Turizm Talebi ve Paket Tur Talebi

Turizm endüstrisinin unsurları olan konaklama, seyahat, yiyecek-içecek işletmeleri gibi tüm işletmeler için turizm talebinin anlaşılması, bununla birlikte talebi etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi büyük önem taşır.

Turizm talebinin özelliklerinin belirlenmesi aynı zamanda mikro ölçekte işletmeler ve yöneticileri için, makro ölçekte ise devlet ve planlamacılar için önemli veriler sunar. Talebi etkileyen faktörlerin ve bunların etki düzeylerinin belirlenmesi ile birlikte tüketicinin beklenti ve ihtiyaçlarının anlaşılması, hem işletmeleri hem de ülkeyi yoğun rekabet ortamında daha başarılı kılar.

Paket turlar, pek çok turizm hizmetini bir araya getiren ürünler oldukları için, paket turun oluşturulması süreci ile birlikte talep hem bu hizmetlerin tek tek sunumundan hem de bileşik olarak ortaya çıkardığı faydadan etkilenir. Dolayısıyla turizm talebinin özellikleri ve onu etkileyen faktörler, büyük ölçüde paket tur talebi için de geçerlidir. Bu nedenle, bu bölümde öncelikle turizm talebini ve özelliklerini, daha sonra da paket tur talebini inceleyeceğiz.

Turizm talebi, turizm endüstrisinin kendine has özelliklerinden ve ürünün yapısından etkilenmektedir. Turizm endüstrisinde talep, turizm endüstrisinin kendine has özellikleri ile birlikte, özellikle ekonomik, sosyal, çevresel, politik koşullardan kolaylıkla etkilenebilen bir yapıya sahiptir.

Talep yeterli harcanabilir gelir ile desteklenmiş satın alma isteğidir.

Harcanabilir gelir, gelir vergisi gibi doğrudan vergiler kesildikten sonra geriye kalan ve bireyin tüketim ya da tasarruf olarak değerlendirmeyi tercih edebileceği gelirdir.

Boş zaman, bireyin iş ve diğer zorunlu faaliyetler dışında kendi tercihine göre kullanabileceği zamandır.

Turizm talebinin ortaya çıkması için gerekli koşullar şöyle özetlenebilir:

• Talebin oluşması için bireyin yeterli harcanabilir gelire sahip olması gerekir. Harcanabilir gelir, gelir vergisi gibi doğrudan vergiler kesildikten sonra geriye kalan ve bireyin tüketim ya da tasarruf olarak değerlendirebileceği gelirdir.

• Boş zaman, turizm talebinin ortaya çıkması açısından gerekli bir diğer koşuldur. Boş zaman, bireyin iş ve diğer zorunlu faaliyetler dışında kendi tercihine göre kullanabileceği zaman olarak tanımlanır. Bireyin harcanabilir geliri olmasına karşın boş zamanı yoksa turizm talebinin oluşması mümkün değildir çünkü turizm faaliyetleri boş zaman aktiviteleridir.

• Turizm talebinin ortaya çıkması için gerekli ve önemli bir koşul da satın alma isteğidir. Zorunlu bir ihtiyaç olmadığı için, turizm faaliyetlerine katılmak, turizm ürünlerini talep etmek bireyin tercihine bağlıdır. Dolayısıyla satın alma isteğinin harcanabilir gelir ve boş zamanla desteklenmesi turizm talebinin ortaya çıkmasını sağlar.

Turizm talebinin ortaya çıkması için gerekli ve önemli bir koşul da satın alma isteğidir. Zorunlu bir ihtiyaç olmadığı için, turizm faaliyetlerine katılmak, turizm ürünlerini talep etmek bireyin tercihine bağlıdır. Dolayısıyla satın alma isteğinin harcanabilir gelir ve boş zamanla desteklenmesi turizm talebinin ortaya çıkmasını sağlar.

Gerçek (Efektif) Talep:

Potansiyel (Baskı Altındaki) Talep:

Ertelenmiş (Çarpıtılmış) Talep:

Gerçek (Efektif) Talep: Turistik merkezlere seyahat etme istek ve tercihinde olan ve gittikleri destinasyonlardaki hizmet ve tesisleri kullanma hakkına sahip kişileri ifade eder. Turizmde aktif olarak yer alan, seyahat hizmetlerini talep eden, çekim merkezlerine (destinasyonlara) giden ve turizm ürününü satın alanlardan oluşur.

Potansiyel (Baskı Altındaki) Talep: Seyahat isteğinde olan ancak zaman ve maddi kısıtlamalar nedeniyle bu seyahatleri gerçekleştiremeyen kişilerdir. Gerekli boş zamana ve yeterli gelire sahip olduklarında bu kişilerin gerçek (efektif) talebe dönüşmeleri beklenir. Potansiyel talep, turizm işletmeleri için önemli bir unsurdur çünkü pazarın genişlemesini sağlar. Ürün çeşitlendirmesi, farklı fiyat ve ödeme alternatifleri potansiyel talebi harekete geçirebilir.

Ertelenmiş (Çarpıtılmış) Talep: Seyahat etmeye motive olduğu takdirde seyahat edebilecek olan, ancak bilgi, fırsat veya her ikisinin birden eksikliği nedeniyle bunu gerçekleştiremeyen kişilerden oluşur. Bilgi eksikliğinin giderilmesi açısından işletmelerin pazarlama ve halkla ilişkiler faaliyetleri ertelenmiş talebin önce potansiyel talebe, daha sonra da gerçek talebe dönüşebilmesi açısından önemli etkiler yaratabilir.

Potansiyel ve ertelenmiş talep unsurları, henüz talebin oluşması için gerekli şartları sağlayamadığı için “bastırılmış talep” olarak değerlendirilebilir.

Son yıllarda dünya genelinde yaşanan gelişmeler -ki bunları nüfus artışı ve hareketliliği, küresel rekabete bağlı olarak bireylerin harcanabilir gelir düzeylerinin artması gibi değişiklikler olarak açıklayabiliriz- seyahat talebinin artmasına yol açmıştır. Seyahate ayrılabilen harcanabilir gelirin artmasına ek olarak; seyahat formalitelerinin azalması, bireylerin eğitim ve kültür seviyelerinin artması, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, farklı dillerin kullanılması, politik ve sosyo-ekonomik yapıların değişmesi sayesinde turizm talebinde önemli ölçüde artış görülmüştür (Çeken, 2014: 74). 1950’lerde 25 milyon ile başlayan turist varışları, bugün dünya genelinde 1 trilyondan fazladır ve bu hareketlilik sayesinde 1,2 katrilyon ABD Doları gelir yaratan turizm endüstrisi, dünya ekonomisi içinde önemli bir yer tutmaktadır (UNWTO, 2015). Turizm endüstrisini bu ölçeğe ulaştıran ve turizm talebini hızlandıran faktörler şöyle açıklanabilir (Wall ve Mathieson, 2006: 24-26):

• Dağıtım kanallarının gelişmesi ve herkes için erişilebilir hâle gelmesi ile özellikle seyahat acentaları ve tur operatörleri daha yenilikçi ve rekabetçi ürünler, paketler sunmaya başlamıştır. Sunulan ürünler hem çeşitlilik açısından hem de ödeme kolaylıkları ve fiyat seçenekleri açısından zenginleşmiştir. Bu sayede farklı beklentiler ve imkânlara sahip tüketiciler için yeni fırsatlar ortaya çıkmıştır.

• Havayollarında fiyatların serbestleşmesi ile gelişen rekabetçi ortam, tüketicilere önemli fiyat avantajları sunmaktadır. Özellikle düşük maliyetli ve dolmuş (charter) havayolu sayısının artması seyahat olanaklarını arttırmıştır.

• Paket tur ile konaklama, ulaşım, gezi ve yeme-içme olanaklarının bir bütün olarak pazarlanması, özellikle az deneyimli tüketicilerin seyahat endişelerini azaltmıştır. Paket turun toptan satın alma sayesinde maliyetleri ve dolayısıyla satış fiyatlarını azaltması da gerçek (efektif) talebi geliştiren bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Turizm sektöründe değişen tüketici ihtiyaçları karşısında pazarda ortaya çıkan rekabet, işletmelerin büyümesine, yatay ve dikey bütünleşmeler ile güçlenmelerine neden olmuştur. Teknolojik yenilikler ile birlikte turizm piyasası değişmeye devam etmektedir.

• Gelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere,

• Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere,

• Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere,

• Amerika’dan Avrupa’ya

• Kuzey ve Batı Avrupa’dan Akdeniz’e,

• Avrupa ve Amerika’dan Doğu Asya ve Pasifik’e,

• Sanayi bölgelerinden deniz kıyılarına doğru yöneldiğini göstermektedir.

Turizm ürünü; turistin bu üründen beklentileri, elde edeceği fayda, ürünün kullanım biçimi gibi farklı açılardan değerlendirildiğinde, diğer ürün ve hizmetlerden farklı bir yapıya sahiptir. Temel olarak hizmet sunan turizm endüstrisinde, farklı endüstriler tarafından üretilen mallar da tüketiciye sunulmaktadır. Dolayısıyla, turizm endüstrisi tarafından bir bütün olarak tüketiciye sunulan turizm ürününün ayırt edici özelliklerini şöyle sıralayabiliriz (Laws, 2004: 16; Yale, 1995: 6-8):

Dokunulmazlık:

Ayrılmazlık:

Heterojenlik:

Dayanıksızlık:

Bütünleşik olma:

Sahiplik:

Dokunulmazlık: Hizmetlerin temel özelliği olan dokunulmazlık, ürünün önceden elle tutularak incelenememesi, deneyerek anlama ve karar verme olanağı sunmamasını ifade eder. Turizm ürünü ancak ve ancak satın alındıktan sonra ve kullanılırken denenebilir.

Ayrılmazlık: Ayrılmazlık özelliği, turizm ürününün üretildiği yerde tüketilmesi gerektiğini ifade eder. Bir başka deyişle, tüketicinin ürünü deneyimlemek için üretildiği yere yani destinasyona, otele ya da restorana gitmesi gerekir.

Heterojenlik: Turizm ürününün faydası, sunduğu tatmin ve deneyimler tüketicinin özelliklerine göre değişkenlik gösterir. Aynı hizmeti alan farklı yaş gruplarındaki ya da farklı seyahat amaçlarına sahip tüketiciler farklı deneyimler yaşar ve farklı memnuniyet düzeyine ulaşırlar. Bununla birlikte benzer sosyo-ekonomik ya da demografik özelliklere sahip tüketiciler için de farklı kişilik özellikleri elde edilecek fayda açısından farklılık yaratabilir. Dolayısıyla turizm ürünü homojen değil, heterojen bir yapıya sahiptir.

Dayanıksızlık: Hizmetin stoklanması mümkün değildir, dolayısıyla turizm ürününün üretildiği anda tüketilmesi gerekir. Belirli bir gün ya da dönem için satılamayan ürün kayıp/zarar anlamına gelir, çünkü bugün üretilen ürünü stoklamak mümkün olmadığı için, yarın satmak da söz konusu değildir.

Bütünleşik olma: Turizm ürünü tek bir mal ya da hizmetin özelliklerine değil, bir arada sunulan tüm mal ve hizmetlerin bir bütün olarak sahip olduğu özelliklere bağlıdır. Bunların uyumu ve bir arada sundukları fayda ön plandadır. Ulaşım, konaklama, yeme-içme gibi hizmetlerin kalitesi, sunumu, özellikleri tüketicinin memnuniyet düzeyini ve deneyimini bir bütün olarak etkiler.

Sahiplik: Turizm ürün ve hizmetlerini satın almak, tüketiciye sahiplik hakkı tanımaz, sadece belirli bir süre kullanım hakkı sağlar. Turist, otel odasını sadece rezervasyon yaptırdığı belirli bir süre için kullanabilir, daha sonra yanında götüremez çünkü mülkiyet hakkına sahip değildir.