TÜKETİM SOSYOLOJİSİ

Post operaismo yani işçicilik sonrası akımın temelleri II. Dünya Savaşı sonrası İtalyan Marksist düşün dünyasında önemli bir yeri olan işçicilik (operaismo) ekolüne dayanmaktadır. Operaismo teorisyenleri Marx’ın sermayenin organik bileşimi kavramını tersine çevirmişlerdir.

İtalyan kapitalizminin 1960’lı yıllardan 1980’li yıllara uzanan süreci ayrıksı toplumsal ve kültürel deneyimler yaratmıştı. 1990’lı yıllarda İtalyan ayrıksılığı aslında sona ermiştir. İtalyan devrimci düşüncesi yeni ve önemli bir şekilde kürenin geniş bir kesimi için artık geçerli hale gelmişti. Bu yeni durum, şüphesiz kısmen dünya çapında kimi sektörlerde sermayenin büyük ölçekli endüstrilere bağımlılıktan, maddi olmayan ve sibernetik emek biçimleri, esnek ve güvencesiz çalışma ağlarını ve artan şekilde kültür ve medya tarafından tanımlanan metâları içeren yeni üretim biçimlerine doğru yönelen kapitalist küreselleşme projesine atfedilebilir.

Vercellone, bilişsel kapitalizm adını verdiği yeni kapitalizmde sermayenin de gayri maddileştiğini savunur. Bunun birinci belirtisi gayri maddi denilen ve artık borsa sermayesine dönüşmenin en önemli kısmını temsil eden sermayenin artan rolü ile ilgilidir. Bu durumda gayri maddi sermayenin kendisi ile tarihsel maliyetler çerçevesinde (ve dolayısıyla onun üretimi için gerekli emek zamanı çerçevesinde) herhangi bir nesnel ölçüden kaçar. Onun değeri, kâr beklentisiyle rant elde eden finans piyasaları tarafından gerçekleştirilen öznel değerlendirmenin ifadesinden başka bir şey olmaz.

İnternet ağının kendisi, bireyleri ve kullanıcı topluluklarını güçlendirdikçe üretici ve tüketici rolleri arasındaki ayrım giderek belirsizleşmeye başlamıştır. Hatta müşteriler ve son kullanıcıların ürünün tasarımı, geliştirilmesi, pazarlanması, satışı ve bakım konularına çeşitli yönleriyle dahil olmalarını açıklayan üreten tüketici (prosumer), üretici tüketim (prosumption) gibi kavramalar literatüre girmiştir.

Dünyanın en değerli 5 şirketi arasında yer alan ve 2015 yılında Google ile birlikte, YouTube, Android, GMail, vb. Google'a ait diğer şirketleri tek çatı altında toplamak için kurulan teknoloji şirketinin adı Alphabet'tir.

Dijitalleşmeyle ortaya çıkan, tam zamanlı olmayan ofissiz iş pratiklerinin bir yansıması ortak çalışma alanları olmuştur. Gerek ülkemizde gerekse dünyanın farklı ülkelerinde aylık ücret karşılığında İnternet ve çalışma ortamı kiralayan freelancer’lar bu alanlarda sermaye sahipleri için içerik üretirken, böylesi bir dijitalleşme kimi meslekleri olumsuz şekilde etkilemiştir. Gazetecilik, bu mesleklerden birine örnek olarak gösterilebilir.

Bir ülkede bilgi yoğun faaliyetlerin yaygınlığı o ülkenin dijital ekonomiye geçme potansiyeli açısından önemlidir. Bilgi yoğun faaliyetlerde istihdam edilen işgücü oranı ILOSTAT veri tabanında belirtilen toplulaştırılmış Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) meslek kategorilerinden “Yöneticiler, profesyoneller ve teknisyenlere” karşılık gelir. Bu oran, ülkenin istihdam ve üretim yapısı hakkında fikir vermesi açısından önemlidir. Buna göre bilgi yoğun faaliyetlerde istihdam edilen işgücü oranı (%56.91) en yüksek ülke Singapur'dur.

Pandemi sonrası dönem ile ilgili yapılan araştırmalar ve uzmanların yaptıkları öngörüler dijitalleşme konusunda farkındalığın ötesinde, daha somut adımlar atmanın ve bazı hayati teknolojilere derhal yatırım yapmanın önemini ortaya koyuyor. Çünkü iş dünyası liderlerini, şirketlerinin finansal geleceklerini, çalışanlarının, müşterilerinin ve diğer paydaşların sağlığını ve tüm toplumu ilgilendiren, işlerini sürdürülebilir kılabilecek kararlar almak du-rumunda olacakları bir dönem bekliyor. Şirketleri uzun vadede olumlu yönde ayrıştıracak konuların başında teknoloji yatırımları, dayanıklılık, çeviklik, çalışma biçimi esnekliği ve müşterilere hizmet vermenin yeni yolları geliyor.

Koronavirüs döneminin yarattığı dijital dönüşümden olumlu etkilenen şirketlerden biri de online müzik dinleme platformu Spotify oldu. İlk çeyrekte şirketin paralı abonelerinin sayısı 130 milyona çıktı. Bu da yatırımcıda iş modelinin koronavirüs gibi bir krize daha dayanıklı olduğu izleniminin oluşmasını sağladı. Şirketin reklam gelirleri düştü; ancak genel olarak gelirinde yüzde 22’lik bir artışın yaşanması bu kaybın önüne geçti. Bu bilanço rakamlarının üzerine İsveçli şirketin New York borsasında işlem gören hisseleri ticaret başlamadan önce yüzde 10 yükseldi. Şubat ayının sonlarında İtalya ve İspanya gibi koronavirüs krizinden ağır etkilenen ülkelerde kullanıcı sayısının başta düştüğü ancak sonraki haftalarda toparladığı belirtildi.

"Siber Proletarya" adlı eserinde Operaismo Okulu'na dayandırdığı görüşleriyle; sermayenin işçiden kendini özerkleştiren taraf olduğunu ve emeği aynı anda hem içerdiği hem de dışladığı için “işleyen çelişkisini” yeni bir aşamaya yükselttiğini belirten yazar Whitford'dur.

İşçiler

maddi olmayan emek

Bilişsel Kapitalizm

İlgi ekonomisi

üreten tüketici

Büyüme hızlanmaya devam edecek ve eski işlerin yerini alacak yeni işlerin yaygınlaşması hızlanacak.

Büyük Veri

Telekomünikasyon

Huws

Whiteford