Kentsel Mekân ve Tüketim

Marx’ın çözümlemesine  göre kapitalist üretim biçimi  özel sermaye mülkiyeti ile mülksüz ücretli emek arasındaki ilişki merkezinde yoğunlaşmış bir meta üretimi sistemidir.  Marks bu ilişkinin  bir sınıf
sisteminin ana eksenini oluşturduğunu söyler. Ona göre kapitalist girişimcilik,fiyatların yatırımcılar, üreticiler ve tüketiciler için aynı işaretleri oluşturduğu rekabetçi pazarlar için üretime dayanır.

Lefebvre'nin anlatmak istediği " kapitalist üretim biçiminin, farklı tarihsel dönemlerde ve toplumlarda, kendi üretim ve yeniden üretim ilişkilerinin mekânlarını üretmesidir". 

 Harvey’e göre bu krizler, zaman ve mekânın yeniden örgütlenmesi yoluyla çözülür. Bunun için sermaye
birikiminin yapılı çevrede yatırım yapılmasını sağlayan koşulların yaratılması gerekir. Sermaye konut, altyapı, alışveriş merkezi gibi yeni yatırım alanları olarak kentsel yapılı çevrenin üretilmesine odaklanarak  böylece aşırı birikim kriziyle baş edebilmektedir.

Fordist dönem kitlesel tüketimin genel özellikleri şunlardır:

• Kitlesel koşullar altında üretilen malların satın alınması
• Yüksek ve büyüyen bir oranda tüketim ürünlerine harcama yapılması
• Tüketicilerden ziyade üreticilerin baskın olması
• Metaların moda, mevsim ve özgül pazar kesimleri sayesinde birbirlerinden çok fazla farklılaşmaması
• Görece sınırlı seçimlerin olması

Öne çıkan iki önemli eğilim bulunmaktadır: 

• Birinci eğilim, seçkin piyasalardan farklı olarak kitle piyasalarında modanın öne çıkmasıdır. 
  olmasıdır. Moda, sadece giyimde, süsleme ve dekorasyonda tüketimin temposunun artmasını sağlamakla kalmamış, aynı zamanda hayat tarzlarını ve dinlenme faaliyetlerini de kapsayacak biçimlerde genişleyerek tüketimin temposunu hızlandırmanın bir aracı haline gelmiştir.
• İkinci eğilim ise mal tüketiminden hizmet tüketimine doğru bir geçiş olmasıdır. Bu sadece kişisel/ticari hizmetler, eğitim ve sağlık hizmetleriyle sınırlı olmayıp eğlence, gösteri ve hobiler gibi alanlarda da görülmektedir.

 Tüketim katedralleri kavramı ile yeni tüketim araçları  birbirlerinin yerine kullanılır ve her iki kavram da mal
ve hizmet aldığımız yeni ortamlara gönderme yapar. Tüketim katedralleri kavramı bu yeni ortamların
yarı dinsel, büyülü niteliklerine işaret eder. Alişveriş merkezleri, fast food restoranlar, tema parklar, zincir mağazalar gibi tüketicileri tüketime teşvik eden mekanlar tüketim katedrallerine örnek gösterilir. 

Kapitalizm öncesinde kentler şu özellikleri göstermektedir: 

• Kapitalizm öncesi toplumlarda kent, devlet gücünün ve sınırlı üretim ve ticaret etkinliklerinin merkezidir.
• Geleneksel  kentlerin merkezinde genellikle mabet, saray ve pazar yeri bulunmaktadır.
• Bilimin, sanatın ve kozmopolit bir kültürün odak noktaları olan kentlerdeki bu alanlar, her zaman seçkinlerin oluşturduğu bir grubun ayrıcalığı olarak kalmıştır.
• Kentleri birbirine bağlayan gelişmiş bir yol şebekesi olmasına rağmen, seyahat imkânı genellikle pek az kişiyle sınırlıdır ya da askeri ve ticari etkinliklere yönelik olarak kullanılmıştır. 

Modern öncesi kentlere baktığımızda mekân duygusu yaratan ve kolektif kimlik sağlayan ünlü binaları ve dönüm noktalarını barındırmaktadırlar. O dönem kentleri gelenek, tarih ve sanat içinde yaşayan kentler olarak görülebilir.  Oysa modern kentler  kültürden arındırılmış,  mekânsal biçimi katı bir planın ve yüksek modernist mimarinin egemenliği altında olan, modernist işlevsel-iktisadi kent anlayışının görüldüğü yerleşimlerlerdir. 

Yer imajının  yaratılmasında kentlerin sahip olduğu kültürel unsurlar  önemli rol oynar. Yer imajı   belirli yerlerde bulunabilen, belirli ürün ve hizmetler aracılığıyla kurulabilir. Fransız kafeleri, moda mağazaları ya da Broadway müzikali örnek verilebilir. 

Yerlerin tüketimle olan ilişkisi dört farklı biçimde  gerçekleşebilir: 
1. Yerler  malların ve hizmetlerin karşılaştırıldığı, değerlendirildiği, satın alındığı ve kullanıldığı tüketim merkezleridir. 
2. Yerlerin kendileri   özellikle görsel açıdan tüketilebilir. 
3. Yerler aynı zamanda gerçek anlamda tüketilebilmektedir.  İnsanların bir yere ilişkin olarak endüstri,
tarih, binalar, yazın, çevre gibi anlamlı buldukları şeyler, zaman içinde kullanılmakta ve bunun sonucunda azaltılmakta, bitirilmekte veya tüketilmektedir.
4. Yerlere bağlı olarak yerelliklerin bazı kimlikleri tüketmesi de olasıdır; sonuçta böylesi yerler  neredeyse her şeyin tüketildiği yerlere dönüşebilirler. 

Dünyanın farklı ülkelerinde inşa edilen müzeler, alışveriş merkezleri gibi mekanların birçoğu birbirini taklit
etmektedir. Bu anlamda, kentlerin diğer kentlerle rekabet sürecinde sermaye yatırımları için uygun
ortamlar yaratma çabası, kentlerin birbirine benzemesine yol açmaktadır. Dolayısıyla bu rekabet kentlerin ayırt edilen imajlar oluşturma çabasına karşın ‘tekrarlanan’ ve ‘seri hâlinde’ tekdüzelik ile sonuçlanarak bütün kentler için özdeş, birbirine benzeyen  bir atmosfer meydana gelir. 

Boş zaman tüketim biçimleri günümüzde  deneyim, eğlence ve haz  tüketimine dönüşmüştür. 
Bu durumda  ise  “seyirsel, popüler, zevk verici, dolaysızca erişebilir” olan mekânlar ön plana
çıkmıştır. 

 Mağazalar, pasajlar, kafeler, restoranlar, barlar ve sinemalar bu iki amaca da hizmet eden mekanların örnekleridir. 

Modern kent yaşamının kamusal alanları  caddeler, sokaklar, meydanlar, parklar, çarşı-pazarlar, kafeler,
restoranlar gibi, her kesimden, her toplumsal gruptan insanın kullanımına açık, herkesin erişebildiği, katılım
gösterebildiği yerlerden oluşur. Aynı zamanda gündelik yaşam içinde beklenmedik karşılaşmalar, seyyar satıcılar, sokak müzisyenleri, gösteriler gibi öngörülemeyen şeyler de bu alanın parçalarıdır. 

Bu düşünce  Gottdiener’e aittir ve kendisine göre, alışveriş merkezlerinin içindeki tasarımlarla üretilen kent atmosferi; gizli biçimde kontrol altında tutulan alan, çok sayıda kişinin sabit düzeyde dolaşımına dayanan kâr güdüleriyle oluşmuştur ve bu yalnızca bir uygarlık yanılsamasıdır. 

Disneyland, Legoland gibi örnekleri olan tema parklar belirli bir konu veya ilgi alanına yönelik olarak kurgulanan, açık veya kapalı mekânlarda eğlence ağırlıklı birçok etkinliğin düzenlendiği yerlerdir.  Tema parklar eğlence teması yanı sıra bilim, kültür, doğa, teknoloji, tarih ve sanat gibi temalarda kurulabilirler.  

Miras endüstrisi kavramı Robert Hewison (1987) tarafından kullanılmıştır. Hewinson bu kavram ile  tarihin ve kültürel biçimlerin ticarileşmesini/metalaşmasını ifade etmektedir. Kendisi İngiltere'deki  müzeleri, kır evlerini,
geçmiş görünümleri yansıtan yeniden inşa edilmiş ya da rehabilite edilmiş kentsel peyzajları bu konuda örnek göstermektedir. 

Müzeler genel anlamıyla sanat, tarih ve bilim alanında değer taşıyan eserlerin/nesnelerin bulunduğu,
belgelendiği, korunduğu ve aynı zamanda sergilendiği kurumlardır.  Müzeler  toplumların arkeoloji, sanat, tarih, doğa, bilim, teknoloji  gibi tarihi ve kültürel mirasının korunması ve temsil edilmesi açısından önemlidirler.

Postmodern müzeler , geleneksel müze anlayışını değiştirmişlerdir.  Farklı temsil ve anlamlandırma tarzları
içermektedirler.  Ziyaretçilere katılımcı, etkileşimli ortamlar ve farklı deneyimleme biçimleri sunmaktadırlar. 

Urry'ye göre müzelerdeki nesnelere bakışımız üç açıdan değişmiştir: 

1. Korunmaya değer bulunan nesnelerin kapsamında belirgin ölçüde bir genişleme olmuştur. Endüstri müzelerinde sergilenen ürünler gibi. 

2. Müzelerin doğasında bir değişim gerçekleşmiştir. Ziyaretçilerin katılımı önem kazanmıştır. Açık hava müzeleri gibi. 

3. Müzeler, farklı toplumsal kesimlere yönelik müze ziyareti deneyimleme biçimleri geliştirmişlerdir. Müzelerde tarihi kişiliklerin canlandırılması hatta  ziyaretçilerin bile  bazı müzelerde düzenlenen tarihsel skeçlere katılabilmesi gibi.