TURİST DAVRANIŞI - Deneme Sınavı - 4

İkinci boyut olan estetik deneyimler ise pasif ve duyusal özellikler göstermektedir. Örneğin tarihi bir mekân ziyareti yapan, görkemli bir kanyon kenarında duran ya da bir dere yatağı boyunca yürüyüşe çıkan turist, bu ortam içinde pasif bir katılım göstererek sadece çevresinde gelişen olayları ve gördüklerini zihninde yorumlar.

Tek boyutlu değerlendirme; bakış açısına göre değer kavramı, ürün veya hizmetlerin kullanımıyla tüketicilerin maliyetlere karşı algıladıkları faydaların “genel değerlendirmesi” olarak tanımlanmaktadır (Zeithaml, 1988). 

Diğer bir anlatımla tek boyutlu genel değerlendirmeye göre algılanan değer; “elde edilen faydalar” (turistler için dinlenme, eğlenme, rahatlama vb.) ile “katlanılan maliyet” (fiyat, zaman vb.) arasında bir karşılaştırma olarak görülmektedir (Sanchez, Callarisa, Rodriguez ve Moliner, 2006). Bu genel değerlendirme, turistler hizmetleri ve ürünleri satın aldıklarında fedakârlık oranlarının veya getirilerinin (örneğin, zaman, maliyet ve çaba) karşılaştırılmasıyla gerçekleştirilir. 

Çok boyutlu yaklaşım, pazarlama araştırmacılarının tüketici davranışının duygusal yönünü incelemelerine izin verdiği için tercih edilmektedir. 

Algılanan değer, göreceli ve subjektiftir. Örneğin beş yıldızlı bir otel ile bir pansiyon temelde aynı ihtiyaca odaklanır ancak ikisi arasında müşterinin algıladığı değer farklı olacaktır. 

İşlevsel değer; bir alternatifin işlevsel, faydacı veya fiziksel performans kapasitesinden elde edilen algılanan fayda olarak tanımlanır. İşlevsel değer; tüketicinin tercihinin birincil itici gücü olarak görülmektedir ve paranın değerini, kaliteyi, güvenilirliği, dayanıklılığı ve fiyat gibi bileşenleri içermektedir (Sheth ve diğerleri 1991). 

Sosyal değer; sosyoekonomik, kültürel veya etnik boyutlar açısından tüketiciye benzeyen demografiyi temsil eden bir veya daha fazla spesifik sosyal grupla ilişkilendirilmesi sonucunda bir alternatifin tüketimi ile elde edilen algılanan faydadır. 

Epistemik değer, turizm deneyimleri ilgili tüketimde son derece önemlidir ve turistlerin merakını ve tüketimdeki çeşitliliği öğrenme ve deneyimleme ihtiyacını yansıtır (Sheth ve diğerleri, 1991). 

Deneyim değeri, müşterilerin doğrudan kullanım veya dolaylı gözlem yoluyla ürün veya hizmet algılarını ifade eder (Mathwick ve diğerleri, 2001). 

Deneyim değeri bağlamında sunulan faydalar, dışsal ve içsel olarak sınıflandırılabilir. İçsel fayda, bir görevi veya işi başlatma ve bitirme olurken dışsal fayda, bir süreci tamamlamanın zevk ve mutluluğunu içerir (Babin ve diğerleri, 1994). 

Algılanan Hizmet Kalitesi: Tüketicilerin hizmet beklentileri ve hizmet sonrasında algıladıkları performans arasındaki tutarsızlık düzeyi olarak tanımlanmaktadır

Farklı alanlarda değişik yaklaşımlar olmasına karşın kararlarla ilgili dört farklı görüş üzerinde durulmaktadır. Bunlar: Ekonomik görüş, pasif görüş, bilişsel görüş ve duygusal görüştür.

Ekonomik görüş, ürünle ilgili fırsat maliyetleriyle sonuçlanan ve tüketicilerin kişisel seçimlerini rasyonel olarak yaptıkları sistematik bir süreçtir. Diğer bir ifadeyle bu görüşe göre seçim yapan turistler, ürünün maliyetini ve sağlayacağı kişisel faydayı baz alır.

Bilgi işleme teorisi, tüm tüketici davranış modellerinin merkezinde yer alır. Bu teori, karar verme sürecinin beş ana aşamayı içerdiğini belirtir: (1) problem tanıma, (2) bilgi arama, (3) alternatif değerlendirme ve seçim, (4) yer seçimi ve satın alma ve (5) satın alma sonrası süreçler (Hawkins, Best ve Coney, 1998).

Bilgi işleme teorisi, tüm tüketici davranış modellerinin merkezinde yer alır. Bu teori, karar verme sürecinin beş ana aşamayı içerdiğini belirtir: (1) problem tanıma, (2) bilgi arama, (3) alternatif değerlendirme ve seçim, (4) yer seçimi ve satın alma ve (5) satın alma sonrası süreçler (Hawkins, Best ve Coney, 1998).

Pişmanlık teorisini bir cümle ile ifade etmek gerekirse; “Her tercih bir vazgeçiştir.” fikrine dayanır. Tüketici pek çok alternatif arasında tercih yaptığından, kararı ile ilgili pişmanlık duyabilmektedir. Tercih ettiği bir tatil köyü kararından dolayı turistin alternatifler konusunda pişmanlıklar duyması bu teori ile ilintilidir.

“Niş” turizm stratejisi, özellikle bir şeyle ilgilenen az sayıda insana hitap eden bir strateji
olup “özel” turizm olarak da nitelendirilir. Macera turizmi: Everest Dağı’nın en gözde
cazibe merkezi olan Nepal Himalaya dağları buna örnektir.

Ego ilgilenimi ise tüketicinin benlik olgusunun şekillenmesine katkı sağlayan ürün veya olgulara özel olarak önem vermesini (İslamoğlu ve Altunışık, 2003) ortaya
koyar. Bazı turistlerin Türkiye’de ünlülerin yoğun olarak tatil yaptığı Çeşme, Bodrum’a gösterdiği özel ilgiyi bu kapsamda değerlendirmek olasıdır.

Miras turizmi: Kültürel miras turizmi için kendilerini pazarlayan yerlerin örnekleri arasında birçok İtalyan şehri (Venedik), Pekin (Yasak Saray ve Çin Seddi) ve Peru’daki Machu Picchu
sayılabilir

İnsan Faktörleri Araştırması: Turistlerin görme yeteneği, güç kapasitesi, tepki zamanı, esneklik yapısı ve yorgunluk durumunu belirlemeye yönelik araştırmalar bu kapsamda değerlendirilir. Aydınlatma, ısı ve sese yönelik çalışmalar ile yeni mekân ve araçların tasarlanması daha mümkün hâle gelmektedir.