TÜKETİM BİLİNCİ VE BİLİNÇLİ TÜKETİCİ

Örgütlenme ve Temsil Edilme (Sesini Duyurma) Hakkı Tüketiciyi bir güç olarak tanımlamak ve etkin hale getirmek için tek yol olarak görülen örgütlenme, demokrasinin vazgeçilmez bir öğesidir. Tüketici örgütleri kurmak, desteklemek, güçlendirmek ve tüketicilerin ilgili yerlerde temsil edilmelerini, görüşlerinin alınabilmesini sağlamak, bu hakkın temelidir. Ayrıca örgütlenme ve temsil edilme hakkı, tüketicilerin hak ve çıkarlarıyla doğrudan veya dolaylı olarak kendilerini ilgilendiren kanunî, idarî, teknik, ticarî, ekonomik, sosyal ve siyasi her konuda düşünce ve görüşlerini belirtebilmeleri, kamuoyu oluşturabilmeleri ve çeşitli kuruluşlarca alınan kararlara örgütleri aracılığı ile demokratik şekilde katılabilmelerini ifade eder. Doğru cevap A’dır.

Tüketici eğitiminin temel amaçları:

•  Tüketicinin kendi değer sistemini anlamasını, •  Karar verme yeteneklerini geliştirmesini, • Pazarda bilgi ve seçenekleri değerlendirmesini, • Satın alma işleminden tatmin  olmasını, • Hak ve sorumluluklarının bilincine varmasını sağlamaktır. Doğru cevap C’dir.

Şikâyet Hakkı Tüketicinin karşılaştığı herhangi bir olumsuz durumda, konuyla ilgili yetkili kurumlara başvurma hakkını içerir. Doğru cevap C’dir.

Eyleme geçme davranışı ise etken ve edilgen olmak üzere iki boyutta ele alınır. Edilgen davranışlar; •Aynı markayı  bir daha satın almamak, • İşletmeyi boykot etmek, • Yakınlarını uyarmak olarak kendini gösterir.   Doğru cevap B’dir.

Kampanyalı satışlarda malın teslim ya da hizmetin gerçekleşme süresi 12 ayı aşamaz. Konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallar için bu süre 30 aydır. Doğru cevap D’dir.

Onarım süresi ise 30 gündür ve onarımda geçen süre garanti süresine eklenir. Eğer ayıp 30 gün içinde giderilemezse, tüketiciye benzer malın verilmesi gerekmektedir. Doğru cevap E’dir.

Sırasıyla mal veya hizmeti satın aldığı işletme, sonra Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri, sorunun çözümlenememesi halinde ya da uygulanması amacı ile tüketici sorunlarına bakmakla görevli Tüketici Mahkemelerine veya görevli Asliye Ticaret veya Asliye Hukuk Mahkemelerine başvurulabilir. Başvuru sırasında hakem heyeti tarafından alınan kararın da sunulması önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Kapıdan satışlarda tüketicilerin almış oldukları maldan  7  gün içerisinde neden belirtmeden cayma hakkı bulunur. Doğru cevap B’dir.

Tüketici hakları için 175 ALO  Tüketici Hattı numarası aranmalıdır. Doğru cevap C’dir.

Görünür Ayıplar: Derinlemesine inceleme yapılmasına gerek olmadan kolaylıkla anlaşılabilen ayıplardır. Doğru cevap C' dir.

Geçmişi Bâbil ve Roma dönemlerine kadar uzanan “Tüketicinin Korunması” konusu, hukuk, iktisat ve sosyoloji gibi birçok bilim dalının ilgilendiği karmaşık bir yapıya sahiptir.
Üretim biçimlerinin değişmesi ile toplumun gelişmesi sürecinde, üretim faaliyetinin giderek artması ve çeşitlenmesi, toplumun her kesiminde yaşayan tüketicileri değişik yönlerden korumasız duruma düşürmüştür. Bu durum, “tüketicilik” akımının ortaya çıkmasına
neden olmuştur. İlk defa 19.yüzyılda tüketicinin korunması konusu, ABD’de konuşulmaya
başlanmış, daha sonra 1950-1960’lı yıllarda toplumsal bir sorun olarak ortaya çıkmıştır.
Türkiye’de ise 1970’lı yıllarda gündeme giren bu konu “4077 Sayılı Tüketicinin Korunması
Hakkında Kanun” ile 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenler şu şekilde
özetlenebilir 


• Gelişen teknolojilerin tüketim ürünlerinde çeşitliliği sürekli artırması,
• Sanayi ürünlerinin tüketimdeki payının azalması ve bu ürünleri üreten işletmelerin güçlü ve örgütlü olmaları,
• Tüketicilerin iyi bir alışveriş için geliri, gerekli zamanı ve bilgisinin sınırlı olması,
• Tüketicilerin yanıltıcı olabilecek reklâmların etkisinde kalmaları,
• Toplumda; çocuklar, yaşlılar, engelliler ve az gelirli ve daha çok korunmaya ihtiyaç
gösteren tüketicilerin var olmasıdır.

Tüketicilerin korunmasının amaçları kısaca başlıklar halinde şöyle sıralanabilir;

• Tüketicinin bir ürünü alırken seçimini ihtiyaçlarına en uygun ve akılcı şekilde yapabilmesi için kendisine gerekli bilgileri sağlamak,
• Tüketicinin doğru ve sağlıklı bir tüketici ve yurttaşlık bilincine sahip olabilmesi
için gerekli altyapıyı oluşturmak,
• Tüketiciyi güvenilir ve sağlıklı olmayan ürünleri satın almaktan korumak,
• Kalite kontrolü sağlamak, tüketicilere ürünlerin kalitesini nasıl belirleyecekleri konusunda uyarmak,
• Üretim işletmelerine ve aracı kurumlara, tüketicinin korunması konusunda en büyük sorumluluğun düştüğünü kabul ettirmek,
• Tüketicilerin, medya ve reklâmların etkisinde kalarak ihtiyaçları olmayan mal ve
hizmetleri tüketmelerine engel olmak,
• Tüketicilere sadece kendi değil, tüm tüketicilerin haklarına nasıl sahip çıkması gerektiğini öğreterek tüketiciler arası dayanışmayı kuvvetlendirmektir

Tüketicinin korunmasını sağlamak için çeşitli araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araçlar
beş grupta toplanmaktadır (Kapağan, 2004: 4-8);
Tüketiciler
Bir hakkı korumanın en iyi yollarından biri, o hakka sahip olan kişinin, bu bilince sahip
olmasıdır. Bu nedenle korunma konusunda en büyük görev ve sorumluluk, tüketicinin
kendisine düşmektedir

Uluslararası Tüketici Örgütü (ICU) tarafından belirlenen ve Birleşmiş Milletler (BM)
tarafından kabul edilip BM Tüketici Rehberinde yayınlanan ve evrensel olarak kabul edilen dokuz temel tüketici hakkı şu şekilde sıralanabilir (Topuksak, Kublay ve Kalanlar, 2010
:216-219; Arslan, 2012: 91-93);
1. Temel ihtiyaçların giderilmesi hakkı
2. Güvenlik ve güven duyma hakkı
3. Ekonomik çıkarların korunması hakkı
4. Zararların karşılanması (tazmin edilme) hakkı
5. Örgütlenme ve temsil edilme hakkı
6. Bilgilendirme ve eğitim hakkı
7. Bilgi edinme hakkı
8. Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı
9. Şikâyet hakkı

Güvenlik ve Güven Duyma Hakkı
Tüketicilerin doğrudan sağlıkları ile ilgili olan bu hak, tüketiciye sunulan ve tüketicinin aldığı mal ve hizmetlerin, tüketicinin yaşamıını ve sağlığını tehlikeye düşürmeyecek ve güvenliğine zarar vermeyecek derecede güvenilir ve kaliteli olması gerekliliğini içermektedir.

Örgütlenme ve Temsil Edilme (Sesini Duyurma) Hakkı
Tüketiciyi bir güç olarak tanımlamak ve etkin hale getirmek için tek yol olarak görülen
örgütlenme, demokrasinin vazgeçilmez bir öğesidir. Tüketici örgütleri kurmak, desteklemek, güçlendirmek ve tüketicilerin ilgili yerlerde temsil edilmelerini, görüşlerinin alınabilmesini sağlamak, bu hakkın temelidir. Ayrıca örgütlenme ve temsil edilme hakkı, tüketicilerin hak ve çıkarlarıyla doğrudan veya dolaylı olarak kendilerini ilgilendiren kanunî,
idarî, teknik, ticarî, ekonomik, sosyal ve siyasi her konuda düşünce ve görüşlerini belirtebilmeleri, kamuoyu oluşturabilmeleri ve çeşitli kuruluşlarca alınan kararlara örgütleri
aracılığı ile demokratik şekilde katılabilmelerini ifade eder.

Tüketici Sorunları
Tüketicilerin sıklıkla karşılaştıkları sorunlar şu şekilde özetlenebilir;

Üründen Kaynaklanan Sorunlar
Tüketici tarafından satın alınan ürünün, etiketinde belirtilen özellikleri taşımaması veya
eksik taşıması, o maldan haklı olarak bekleyebileceği güvenilirliği sağlayamadığı durumlarda oluşan sorunlardır.

TÜRKİYEDE TÜKETİCİNİN KORUNMASINA YÖNELİK
DÜZENLEMELER
Türkiye’de 1995 yılında yürürlüğe giren “4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK)” un Md/1’de belirtilen amacı (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/11/20131128-1.htm, Erişim tarihi: 13.11.2018)

Hükümleri yönünden belirginlik derecesine göre ayıplar ise TKHK’nda üçe ayrılır
(Baykan, 2004:232):
• Bilinen Ayıplar: Üzerinde “özürlüdür” ibareli etiket taşıyan veya ayıplı mal satışına ayrılmış mekânlarda satılan mallar daki ayıplardır.
• Görünür Ayıplar: Derinlemesine inceleme yapılmasına gerek olmadan kolaylıkla
anlaşılabilen ayıplardır.
• Gizli Ayıplar: Ancak ciddi bir kontrol ile veya malın bir süre kullanılmasından
sonra anlaşılabilen ayıplardır.