TURİST DAVRANIŞI

Araştırıcı (explorer) turistler: Yeni bilgi ve deneyimler arayan bir turist tipidir. Sayıları çok sınırlıdır. Barınma, beslenme ve giyinme gibi konularda yerel geleneklere kolayca adapte olabilirler. Turistten çok bir antropolog gibi ziyaret ettikleri toplumların yaşamına etkin biçimde katılırlar. 

Garip (off-beat) turistler: Kalabalık yerlerden uzaklaşma ve normların dışında bir şeyler yaşayarak tatil heyecanını arttırma isteğine sahiptirler. Bu turist grupları genellikle sade donanım ve hizmetleri tercih ederler. Genellikle, destinasyonun basit konaklama ve hizmet koşullarına kolaylıkla ayak uydururlar. 

Olağandışı (unusual) turistler: Organize turları tercih ederler. Tur sırasında farklı ve otantik yerleri de ziyaret ederler. Yerel halkın kültürüne kısmen de olsa ilgi göstermeye çalışırlar. 

Urry’nin vurgulamış olduğu post-modern turist tipi, günümüz kitle turizmi hareketlerinin yönünü belirleyen önemli bir unsur olarak kabul edilmektedir (Urry, 2009).

Poon’un (1993) “eski turist” ve “yeni turist” tipolojisinden de söz etmek mümkündür. Poon’un “eski turist” olarak adlandırdığı turistler, paket turlarla seyahat eden, benzer mekânları gezen ve dolayısıyla benzer davranışları sergileyen homojen kitlelerdir. Değişen toplumsal dinamiklere ve özellikle hızlı teknolojik gelişime paralel olarak 1990’lardan bu yanan gözlemlenen “yeni turistler” ise çok daha deneyimli, daha yüksek sosyo-ekonomik statüye sahip, neyi tüketmek istediği konusunda daha bilinçli ve bu nedenle de klasik paket turlarla tatmin edilmesi zor olan turistlerdir. 

Smith turistleri yerel normları benimseme derecelerine göre 7 grupta sınıflandırmaktadır; “araştırıcı turistler”, “seçkin turistler”, “garip turistler”, “olağandışı turistler”, “kitlemsi turistler”, “kitle turistleri”, “kapsamlı turistler” . 

1989 yılında Amerikan Express tarafından ABD, İngiltere, Batı Almanya ve Japonya’da 6500 kişi üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre turistler “maceraperest”, “kaygılı”, “hayalperest”, “tutumlu” ve “şımarık” şeklinde gruplandırılmıştır (Akgündüz, 2019: 26).

Smith turistleri yerel normları benimseme derecelerine göre 7 grupta sınıflandırmaktadır; “araştırıcı turistler”, “seçkin turistler”, “garip turistler”, “olağandışı turistler”, “kitlemsi turistler”, “kitle turistleri”, “kapsamlı turistler” . 

Güneş tutkunu (sunlust) turistler: Bu turistlerin temel amacı yaşadıkları yerden kaçmak ve rahatlamaktır. Bu tür turistler daha çok deniz kıyılarını ve kumsalda yatıp güneşlenmeyi tercih ederler 

Kazara (Serendipitous) kültür turisti: Bu tür turistler kültürel nedenlerle seyahat etmezler, ancak kültür turizmi faaliyetlerine dahil olduktan sonra derin kültür turizmi deneyimine sahip olurlar. 

Turist tipolojileri, bir yandan turizm talebinianaliz etmekte diğer yandan ise turistlerin seyahatdavranışlarının ayrıntılı bir şekilde anlaşılmasınısağlamaktadır. Bu faydalarının yanı sıra turistikürün geliştirme, hedef pazarın seçilmesi ve tutundurma ile ilgili stratejik bakış açıları da sağlamaktadır (Özel, 2010: 28).

Pek çok araştırmacı turist tipolojilerinin belirlenmesinde psikografik değişkenlerin dikkate alınması gerekliliğine vurgu yapmaktadır.

Psikografik değişkenler arasında en çok tercih edilen özellikler ise tutumlar, motivasyonlar, inançlar, değerler, motifler, ihtiyaçlar, arzular vb. olarak sıralandırılabilir (Gökmen, 2019: 24).

Literatür incelendiğinde turistlerin tipolojilerini belirlemeye yönelik gerçekleştirilmiş çok sayıda çalışma yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmaların ağırlıklı olarak 70’li yıllardan sonra artış gösterdiği de dikkat çekmektedir (Özel, 2010: 29).

Örgütlenmiş kitle turisti: Bu turist tipi alıştığı durum ve koşulların dışına çıkmaktan hoşlanmaz ve bilinen yerlere gitmeyi tercih eder. Genellikle programı önceden belirlenmiş paket turları tercih eder. Başka bir ifadeyle böyle bir turist modern kitle pazarındaki başka tüketim malları gibi bir paket tur satın alır ve gezisinin tüm programı ile durakları önceden saptanır. Kendisi hiçbir şeye karar vermez, kendisi için hazırlanan ve ülkesindeki bütün koşulları içeren çevrenin dışına çıkmaz. Yeniliğe açık değildir; alışıklık en yüksek, yenilik ise en düşük seviyededir. Tur programının dışına çıkmaz, yerel kültürlerle ilgilenmezler.

Araştırıcı (kaşif) kitle turisti: Kendi seyahatlerini kendileri planlarlar ve mümkün olduğunca bilinen destinasyonlara gitmekten kaçınırlar ancak bilinen ve güvenilir hava yollarını ve konaklama tesislerini kullanmak isterler. Önceki iki tipe göre daha çok çevresel balonunun dışına çıkma cesareti göstermekte ancak koşullar tehdit edici olduğunda hemen onun içine çekilmek için hazır beklemektedir. Bu turist tipinde yenilik isteği ağır basmakla birlikte turist yerli halkla tümüyle bütünleşememekte, kendi yaşam biçimi ve rahatlığını aramaktadır.

İç (ben) merkezli turistler: Bu kişilerin dünyası kendi gündelik küçük hayatları ile sınırlıdır. Yaşam tarzlarını değiştirmek konusunda tutucudurlar. Risk almaktan hoşlanmazlar. Kapsamlı paket turları tercih ederler. Sürekli olarak yaşadıkları yerlere benzeyen destinasyonları ararlar. Gittikleri yerlerde aşina oldukları yemekleri ve içecekleri isterler. Kitleler halinde seyahat etmeyi, organize ve çoğu kez “her şey dahil” turları tercih ederler. Kitle turizmine hizmet veren turizm işletmelerini tercih etmekle birlikte, tekrar ziyareti oranı bu grupta yüksektir. Plog’a göre bu tür bir turist, egzotik destinasyonları ve bireysel seyahatleri tercih etmektedir.

1989 yılında Amerikan Express tarafından ABD, İngiltere, Batı Almanya ve Japonya’da 6500 kişi üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre turistler “maceraperest”, “kaygılı”, “hayalperest”, “tutumlu” ve “şımarık” şeklinde gruplandırılmıştır (Akgündüz, 2019: 26).

McKercher ve Du Gros (2002); oluşturdukları kültür turisti tipolojisinde, sadece seyahat kararlarında kültürün önemini değil, aynı zamanda deneyim unsurunu da dikkate almışlardır. Söz konusu tipolojiye göre 5 farklı kültür turisti tipolojisi ortaya koymuşlardır (Şekil 4.1):

Şehir turistleri, farklı seyahat etme güdüleri ile hareket etmektedirler. Bazı şehir turistleri günlük
yaşantılarında elde ettiklerinden daha farklı deneyimler istemektedirler. “Gerçek hayattan kaçış”
güdüsüne sahip olan bu tür şehir turistleri, tarihi bir müze ya da bir ortaçağ panayırı gibi özellikli
etkinliklere katılmayı tercih etmektedirler.