TUR PLANLAMASI VE YÖNETİMİ

Maliyet, harcama ve gider sıklıkla karıştırılan ve çoğu zaman aynı anlamda kullanılan terimlerdir. Maliyet kapsamı itibarı ile katlanılan tüm fedakârlıkları içerir ve “belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların toplamı” şeklinde tanımlanırken harcama ve gider yalnızca parasal olarak ifade edilebilir. Bir faaliyet veya bir hedefe ulaşmak için harcanan para giderdir. Bir faaliyet süresince veya hedef uğruna feda edilen zaman, kaynakların alternatif kullanım türleri maliyet olarak nitelendirilir.

Harcama, işletme tarafından üretim faaliyetleri dışında herhangi bir nedenle para veya benzeri araçlarla yapılan ödemelerdir. İşletmenin bir kişiye borç vermesi, demirbaş eşya alması, ortaklarına kâr payı dağıtması harcamadır ve maliyetlere yansıtılmazlar.

Sabit maliyetler: Satış veya üretim hacmindeki değişmelerden etkilenmeden aynı düzeyde kalan maliyetlerdir. Maliyetlerin ilgili hesap dönemi içerisinde değişmemeleri gerekir. Sonraki dönemlere ait değişimler dikkate alınmaz. Genel olarak kira giderleri, deprem ve yangın sigortası, sürekli personel kadrosunun maaşları sabit maliyetler içinde değerlendirilir.

Yarı değişken maliyetler basamaklı değişken maliyet olarak da ifade edilir. Etkinlik hacmi belli seviyelere ulaşana kadar sabit kalan, seviyeler aşıldıkça ani ve genellikle önemli ölçüde değişim gösteren maliyetlerdir. Turlarda transfer maliyetleri, günlük turlarda ulaşım maliyetleri ve rehberlik maliyetleri yarı değişken maliyetler olarak ortaya çıkmaktadır.

Birim maliyet: Toplam maliyetim üretim miktarına bölünmesi ile bulunan ortalama maliyettir. Paket turlarda birim tura katılan kişi sayısı olduğundan, maliyet ve fiyatlandırma çalışmalarında birim maliyetin karşılığı olarak kişi bazında maliyet terimi kullanılmaktadır. Tur maliyetlerinde genellikle birim (kişi başı) maliyet ve nadiren toplam maliyet esas alınarak fiyatlandırma yapılır.

Konjonktürel ifadesi dönemsel anlamına gelmektedir. Ekonomi literatüründe “yapısal” nitelemesinin karşıtı olarak kullanılır ve belirli bir dönem için geçerli olmakla birlikte özünde geçici nitelikteki durum veya koşulları kapsar.

Kâra geçiş noktası analizi, belli bir varsayıma veya varsayımlara bağlı olarak işletmelerin hangi satış hacminde sabit ve değişken maliyetlerinin toplamı ile satış gelirlerinin birbirine denk olduğu noktaya varılabileceğini anlama çalışması olarak açıklanabilir. Faaliyet kârı ve zararın söz konusu olmadığı bu noktaya “kâra geçiş noktası” veya faaliyet gelir ve giderlerinin eşit olmasından dolayı “başa baş noktası” da denilmektedir.

Ana ulaşım aracı olarak charter uçuşlarının kullanılmasının iki temel
nedeni vardır. Birincisi charter uçuşlarının çoğunlukla turistik amaçlı paket turları hedeflemesi ve paket turlar için uygun fiyatlar sunmasıdır. İkinci önemli nedeni ise çağımızda insanların alternatifler içerisinde en az zahmetli olan seçeneği seçme eğilimidir.

Deniz yolu ulaşımı nadiren ana ulaşım olarak tercih edilir. Ancak kruvaziyer turlarda kullanılan gemiler hem ulaşım, hem konaklama ve yeme-içme hem de eğlence hizmetlerini içerir. Bu nedenle kruvaziyer gemileri çoğu turist için başlı başına bir destinasyon özelliğindedir.

Gözetimli turlar toplumların geniş kesiminin ilgi göstermesi beklentisi üzerine tasarlanan ve fiyatlandırılan turlardır. Yeterli kâr hedefine ulaşmayı sağlayacak katılımcı sayısını bulmak temel kaygıdır. Bu nedenle ön araştırması çok iyi yapılmış, maliyet faktörü üzerinde özenle çalışılmış ve uygun satılabilir fiyatı gerçekçi biçimde saptanmış olmalıdır. Günümüzde paket tur ifadesinden genel olarak algılanan tur şekli bu tarz turlardır. Çok büyük bir pazar dilimine hitap ederler.

Maliyet, gider, harcama ve gelir birbirleri ile sıkı ilişkide olan kavramlardır. Gelir hem
maliyet hem harcama hem de gider kavramlarının karşıtı niteliğinde olduğundan daha
net olarak ayrıştırılabilmektedir. Ancak maliyet, harcama ve gider sıklıkla karıştırılan ve
çoğu zaman aynı anlamda kullanılan terimlerdir. Maliyet kapsamı itibarı ile katlanılan
tüm fedakârlıkları içerir ve “belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakârlıkların toplamı” olarak ifade edilir.

Gider ve harcama kavramları çoğunlukla birbirine karıştırılmaktadır. Gider, işletmenin varlığını ve işlevini kapsar ve “işletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir gelir elde edebilmesi için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin,
yani mal ve hizmetlerin parasal tutarı”  olarak tanımlanır. Harcama ise işletme tarafından üretim faaliyetleri dışında herhangi bir nedenle para veya benzeri araçlarla yapılan ödemelerdir.

Maliyet işletmelerde üretim ile ilgili olarak kullanılan ve tüketilen mal ve hizmetlerin
parasal karşılığıdır. Bir başka ifade ile maliyet; mal ve hizmet üretiminde işletme tarafından
yapılan çeşitli giderlerin (hammadde, işçilik, genel üretim giderleri), uğranılan
kayıpların (amortisman ve fire) ve para ile ölçülebilen fedakarlıkların (sosyal sigorta işveren
payı, sosyal yardımlar) toplamıdır.

Paket turlarda sabit maliyetler turun yapısına göre farklı etkiler yaratacaktır. Örneğin konaklama hizmetleri garantili kontenjan anlaşması şeklinde satın alınmış ise sabit maliyet olarak kabul edilebilir. Bu durumda tura katılan kişi sayısı toplam konaklama maliyetini etkilemeyecek, ancak daha fazla tur satılması birim maliyetleri düşürecektir. Ancak tura katılacak kişi sayısı belli ise sabit bir maliyete katlanılacaktır.

Paket turlarda sabit maliyetler turun yapısına göre farklı etkiler yaratacaktır. Örneğin tur aracının tamamının kişi sayısından bağımsız olarak belirli bir ücretle kiralanmış olması ve tura beklenenden fazla kişi katılması durumunda birim maliyetler düşecektir.

Turlarda müze ve ören yerlerine kişi bazında yapılan giriş ödemeleri doğrusal değişken maliyetler kapsamına girmektedir. Konaklama ücreti içinde yer almadığında yemek maliyetleri de kişi bazında ücretlendirildiğinden yine doğrusal değişken maliyet niteliğindedir.

Üretilen mal ve hizmet birimleri ile ilişkisi kolaylıkla ve doğrudan belirlenebilen, ürünün içinde yer alan unsurlara ve bu unsurları şekillendiren veya işlevsel hale gelmesini sağlayan emeğe yönelik giderler doğrudan maliyet olarak nitelendirilir.  Doğrudan bir üretim birimi veya hacmi ile ilgisi olmayan bakım, onarım, denetim, yönetim, kira vb. giderler ise dolaylı maliyet olarak ifade edilir.

Paket turlarda maliyetleri etkileyen temel faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Katılan sayısı,
• Sezon durum (yoğun, düşük, ölü sezonlar),
• Programın süresi,
• Hizmetlerin özelliği,
• Ana ulaşım aracının türü,
• Konaklama tesisinin türü,
• Konaklama şekli (BB, HB, FB, All Inc.),
• Hedef kitlenin satın alma gücü,
• Konjonktürel etkiler,
• Üreticiler ile tur operatörünün diyaloğu ve
• Özendirici önlemler.

Faiz gelirleri ise satışlar ve gelirlerle ilişkilidir.

Faaliyet kârı ve zararın söz konusu olmadığı noktaya “kâra geçiş noktası" denmektedir. Tur operatörü veya yerel seyahat acentası kâra geçiş noktası analizleri yardımıyla;
• Hangi satış düzeyinde turun gerçekleştirilebileceği,
• Hangi satış düzeyinde satışların durdurulacağı dolayısıyla hangi satış düzeyinde kara ve zarara geçileceği
• Veya ilave kapasite yaratılacağı konularında rasyonel kararlar verebilir. Ancak hangi pazarlama aracıyla kara geçeceğine dair bir karar veremez.

Paket tur maliyetleri unsurlarından rehberlik giderleri yerel operasyon kapsamında değerlendirilirken diğer şıklar organizasyon ve satış kapsamındaki maliyetlere örnek oluşturmaktadır.