TÜKETİM BİLİNCİ VE BİLİNÇLİ TÜKETİCİ

tüketicinin korunması hususunda  hukuki açıdan ulaşılması istenen temel amaç; tüketiciler ile üreticiler/satıcılar arasında adil bir denge kurulması, tüketicilerin zarar görmesinin mümkün olduğunca engellenmesi, tüketicilerin daha güçlü bir sese sahip olarak tüketiciler ile üreticiler/satıcılar arasında dengeli ve verimli bir iletişimin sağlanmasıdır. Ancak tüketicinin zarar gördüğü durumlarda; zararın giderilmesi kısaca zararın karşılanması hakkının etkili şekilde işletilmesi, tüketiciye hakkını en kolay yollarla arama olanağının tanınması, karşımıza ikinci önemli amaç olarak çıkmaktadır.

Bir hakkı korumanın en iyi yollarından biri, o hakka sahip olan kişinin, bu bilince sahip olmasıdır. Bu nedenle korunma konusunda en büyük görev ve sorumluluk, tüketicinin kendisine düşmektedir.

Ekonomik çıkarların korunması hakkı, tüketicinin mal ve hizmet alımı için yaptığı ödemenin karşılığını tam olarak alabilmesidir. Bu hak, tüketicilerin çeşitli mal ve hizmetler arasında gelir düzeylerine uygun şekilde kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesi, istedikleri mal ve hizmetleri ucuz ve kaliteli olarak alabilmesi ve seçeneklerin artırılmasını ifade eder.

Tüketicinin aldığı bir mal veya hizmetten memnun kalmaması durumunda eyleme geçme davranışı etken ve edilgen olmak üzere iki boyutta ele alınır. Edilgen davranışlar; Aynı markayı bir daha satın almamak, İşletmeyi boykot etmek, Yakınlarını uyarmak olarak kendini gösterir.
Tatminsizlik düzeyi yüksek olan tüketicilerde görülen etken davranışlara örnek olarak ise şunlar gösterilebilir; Mal ya da hizmetteki ayıbı (kusuru) düzeltme ile ilgili eylemler. Onarım ya da ürün değişimini talep etmek, para iadesi istemek,
Yasal yollara başvurma. Ticaret ya da tüketici mahkemelerine başvurarak, zararın ödenmesini talep etme, Şikâyet merkezlerine başvurma. Ürünün satıcı ya da üreticisine başvurmak, tüketici derneklerine, ticaret odalarına, ticaret müdürlüklerine konuyu aktararak durumun düzeltilmesini istemek.

ALO 175 Tüketici Hakları ve Şikayet hattıdır.

İlk defa 19. yüzyılda tüketicinin korunması konusu, ABD’de konuşulmaya başlanmış, daha sonra 1950-1960’lı yıllarda toplumsal bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D' dir.

Türkiye’de ise 1970’lı yıllarda gündeme giren tüketicinin korunması konusu “4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ile 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap E' dir.

Tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenler şu şekilde özetlenebilir:

Tüketicinin korunmasını sağlamak için çeşitli araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araçlar beş grupta toplanmaktadır: Tüketiciler, devlet, medya ve bilim adamları, tüketici örgütleri, üreticiler. Doğru cevap C' dir.

Satın alınan mal veya hizmetlerin öngörülen nitelikte olmaması, ayıplı veya hatalı çıkması durumunda; ayıplı malın geri alınması, değiştirilmesi, ayıplı hizmetin yeniden görülmesi vb. gibi ayıpların ve neden oldukları her türlü maddi, hukuki ve ekonomik zararların karşılanması hakkıdır. Doğru cevap B' dir.

Şikayet Hakkı: Tüketicinin karşılaştığı herhangi bir olumsuz durumda, konuyla ilgili yetkili kurumlara başvurma hakkını içerir. Doğru cevap A' dır.

Tüketici hakları ve şikâyet hattı numarası alo 175 tir. Doğru cevap A' dır.

Her yıl 15 Mart Dünya Tüketiciler Günü’nün içinde bulunduğu hafta Tüketiciyi Koruma Haftası olarak kutlanmaktadır. Doğru cevap D' dir.

Edilgen tüketici davranışları:
• Aynı markayı bir daha satın almamak,
• İşletmeyi boykot etmek,
• Yakınlarını uyarmak olarak kendini gösterir.

Taksitle satış sözleşmesinde bulunması gereken koşullar şunlardır;
• Tüketicinin ve satıcı veya sağlayıcının isim, unvan, açık adresleri ve varsa erişim bilgileri,
• Malın veya hizmetin Türk Lirası olarak vergiler dâhil peşin satış fiyatı,
• Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek Türk Lirası olarak toplam satış fiyatı,
• Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede belirlenen faiz oranının yüzde 30 fazlasını geçmemek üzere gecikme faizi oranı,
• Peşinat tutarı,
• Ödeme planı,
• Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları.
• Sözleşme şartları, tüketici aleyhine hiçbir şekilde değiştirilemez.

Tüketicinin korunması konusu, ilk defa 19. yüzyılda, ABD'de konuşulmaya başlamış, daha sonra 1950 - 1960'lı yıllarda toplumsal bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Türkiye'de ise 1970'li yıllarda gündeme giren bu konu, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla III ve IV numaralı açıklamalar yanlıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler 1985 yılında Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesini ilan etmiştir. Beyannameye göre tüketicinin sekiz temel hakkı vardır: temel ihtiyaçların karşılanması hakkı, sağlık ve güvenliğin korunması hakkı, ekonomik çıkarların korunması hakkı, bilgilendirme hakkı, eğitilme hakkı, zararın karşılanması hakkı, temsil edilme hakkı, sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Soruda verilen açıklamalar, tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenlerdir. Seçeneklerde ise tüketicinin korunmasına yönelik olarak çıkarılan Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesine, Türkiye'de yürürlüğe giren 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna; tüketicilerin haklarının farkına varmaları ve bilinçlenmeleri için gerekli olan Dünya Tüketici Hakları Gününe ve çeşitli bilim dallarında tüketicinin korunmasıyla ilgili yürütülen çalışmalara yer verilmiştir. Ancak sanayi ürünlerini üreten işletmelerin güçlü ve örgütlü olmaları bahsi geçen açıklamaların bir sonucu değildir. Tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenlerden bir tanesidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Tüketici örgütleri, tüketici eğitme ve sahip oldukları hakları anlama konusunda önemli bir yere sahiptir. Bu örgütler sayesinde tüketiciler bir araya gelmektedir. Mali ve örgütlülük aısından kendilerinden daha güçlü olan üreticiler karşısında böylece güç kazanmaktadırlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Soruda bahsi geçen tüketiciliğin ivme kazanmasında rol oynayan faktörler şöyle sıralanmaktadır: demokrasinin gelişmesi ve yaygınlaşması, artan fiyatlar ve enflasyon, iletişimdeki gelişmeler ile yanıltıcı reklam ve bilgilendirmeler, insan sağlığına ve güvenliğine verilen önem, sosyal ve çevre sorunlarındaki artış, adil gelir dağılımı ve refahın adil paylaşımı. Tüketici hareketi ve tüketici bilinci, dünyayı korumayı göz ardı etmek pahasına sanayi üretimini arttırmanın yanlış bir seçim olduğunu kabul etmektedir. Bu nedenle çevre sorunlarının azalması değil aksine artması tüketiciliğe ivme kazandırmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.