TÜREV ARAÇLAR

Bilinen ilk opsiyon işlemleri ile ilgili fiziki bulgular, Finikeliler ve Romalılar arasında yapılan ticari sözleşmelerdir.

ABD’de tarımsal ürünlere dayalı opsiyon işlemlerinin başlaması ise 1860 yılına rastlamaktadır.

1936 yılında Kongre, Ürün Borsaları Yasası’nı çıkararak buğday, pamuk, pirinç, mısır, yulaf, arpa, çavdar, hayvan yemi, tereyağı, yumurta ve patatese dayalı opsiyon işlemlerini yasakladı.

1936 yılında Kongre, Ürün Borsaları Yasası’nı çıkararak buğday, pamuk, pirinç, mısır, yulaf, arpa, çavdar, hayvan yemi, tereyağı, yumurta ve patatese dayalı opsiyon işlemlerini yasakladı. Bu listeye 1938 yılında yün, 1940 yılında et, yağ, pamuk ipliği, soya fasulyesi ve 1968 yılında çiftlik hayvanları, hayvan ürünleri ve dondurulmuş portakal suyu eklendi.

1936 yılında Kongre, Ürün Borsaları Yasası’nı çıkararak buğday, pamuk, pirinç, mısır, yulaf, arpa, çavdar, hayvan yemi, tereyağı, yumurta ve patatese dayalı opsiyon işlemlerini yasakladı. Bu listeye 1938 yılında yün, 1940 yılında et, yağ, pamuk ipliği, soya fasulyesi ve 1968 yılında çiftlik hayvanları, hayvan ürünleri ve dondurulmuş portakal suyu eklendi.

1936 yılında Kongre, Ürün Borsaları Yasası’nı çıkararak buğday, pamuk, pirinç, mısır, yulaf, arpa, çavdar, hayvan yemi, tereyağı, yumurta ve patatese dayalı opsiyon işlemlerini yasakladı. Bu listeye 1938 yılında yün, 1940 yılında et, yağ, pamuk ipliği, soya fasulyesi ve 1968 yılında çiftlik hayvanları, hayvan ürünleri ve dondurulmuş portakal suyu eklendi.

1987 Ocak ayında Commodity Futures Trading Commission, deneme süresinin başarılı olduğuna kanaat getirdi ve opsiyon ticaretinin yeniden başlamasına izin verdi.

Pay senetleri üzerine opsiyonların alım-satımı ilk olarak 19. yüzyılda gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

Ülkemizde 2001 yılında kurulan, 2005 yılında faaliyetlerine başlayan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) artık faaliyet göstermemektedir.

Ülkemizde 2001 yılında kurulan, 2005 yılında faaliyetlerine başlayan Vadeli İşlem ve

Opsiyon Borsası (VOB) artık faaliyet göstermemektedir.

Opsiyonu prim ödeyerek satın alan tarafa lehdar ya da uzun pozisyon sahibi denir.

Opsiyona konu olabilecek varlıklar şunlardır:
• Pay senedi
• Pay senedi future sözleşmeleri
• Endeks menkul kıymetler
• Pay senedi fiyat endeksi future sözleşmeleri
• Hazine bonosu ve devlet tahvili future sözleşmeleri
• Döviz
• Döviz future sözleşmeleri
• Faiz
• Faiz oranı future sözleşmeleri
• Mallar
• Mal future sözleşmeleri
• Borçlanma araçları

Bilinen ilk opsiyon işlemleri ile ilgili fiziki bulgular, Finikeliler ve Romalılar arasında
yapılan ticari sözleşmelerdir. Söz konusu tarihî sözleşmeler, opsiyon işlemlerine
benzemekte olup, gemilerle taşınan malların teslimine dayanmaktaydı.

Opsiyonlar türev ürünlerdir. Türev ürünler değeri bir varlığa bağlı olan kıymetlerdir.

Opsiyonu prim ödeyerek satın alan tarafa lehdar ya da uzun pozisyon sahibi denir. Opsiyon alıcısı hak sahibidir isterse bu hakkını kullanır istemezse kullanmaz. Prim alarak opsiyonu satan tarafa ise keşideci ya da kısa pozisyon sahibi denir.

Dünyada işlem gören iki tipte opsiyon vardır. Bu opsiyon tipleri,
• Avrupa Tipi Opsiyonlar
• Amerikan Tipi Opsiyonlar
olarak bilinirler.

Tezgâhüstü opsiyonlar aşağıdaki özelliklere sahiptir:
• Bu opsiyonlar borsa dışında bankalar ya da finans kuruluşları ile müşterileri arasında
gerçekleştirilmektedir.
• Opsiyonların sözleşme büyüklükleri, işlem fiyatları ve vadeli standart olmayıp
tümüyle banka ile müşterileri arasındaki gereksinimler doğrultusunda belirlenmektedir.
• Opsiyon primi yalnızca anlaşmadaki taraflarca bilinmektedir. Prim dışında herhangi bir teminat söz konusu değildir.
• Bu opsiyonların bazıları alıcıya opsiyonu satın almış olduğu kuruma vadeden önce
uygun bir fiyattan satma olanağı tanımaktadır.

Satın alma opsiyonu satın alınmasının en çekici yönü, yatırımcıların büyük oranda kaldıraç etkisinden faydalanmasıdır. Yatırımcı, yatırım yapmak istediği pay senedinin fiyatının kesinlikle yükseleceğine inanıyorsa satın alma opsiyonu alır. Pay senedi fiyatındaki makul bir artış yatırımcının önemli oranda kâr elde etmesine yol açar. Buna karşılık yatırımcının karşılaştığı risk sadece ödediği prim kadardır.

Satma opsiyonu yükümlüsünün, teorik olarak zararı sonsuz gibi olsa da aslında pay senedi fiyatı sıfırın altına düşemeyeceğinden maksimum zararı kullanım fiyatı eksi prim kadar olacaktır.

Vadeli işlem sözleşmelerinde olduğu gibi opsiyon işlemlerinde de takas kurumu alıcıya
karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı pozisyonunu alarak takası garanti etmektedir. Sözleşmede alıcı olan tarafın (opsiyon sahibinin) yükümlülüğü sadece ödediği prim kadardır. Satıcı tarafın yükümlülüğü daha fazladır. Opsiyonu yazan taraf (opsiyon satıcısı) opsiyonun içerdiği değerin belirli bir yüzdesi kadar teminatı takas kurumuna yatırmak durumundadır.Opsiyon sözleşmesinde sadece opsiyon satıcısının yükümlülüğü söz konusu olduğundan yükümlülüğün yerine getirilmesinin garantisi olarak opsiyon satıcısından teminat talep edilmektedir.