gelişmesi ve zenginleşmesine katkı sağlamaktadır.

Uzmanlaşmanın turist rehberliği mesleği ve turist rehberine katkıları aşağıdaki gibidir;

• Turist rehberinin yenilik ve yaratıcılığının artması,
• Turist rehberi uzman konumunda olduğu için fikirlerinden yararlanılması (turun ve destinasyonların geleceğe yönelik geliştirilmesinde, tur operatörü ve destinasyon yöneticilerinin yapıcı görüş ve önerilerinden yararlanılması),
• Çok sayıda seyahat işletmesi tarafından tercih edilmesi, ayrıcalık tanınması,
• Turist rehberinin çalışacağı seyahat işletmesini kendisinin seçebilmesi,
• Turist rehberinin meslektaşları arasında farklılaşarak seçkin bir konuma gelmesi,
• Marka turist rehberi olabilmesi,
• Uzman rehber sayısı az olduğu için kazancın yüksek olması.

Uzmanlaşmanın tur operatörüne ve destinasyona katkısı aşağıdaki gibidir:
• Destinasyon örgütleri tarafından desteklenmesi,
• Paket turun değerinin artması,
• Sektörde ihtiyaç karşılanarak farklılık yaratılması,
• Seçkin (alosentrik) gruplara yeni paket turların sunulması,
• Gelir düzeyi yüksek grupların uzmanlaşmaya yönelik ürünleri tercih etmesi,
• Kazancın yüksek olması,
• Turların niteliğinin artması,
• Sürdürülebilirliğin sağlanması,
• Yeni destinasyonların keşfedilmesi,
• Marka destinasyonların yaratılması,
• Destinasyonların tanıtılması.

Turist rehberliğinde uzmanlaşmanın turiste katkısı aşağıdaki gibidir:
• Uzman turist rehberiyle gezdiği için doğru ve kapsamlı bilgiye ulaşabilme,
• Destinasyonu derinlemesine tanıyabilme,
• Farklı kültürleri deneyimleme,
• Tur içeriğinin tam ve doğru bir biçimde uygulanmasıyla tur memnuniyetinin artması,
• Sınırlı zamanda destinasyondaki turistik çekicilikleri görebilme olanağı,
• Destinasyonun somut ve somut olmayan kültürel mirasını derinlemesine tanıyabilme,
• Bir turistik destinasyonu ilk gören olmanın, keşifçi (alosentrik) turist olma keyfinin yaşatılması,
• Destinasyon yetkilileri ve tur operatörü tarafından özel konuk olarak ağırlanma,
• Özel ikramlar, ödüller ve törensel karşılamalar.

 6326 sayılı Turist Rehberleri Meslek Kanunu ve bu kapsamda hazırlanan Meslek Yönetmeliğinin rehberlikte uzmanlaşma eğitimi başlıklı 39’uncu maddesine göre, uzman turist rehberi yetiştirilmesi ve turist rehberlerinin çeşitli konularda eğitilmesi yetkisi, Bakanlığın gözetim ve denetimi altında Birlik veya Birliğin uygun görüşü ile odalara verilmiştir. Birlik ve odalar, ücretli veya ücretsiz uzmanlık eğitimi programları düzenlemektedirler. 

Rehberlikte uzmanlaşma eğitimleri, ilgili kanun ve yönetmelikler doğrultusunda,turist rehberliği uzmanlaşma eğitim programı en az 5 (beş) gün olarak düzenlenecektir. 

Uzmanlaşma eğitim programına katılan rehberlere eğitim sonucunda Bakanlığın gözetim ve denetimi altında sınav yapılacaktır. Sınavda 100 tam puan üzerinden en az 75 puan alan aday başarılı sayılacaktır.

Uzmanlık Sertifikası: Uzmanlık eğitiminden sonra yapılan sınavda başarılı olanlara Birlik tarafından verilen belgedir. Sınav sonucunda meslek odası tarafından sınav sonuçları ve başarılı olanlar adına standartlara uygun olarak düzenlenen “Uzmanlık Sertifikası” Birliğe gönderilecektir. Birlik tarafından imzalanan uzmanlık sertifikası rehberin bağlı bulunduğu odaya
gönderilecek ve siciline işlenecektir. Ayrıca, Birliğin veri tabanında rehberin hangi konuda uzmanlaştığı belirtilecektir. 

Kültür turizmi, Dünya Turizm Örgütüne göre ziyaretçilerin ana motivasyonunun bir turizm merkezinde yer alan somut ve somut olmayan kültürel çekicilikleri/ürünleri öğrenmenin, keşfetmenin, deneyimlemenin ve tüketmenin olduğu turizm
etkinliğidir.

Kültürel çekiciliklerin sınırı çok geniş olduğu için bir rehberin, kültür ve sanat alanında uzmanlaşmak
için sahip olması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir:
• Destinasyonun kültürel kimliğini bilmek,
• Destinasyonu sanat ve sanat tarihi açısından iyi tanımak,
• Destinasyondaki somut ve somut olmayan kültürel miras bilgisine sahip olmak,
• Tarihî ve kültürel mekânları ve geçmişlerini bilmek,

. Kültür turizmi bağlamında bildiklerini turistlere aktarma yeteneğine sahip olmak,
• Eserleri ve mekanları yorumlama tekniklerine hakim olmak.

Kültür rotaları alanında uzmanlaşacak olan rehberlerde; rehberlik yapabilmek için yasada belirtilen gereklilikler dışında bulunması gereken başlıca
özelliklerin aşağıdaki şekilde sıralanması mümkündür (Tanrısever, 2019: 92):
• Fiziksel dayanıklılık,
• Bölgeye ait flora, fauna bilgisi,
• Yön bulma yeteneği,
• Harita okuma bilgisi,
• İlk yardım bilgisi,
• Temel kampçılık bilgisi,
• Yaz yürüyüş liderliği/kış yürüyüş liderliği eğitimlerinden birini ya da ikisini birden almış olmak (yaz eğitimi alınmadan kış eğitimi alınamaz),
• Rotaya göre değişmekle beraber iyi bir yüzücü olmak,
• Bölgenin somut ve somut olmayan değerlerine hakim olmak,
• Acil durumlar da dâhil olmak üzere tüm gereken profesyonel malzemelere sahip olmak.

 Kültür rotalarını oluşturan bileşenler  şunlardır: Tarihî kentler, Kırsal yerleşimler, Geleneksel yaşam, Antik yerleşimler, Tekil tarihî yapılar, Doğal çevre ve yaban hayatı. 

Türkiye’deki başlıca kültür rotaları şunlardır: Likya Yolu, Hz. İbrahim Yolu, Ağrı Dağı, Aziz Paul Yolu, Karia Yolu, Ephesus-Mimas Yolu, Evliya Çelebi Yolu, Frig Yolu, Fethiye Yürüyüş Parkurları, Gastronomi Yolu, Hitit Yolu, Hoşgörü Yolu, Idyma Yolu, İki Deniz Arası, İstiklal Yolu, Kaçkarlar, Küre Dağları, Mysia Yolları, Sarıkamış Parkurları, Sufi Yolu, Sultanlar Yolu, Trakya Rotaları.

Anadolu’da İncil ve Tevrat’ta adı geçen toplam otuza yakın kent bulunmaktadır. Özellikle Aziz Pavlus, Hristiyanlığı kabul ettikten sonra önemli bir bölümü Anadolu topraklarında olan İncil’in Elçilerin İşleri bölümünde bahsi geçen üç kutsal misyon yolculuğu yapmıştır. Adı geçen mekânlar hac ve yürüyüş turistleri açısından önemlidir. Bunlara ek olarak İncil’de adı geçmediği hâlde Hristiyanlık tarihi açısından önemli olayların gerçekleştiği mekânlar da bulunmaktadır. Örn. St Pierre kilisesi, Ayasofya Camii, Meryem Ana Evi, St. Jean (St. John) Kilisesi, Yedi Kiliseler (Efes, Smyrna/İzmir, Pergamon/Bergama, Thyateira/Akhisar, Sardes/Salihli, Philadelphia/Alaşehir, Laodikeia/Denizli), St. Nicolas Kilisesi, Kapadokya Bölgesi Kiliseleri ve Manastırları, Ekümenik Konsiller ve Merkezleri (İznik, Efes, Kadıköy, İstanbul).

Tarihî öneme sahip camiler ve İslam açısından önemli kişilerin mezarları ve türbeleri inanç merkezleri olarak bilinmektedir. Eyüp Sultan Türbesi ve Camii (İstanbul), Süleymaniye Camii (İstanbul), Mevlâna Türbesi (Konya), Hz. Eyüp Peygamber Makamı (Şanlıurfa), Balıklı Göl (Şanlıurfa), Hz. İbrahim Makamı (Şanlıurfa), Yeşil Külliye (Bursa), Sultanahmet Camii (İstanbul), Yunus Emre Türbesi, Hacı Bektaş Veli Türbesi, Abdal Musa Türbesi gibi önemli inanç mekânları örnek olarak verilebilir. 

Savaş alanlarında çalışan rehberlerde bulunması gereken nitelikleri şunlardır:
• Mesleği icra edebilmek için gerekli olan resmi belgelere sahip olmak,
• Savaş alanında çalışabilmek için fiziki yeterliliğe sahip olmak,
• Savaş tarihine ilgi duymak,
• Hizmet verilen savaş alanının coğrafyasına ve tarihine hakim olmak,
• Gezilen alandaki araç ve yürüyüş yollarını bilmek,
• Bölgenin bitki ve hayvan çeşitliliğini bilmek,

 • Savaş alanında tehlike oluşturabilecek yerleri bilmek ve grubu bu yerlerden uzak tutmak,
• Harita, pusula, GPS ve ilk yardım seti gibi araç ve gereçlere sahip olmak,
• Hizmet verilen alanda geçmiş olan savaş ve savaş alanı tarihiyle ilgili literatüre hakim olmak,
• Savaş alanında bulunan anıt, şehitlik vb. gibi yapılar hakkında bilgi sahibi olmak,
• Ziyaret edilen savaş alanı yerleşim yerini de kapsıyor ise buradaki kültür ve inanışlar hakkında bilgi sahibi olmak,
• Mezarlık ve savaş alanı gezi adabı hakkında bilgi sahibi olmak, gerektiğinde hizmet verilen grubu uyarmak,
• Hizmet verilen grubun istekleri konusunda duyarlı olmak,
• Hizmet verilen grubun hislerini manipüle edici, gerçek dışı anlatımlardan kaçınmak,
• Anlatımda bilimsel bilgiye dayalı ve öğretici bilgilere yer vermek. 

Sürdürülebilir Turizm Yaklaşımı: Turizm faaliyetlerinin gerçekleştirildiği destinasyonlarda, turizmin olumsuz etkilerini en
aza indirmeyi amaçlayan bir yönetim yaklaşımıdır. Sürdürülebilir turizm ilkeleri ile uzun dönemde destinasyonların çevresel,
ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan korunması gözetilmektedir.

Turist rehberlerinin şehir turlarında rehberlik yaparken anlatımlarında şu konulara değinmeleri beklenir: Şehrin isim kökeni,
şehrin kronolojik tarihi, şehir efsaneleri, şehrin sosyo-kültürel yapısı,şehirdeki kurumsal yapıların tarihi, şehirdeki etkinlikler, şehirdeki madenler, tarihi şahsiyetler/kahramanlar,  müzeler, şehir meydanları ve sembolik yapılar, şehre ait seyahatnameler ve seyahat notları, şehrin gastronomi kültürü, rekreasyon alanları, önemli eğitim kurumları, şehrin önemli kişileri,  şehrin ulaşım sistemi, rekreatif faaliyetler, alışveriş imkanları, ulaşım sistemleri, şehrin önemli günleri.

Müze, ören yeri vb. yerlere yapılan turlarda turist rehberinin ense veya yaka mikrofonundan anlatım yapmasına ve turistlerin dış seslerden etkilenmeden kulaklık yardımıyla turist rehberinin anlatımını dinlemesine imkân veren sistemdir.

Kruvaziyer gruplara yönelik turlarda, genel tur yönetimi kuralları dışında rehberlerin dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:

• Kruvaziyer tur gruplarının yaş ve gelir durumu gibi demografik özellikleri de göz önüne alınarak fiziksel görünüş konusunda daha özenli olunmalıdır.
  • Kruvaziyer liman ile ziyaret edilecek yerler genellikle çok uzak olmayan mesafelerdir. İstanbul Karaköy Limanı ve Sultanahmet Meydanı arası veya Kuşadası Limanı ve Efes Antik Kenti arası araçla 10-20 dakika gibi kısa süreli mesafelerdir. Rehber bu süre içerisinde kendini tanıtmalı, tur programı detaylarını ve hangi sırayla uygulanacağını
  gruba söylemelidir.
  • Özellikle Efes ve İstanbul gibi aynı anda çok sayıda turist grubunun olduğu yerlerde rehberler, kısa süre içerisinde hem kendisi tur grubu üyelerine aşina olmalı, grubu tanımaya çalışmalıdır.
  • Araçtan inme yeri, araç park yeri, buluşma yeri, gibi konular gruptaki herkesin duyacağı ve anlayacağı şekilde belirtilmelidir. Özellikle Efes Antik Kenti ziyaretinde grubun giriş yaptığı ve çıkış yapacağı kapıların farklı olması, ziyaret süresi, son buluşma yeri konusunda gerekli uyarılar yapılmalıdır.
  • Kruvaziyer gruplarında rehberler, özellikle yoğunluğun olduğu İstanbul ve Efes Antik Kenti ziyaretlerinde kulaklık (headset) yardımıyla gruba anlatım yapabilmektedir.