TÜREV ARAÇLAR - Deneme Sınavı - 4

Bir sözleşme ile ne kadar mal ya da finansal varlık alındığı sözleşme büyüklüğü ile belirtilmektedir. Sözleşme büyüklüğü borsalar için oldukça önemli bir karardır. Eğer sözleşme büyüklüğü çok geniş belirlenirse, göreli olarak daha küçük ve spekülatif pozisyon almak isteyen yatırımcılar bu borsayı kullanamayacaklardır; eğer sözleşme büyüklüğü çok küçük olarak belirlenirse, her bir sözleşmenin işlem görmesinin de bir maliyeti olduğu için bu seferde işlem maliyeti çok yüksek olacaktır. (B) seçeneğindeki ifade yanlıştır.

Cari Fiyat: İçinde bulunulan anda alım satıma konu üründe gerçekleşen işlem fiyatıdır. Doğru cevap (C) seçeneğidir.

Kullanım Fiyatı: Bir ürünü belli bir vadede veya belli bir vadeye kadar alma veya satma hakkı veren sözleşmelerde (örneğin opsiyonlarda) vadede alım veya satımda uygulanacak fiyattır. Doğru cevap (D) seçeneğidir.

Yatırımcıların almış olduğu pozisyonlar her gün itibarıyla uzlaşma fiyatı esas alınarak güncellenir. Bu güncelleme sonucunda yatırımcının hesabında bulunan teminat tutarları kar durumunda artar, zarar durumunda ise azalır. Takas kurumları hesapta teminat olarak bulundurulan tutarların düşebileceği seviyeye bir alt sınır koyarlar. Bu sınır sürdürme teminatı seviyesidir. Doğru cevap (B) seçeneğidir.

Vadeli işlem piyasalarında; 100 bin dolar tutarında bir pozisyonu almak istediğimizde (teminat oranı %10 olarak belirlenmiş kabul ediyoruz.) 10 bin dolar karşılığı Türk lirasına sahip olmamız yeterlidir. Yani küçük bir miktar teminat ile büyük miktarda pozisyon alabiliriz. Vadeli işlem piyasalarının bu özelliğine teminatların kaldıraç etkisi diyoruz. Yukarıdaki örneğimizde pozisyon değeri ile teminat tutarına baktığımızda kaldıraç oranı 100/10 =10’dur. Doğru cevap (E) seçeneğidir.

Emirlerden en basiti piyasa emridir. Piyasa emri, işlemin piyasada geçerli olan en iyi fiyattan acil olarak satılması teklifidir. Piyasa emri dışında farklı emir türleri de mevcuttur. Doğru cevap (A) seçeneğidir.

Limitli emir; belirli bir fiyattan alım ya da satımın gerçekleşmesine yönelik bir emir türüdür. Emir ancak belirlenen bir fiyattan ya da yatırımcı tarafından daha iyi görülen bir fiyattan gerçekleşmektedir. Örneğin, uzun pozisyon almak isteyen bir yatırımcının limit emri T30 ise emir T30 ya da daha düşük bir fiyattan gerçekleşecektir. Fakat yine de fiyatın o düzeye gelmeme ihtimalinden dolayı, emrin gerçekleşmeme olasılığı da söz konusudur. Doğru cevap (C) seçeneğidir.

Swap futures sözleşmeleri Chicago Ticaret Borsasında işlem görmektedir. Futures sözleşmeleri, 2 yıllık, 5 yıllık ve 10 yıllık faiz swapları üzerine yazılmıştır. Ancak swap futures sözleşmeleri oldukça düşük bir işlem hacmine sahiptir. (E) seçeneğindeki ifade yanlıştır.

Futures sözleşmeler; borsalarda işlem gören standart sözleşmelerdir ve birden çok teslim tarihi belirlenebilir. Günlük uzlaşma vardır ve vadeden önce genellikle pozisyon kapatılır. Forward sözleşmeleri ise; tezgahüstü piyasalarda işlem görürken, standart değildir ve standart bir teslim tarihleri yoktur. Sadece bir teslim tarihi belirlenir ve sözleşme vadesi doluncaya kadar elde tutulur. Doğru cevap (E) seçeneğidir.

Hedge Oranı (Riskten korunma oranı); spot piyasada bir birim sahip olunan pozisyon için kaç birimlik vadeli işlem sözleşmesi ile korunma sağlanacağını göstermektedir. Gelecek sözleşmesine dayanak olan varlığın hedge edilen varlıkla aynı olması durumunda, hedge oranı olarak 1’i kullanmak doğaldır. Ancak çok açıktır ki çapraz hedge yapıldığında, hedge oranını 1 olarak kullanmak her zaman uygun olmayabilir. Doğru cevap (C) seçeneğidir.

1. Öncelikle risk, geleceğe ilişkin “belirsizlik” çağrıştıran bir kavramdır.
2. Risk, belirsizliğin içinde “olumsuz” bir şeyin ortaya çıkma ihtimalini akla getirmektedir. Bir başka ifade ile beklentilere “ters” bir şeyin ortaya çıkma ihtimalidir

Eğer geçmişte ikramiye çıkan bilet numaralarını inceleyip almanız gereken bilet sayısı ve bilet numaralarının özellikleri konusunda kafa yormuşsanız risk yönetimine başlamış hatta bir hayli ileri
gitmiş olduğunuzu söylemek çok da yanlış olmayacaktır. Bu çerçevede risk yönetimini en basit şekilde “geleceğe ilişkin belirsizlikten aleyhimize bir sonuç çıkması ihtimalini azaltmak veya lehimize bir sonuç çıkma ihtimalini güçlendirmek” biçiminde tanımlayabiliriz

Risk yönetim süreci dört temel bileşenden oluşmaktadır:
• Risklerin tanımlanması
• Risklerin ölçülmesi
• Uygulama
• Takip ve değerlendirme

Piyasalar alım satıma konu araca bağlı olarak farklı isimlerle anılmaktadır. Örneğin tahvil ve bonoların alım satımının yapıldığı borçlanma araçları piyasası, bankalar arasında döviz alım satımı yapılan bankalar arası döviz piyasası, serbest piyasada döviz alım satımının yapıldığı serbest döviz piyasası, pay senetlerinin alım satımının yapıldığı pay senetleri piyasası gibi. Ayrıca değişik mali araçların alım satımının yapıldığı piyasalar ise genel anlamda finansal piyasalar olarak tanımlanmaktadır. Finansal piyasaların dışında alım satıma konu araçların niteliklerine göre mal piyasaları, petrol piyasası, enerji piyasaları gibi değişik sınıflara ayrılmış birçok piyasadan da bahsetmek mümkündür.

Vadeli işlem sözleşmeleriyle riskten korunma örneklerine girmeden önce açığa satış, uzun
pozisyon, kısa pozisyon ve KOBİ tanımlarının yapılması faydalı olacaktır.
Açığa Satış: Fiyatın düşeceği beklentisinde olan bir yatırımcının bugün elinde olmayan
bir finansal aracı satıp, vade sonunda satışını gerçekleştirdiği kişiye teslim etmeleri işlemidir.

Uzun pozisyon: Bir finansal aracı gelecekte fiyat artışı olacağı beklentisiyle satın alma durumudur.

Vadeli İşlemler Piyasası’nda Takas Merkezi alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünüüstlenmiştir. Takas Merkezi, vadeli işlemler piyasalarının mali yeterliliği ve güvenilirliğini,takas üyelerinin katkılarıyla oluşturulan “Garanti Fonu” ile açık pozisyonlara ilişkin “Başlangıç Teminatı” adı altında temin ettiği nakit ve/veya benzeri kıymetler vasıtasıyla sağlar.

Sermaye Piyasası Kurulu
SPK, vadeli işlem ve opsiyon piyasalarının sağlıklı işlemesi, yatırımcıların korunması, yapay fiyat oluşumlarının önlenmesi adına borsalar ve borsalarda faaliyet gösteren aracı kurumlar ile piyasalarda yapılan işlemleri denetleyen kuruluştur.

Vadeli işlemler borsası dünyadaki gelişmelere paralel olarak anonim şirket şeklindeyapılandırılmış ve 04/07/2002 tarihinde Ticaret Siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanmıştır. 27/03/2004 tarihli ve 25415 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Yönetmeliği ile de Borsanın çalışma kural ve esasları belirlenmiştir.

Başlangıç Teminatı: Her bir sözleşmede işlem yapmak için takas kurumuna yatırılması zorunlu miktar veya oranı ifade eder (Örneğin sözleşme değerinin % 10’u veya sözleşme başına T150 gibi).