Gayri Maddi Emek ve Yeni Tüketim Biçimleri

Operaismo düşünürlerinin getirdiği yeniliklerden birisi, sınıf kompozisyonunu teknik ve politik bileşimler olarak ikiye ayırmışlardır. Başka bir yenilik ise, sermayenin dolaşımına paralel ve onu yıkıma uğratan bir mücadelenin dolaşım tanımıydı. Operaismo’nun bazı kolları, sermayeye karşı sadece doğrudan üretim noktalarında değil aynı zamanda onlara hizmet eden “sosyal fabrika” boyunca savaş vermek gerektiğini öngörür.

Operaismo  direniş yerleri olarak sadece iş yerini görmez, emek gücünün yeniden üretildiği yerleri, yani insanların çalışma için yetiştirildiği, eğitildiği, sosyalleştiği evleri, okulları ve sosyal yardım kurumlarını da direniş noktalarına dönüştürür.

Lazzarato’ya göre gayri maddi emeğin kapsamında, emek süreci sonucunda ortaya çıkarılan ürünün kültürel bir içeriği, bir de bu ürünü üreten emekçinin geleneksel anlamda çalışma olarak tanımlanmayan faaliyetleri yer almaktadır

 Lazzarato gayri maddi emeğin iki farklı yönünü tanımlar. İlki metânın bilgisel içeriğidir. Bu içerik sibernetik ve bilgisayar kontrolünün iş gücünü etkileme potansiyelidir. İkincisi ise metânın kültürel biçimi ile ilgilidir.

Gayri maddi emeğin merkezi bir konuma sahip olduğunu ileri sürmek diğer emek biçimlerinin, örneğin fabrika üretiminin ortadan kalktığını söylemek değildir. Aslında tüm değer üretim sürecine gayri maddi emeğin dışsal olarak dahil edilmesi söz konusudur.

Hardt ve Negri’ye göre 20. yüzyılın son on yılında endüstriyel emek hegemonyasını yitirdi ve yerine maddi olmayan emek yani bilgi, enformasyon, iletişim ilişkileri veya duygusal ifade gibi maddi olmayan ürünler üreten emek geçti.

Vercellone’ye göre yeni kapitalizmde sermayenin de gayri maddileşmesinin birinci belirtisi gayri maddi denilen ve artık borsa sermayesine dönüşmenin en önemli kısmını temsil eden sermayenin artan rolüdür

İlgi ekonomisi, bilgiye erişimde görülen, yeni teknolojilerin körüklediği yüksek artış oranının bir ürünüdür zira müşterileri/tüketicileri muhafaza etmek ya da basitçe cezbetmek için ilgilerini çekmek gerekiyor. İlgi fiziksel hammaddenin yerini almıştır. İlgi az bulunan ve son derece dayanıksız bir maldır.

Dijital ekonomide metânın ortadan kayboluşu maddi bir kayboluş değildir; bunun yerine emeğin niteliğine görünür bir tabiyet olarak görmek de mümkündür. Bu anlamda metâ ortadan kaybolmaz; gittikçe daha gelip geçici bir hâle gelir, ömrü sıkıştırılır, bitmiş bir üründen çok bir süreç hâline gelir.

Ağın şeffaflığı ve bireyselliği olanaklı, alt kültürleri görünür kılması, demokratik katılımı güçlendirmesi vs. gibi ticari olmayan yönlerinin yanı sıra, kâr elde etmeye dayalı ticari bir yapısının olduğu özellikle vurgulanmalıdır.

Ağın kendisi, bireyleri ve kullanıcı topluluklarını güçlendirdikçe üretici ve tüketici rolleri arasındaki ayrım giderek belirsizleşmeye başlamıştır. Hatta müşteriler ve son kullanıcıların ürünün tasarımı, geliştirilmesi, pazarlanması, satışı ve bakım konularına çeşitli yönleriyle dahil olmalarını açıklayan üreten tüketici (prosumer), üretici tüketim (prosumption) gibi kavramalar literatüre girmiştir

Boş zamanın gelişimi dijital ekonomide, gündelik yaşamda, dolaşımın kendisi için dahil edilebilecek ve dolaşımın genişlemesine tekabül edecek yani anlar yaratmasından ötürü önemlidir. Marazzi’nin belirttiği ilgi ekonomisine benzerdir. Fortunati’nin öne sürdüğü gibi, her an her yerde hazır bulunan mobil medya, gündelik yaşamın çalışmadan arta kalan zamanlarını ve boşluklarını iletişimsel kullanımın (communi- cative use) olası yeni anlarıyla doldurmaya yardım eder.

İtalyan otonomcularının güvencesiz emek kuramlarındaki en önemli öncüllerden biri şudur: Denir ki, 1970’lerden bugüne çalışmanın giderek güvencesizleştirilmesi, 1960’ların sonundaki sınıf mücade- lelerine, yani “daha çok para, daha az çalışma” sloganında özetlenen ‘çalışmanın reddi’ tavrına dayanan mücadelelere kapitalizmin verdiği tepkiydi.

1980’lerle 1990’larda yaşanan yeniden yapılanma, sanayi emeğinin yerini başka bir çalışma türüne bıraktığı bir süreci de başlatmıştır. Tıpkı tarım emeğinin yerini sanayi emeğine bırakmış olması gibi. Bu yeni emek türüne “gayri maddi emek” adını verirler, zira onlara göre bilgisayar ve enformasyon devrimleriyle birlikte hâkim çalışma biçimleri değişmiştir.

Günümüz kapitalizmindeki hâkim çalışma biçimi, fiziksel nesneler yerine enformasyon, fikir, varoluş tarzı ve ilişki üretme eğilimidir.

“Büyük Veri” çok büyük ve karmaşık veri tabanlarını tanımlamak için kullanılan yaygın bir terimdir. Büyük Veri, tek bir sunucu veya masaüstü bilgisayarda yürütülen geleneksel “yerel” tekniklerle yönetilemeyen veya analiz edilemeyen ve milyonlarca kaynaktan gelen veri kitlelerini (bir arama motorunun deposundan, internet araştır- malarından, Wikipedia’nın veri tabanından alınan veriler gibi) ifade etmek için kullanılır.

Kullanıcılar, Facebook’un hizmetlerini kullanırken onun bizim hakkımızda topladığı verilere erişim sağlamak için ödeme yapan şirketlerden kazanıyor. Şirket bu sene, aktif reklam veren iki milyon firmanın kendilerine başvurduğunu duyurdu. Büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli şirketlerden meydana gelen bu firmaların reklamlarının kendileriyle ilgilenebilecek kişilerin akışlarında görünmesi için ödeme yapıyorlar

Ekşi Sözlük, nitelik açısından iki farklı emek biçimini bünyesinde barındırır. Bunlardan ilki platform için yaratıcı fikir ve görüş üreten nitelikli bilgi çalışanları, diğeri ise pasif bir kullanıcı olarak platforma ziyaretçi olarak dâhil olan ve içerikleri tüketen kullanıcılardır. Nitelik açısın farklılık arz eden tüm bu emek türlerinin ortak özelliği, hiçbir ücret almadan sermaye birikimine katkıda bulunmalarıdır.

Değeri üretenin çevrimiçi emek olmadığını reklamı yapılan metaları üreten işçilerin emeği olduğunu ifade eder. Web’deki şirketlerin gelir kaynaklarının karışımı ne olursa olsun karlarının çoğu, hizmet sağlayıcılardan ve / veya reklamcılardan kullanım ücreti ya da komisyon almanın bir birle- şiminden- bir başka deyişle ranttan ya da kiradan gelir

Fuchs’un dijital emek teorisi iki teorik cepheye karşı getirdiği itirazların bir ürünüdür. Bir yanda Marx’ın emek kavramını eleştiren Lazzarato, Hardt ve Negri gibi isimlere karşı Marx’ın emek değer teorisini savunma iddiasındadır; diğer yanda yeni teknoloji ve dijital/sanal medya platformlarının ortaya çıkması gerçekliği karşısında Marksist toplumbilimcilerin bu gerçekliği politik ekonomi, ideoloji ve kültür teorileri açısından irdelemediğinden yakınır.