TÜKETİM SOSYOLOJİSİ

Klasik sosyolojinin ilgisinin ekonomi, toplumsal iş bölümü, toplumsal eşitsizlik gibi konuların makro çözümlemelerine yöneldiği görülmektedir. Bu bağlamda, klasik gelenek içerisinde beden ve onun cisimleşme deneyimleri, henüz merkeze alı­nan bir konum teşkil etmemekle birlikte; kuramsal katkıları oldukça önemlidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Beden sosyolojisi, bedeni, biyolojik varlığının ötesin­de, kültürel ve bireysel anlamlarla yüklü, sembolik ifadelerin üretildiği bir alan olarak kavramaktadır. Beden sosyolojisi yapmak, bedenin toplumsal olarak nasıl organize edildiğinin analizini yapmaktır. Bedene yönelik analizin sadece kişinin kendi algısına dayalı olduğunu söylemek olanaklı değildir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Foucault tarafından nüfusun bedeninin, bi­reylerin bedenlerinin (tekil bedenler) di­sipline edilişi üzerinden organize edilişi biyopolitika olarak kavramsallaştırılmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bedenin, toplumsal olarak tüketim üzerinden kendini var etmesinin yanında; bedenin var oluş koşullarını belirleyen güçleri de göz önünde bu­lundurmak önemlidir. Başka bir ifadeyle burada söz konusu olan tüketimi ve bedenin cisimleşme deneyimlerini yönlendiren piyasa koşullarıdır. Rosa (1998), liberal piyasa görüşünün ve post­modern söylemin ileri sürdüğü gibi insanların yaşam tarzları, kimlikleri ve benliklerine ilişkin kararlarında ve uygulamalarında, iddia edildiği gibi özgür olmadıklarını ve yaşamlarına yönelik seçimlerinin, serbest piyasa koşulları tarafından, kapitalist toplumsal düzenin devamlılığını sür­dürecek biçimde önceden belirlenmiş olduğunu ifade etmektedir. Dolayısıyla bireyin bedenine yönelik eylemleri pek çok farklı koşuldan etkilenmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Moda, bireylerin kendilerine yönelik bir kimlik inşa etmelerine, bu kimliğin di­ğerlerine sunulmasına olanak veren ve diğerlerinin toplumsal kimliklerine de işaret eden anlamlarla donatılmış sembolik bir araçtır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Crane, modanın merkezden oluşturulmamış, dinamik ve bireysel yönünü vurgulamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yukarıdan aşağıya, modanın en­düstriyel olarak, seçkin bir grup tarafından üre­tildiğinin ve toplumun daha aşağı kesimlerine doğru kademeli olarak yayılım gösterdiğinin altı­nı çizmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kı­yafetler ve onların bir araya getirilmesiyle oluşan tarzlar, taşıyıcısının kimliğine, duruma, ortaya çık­tığı uzama göre farklılık göstermektedir. Bu durum modanın bağlamsal oluşunu göstermektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Anlamların de­ğişken oluşu, aynı giysilerin, insanlar tarafından benzer biçimde yorumlanmayışına işaret etmekte­dir. Örneğin, bazı giyim tarzları, bir grup tarafın­dan yenilikçi ve estetik olarak görülebilirken başka bir grup tarafından, itici, çirkin ve hatta hakaret olarak değerlendirilebilmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Altkül­tür, üyelerini kolektif olarak paylaşılan farklılaştırıcı görsel ve davranışsal kodlarıyla egemen kültürden ve onun normlarından ayrıştıran bir kültür olarak tanımlanabilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Moda, gündelik hayatın dilinde, güncel olana, yeni olana ve çoğunluk tarafından kabul edilene göndermede bulunmak için kullanılan bir kavramdır. Buna ek olarak modanın, zenginlikle ve üst sınıf aidiyetliğiyle ilgili bir çağrışımı da bulunmaktadır.

Beden, toplumsal etkileşimlerin bir arayüzü ve temel aracı olarak düşünülebilir. Bu bağlamda beden, deneyimin birincil alanını teşkil etmekte; bireysel ve toplumsal anlamların cisimleştiği, görünür hale geldiği, tüm bu anlamların bireyler arasında takas edildiği bir kanal olma özelliği taşımaktadır. Bununla birlikte, birey ve toplum arasındaki ilişkilerin sosyolojik okuması da beden üzerinden yapılabilmektedir. Zira belirli bir tarihsel süreç içerisinde egemen olan güzele, çirkine, doğruya, yanlışa, sağlığa, ahlaki olana ilişkin değerler ve normlar, doğrudan bedensel deneyim üzerinde etki yaratmaktadır

Emile Durkheim’ın kabile toplumları ve modern toplumların, kolektif toplumsal bir bilinç ve bağ oluşturmak için başvurdukları, duygusal ifadelerin cisimleşmelerini içeren pratikler (törenler, ritüeller vb.) üzerine araştırmaları, beden sosyolojisi için önemli bir kuramsal zemin teşkil etmektedir

Beden sosyolojisi, bedeni, biyolojik varlığının ötesinde, kültürel ve bireysel anlamlarla yüklü, sembolik ifadelerin üretildiği bir alan olarak kavramaktadır.

İlk model, yukarıdan aşağıya, modanın endüstriyel olarak, seçkin bir grup tarafından üretildiğinin ve toplumun daha aşağı kesimlerine doğru kademeli olarak yayılım gösterdiğinin altını çizmektedir. Bir tüketim alanı olarak modanın bu yukarıdan aşağıya modeli, Simmel’in (1957) moda çözümlemesinde ve Veblen’in (2016) gösterişçi tüketime ilişkin düşüncelerinde görülmektedir. Bu bağlamda, söz konusu model çerçevesinde moda, merkezi bir biçimde üretilmekte, giysiler ve tarzların egemen formları bu merkezler tarafından belirlenmektedir ve moda, soyut bir güç olarak kavranmaktadır (Buckley & Clark, 2016). Bu görüş, modanın ayrıcalıklı bir grup tarafından üretildiği ve toplumun geri kalanı tarafından pasif bir biçimde tüketildiği anlayışına dayanmaktadır

Modanın aşağıdan yukarıya modeli, gençlerin toplumun tüm katmanlarında etkili olmaya başladığı, nüfus patlamasının yaşandığı 60’lı yıllara kadar etkili olmuştur. Bu yıllarda, genç nüfus hızla artmış ve modanın o zamana kadar hâkim olan görünümü değişime uğramıştır. Yeni ortaya çıkan model, modanın aşağıdan yukarıya modelidir ve 1960’lardan bu yana etkili olmuştur.

Simmel (1957) toplumsal bir olgu olarak modanın sosyolojik çözümlemesini yapan klasik kuramcılardandır. Modanın sosyolojik olarak güçlü ve önemli bir toplumsal olgu olduğunun altını çizen Simmel’e göre (1957) moda, önemini ve gücünü, birbiriyle sürekli çatışma hâlinde olan iki gereksinime aynı anda yanıt vermesinden kazanmaktadır.

Dövme, kimi zaman salt bedenin estetize edilişinin, kimi zaman sınıflandırmanın, kimi zaman (bu amaçla yapılmamış olsa bile) bir direnişin, kimi zaman da toplumsal cinsiyet inşasının aracıdır. Hatta bu anlam çeşitliliğinin birden fazla öğesi, bağlama göndermeli bir biçimde, dövmeli bir bedende aynı anda içerilebilmektedir (Ertan, 2016).

Bourdieu (2015), modanın toplumsal sınıf konumlarına yönelik sembolik bir gösterge olduğuna işaret etmekte ve giyim, kozmetik ve ev dekorasyonu gibi pratiklerin, sınıflar arası sınırları çizen, onlar arasında mesafe koyan ve her bir sınıfın konumunu olumlayan tüketim alanları olduğuna dikkat çekmektedir. Bourdieu (2015), genel olarak kıyafete yapılan harcamanın, daha özel olarak da kıyafet parçalarına yöneltilen farklı tüketim tercihlerinin karakterinin, sınıfsal konumlarda bulunduğunu vurgulamakta ve örneğin, egemen konumdan uzaklaştıkça abiye giyim biçiminin reddedildiğinden ve yerini rahatlıkla ilişkilendirilen kıyafetlere (kot pantolon, sweatshirt vb.) bıraktığından söz etmektedir

Hegemonya, Antonio Gramsci (1967) tarafından, egemen yapılar ve onların ajanlarınca (medya, eğitim, din, siyaset vb.), zora dayalı olmaktan ziyade; kültürel süreçlerin akışı içerisinde düşüncelerin yönetimi üzerinden, halkın büyük çoğunluğunun rızasının kazanılmasına dayanan egemenlik biçimine işaret etmek üzere kullanılmıştır.