TÜKETİM BİLİNCİ VE BİLİNÇLİ TÜKETİCİ

Tüketici bilinci ya da bilinçli tüketimi etkileyen kültürden toplumsal sınıfa, gruplardan aileye kadar tüketici bilincinin oluşumu ve gelişimini etkileyen çevresel faktörler gibi güdülenme, öğrenme, kişilik, tutumlar ve algılamadan oluşan bireysel faktörler de söz konusudur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Değişime karşı dayanıklı olmasına karşın kültürler, kademeli ve devamlı olarak değişir. Örneğin, bundan elli yıl önce Türk kültürü içerisinde yer almayan bir davranış diğer kültürlerle etkileşim sonucunda kültürün içerisine yerleşmiş olabilir. Bu, kültürün uyumlaştırılabilir olma özelliğidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bilinçli tüketim davranışı üzerinde etkili olabilecek kültürel değerler üç alt başlıkta toplanabilir. Bunlar: Diğerleri odaklı değerler; Toplumda bireyler ve gruplar arasındaki uygun ilişkilere toplumun bakış açısını yansıtan değerlerdir. Bu ilişkiler, tüketici davranışı üzerinde oldukça önemlidir. Kendinden önce toplumu düşünen bireylerden oluşan bir kültürde tüketiciler, satın alma kararlarında
toplumsal açıdan duyarlı ürün ve işletmelere, diğerlerine kıyasla daha çok yönelebilir. Çevre odaklı değerler; Örneğin, risk alan, çevresine karşı sorun çözümüne ve başarıya odaklı toplumlarla; kaderci, güvenlik arayan, statü odaklı toplumlar arasında tüketici bilinci arasında farklılıklar olması beklenebilir.Gelişmiş toplumlarda; sağlıklı yaşam için gereklilikler, yeniliğe açıklık, risk alma, sorun çözme gibi davranışlar sonucunda sosyal ve toplumsal sorunlara karşı inisiyatif alma eğilimi daha fazla olabilmektedir. Bireysel odaklı değerler; Toplumda yaşayan bireylerin, aktif ya da pasif, çalışkan olma materyalist olup olmama, kişisel zevkleri erteleyebilme ya da yerine getirme gibi özellikleri ifade eder. Örneğin, bilinçli tüketimin önemli bir ayağını oluşturan tasarruf etme davranışı kültürün etkisi ile değişebilir. Bazı kültürlerde kişisel zevkleri tatmin etme ön plana çıkarken bazı kültürlerde ise tasarruf etme ve planlı harcama ön plana çıkmaktadır. Bu tür kültürlerde gereksiz harcama yapılması da hoş karşılanmayabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Statü, bir grup ya da toplum içinde bireyin başarılmış ya da doğuştan gelen konumudur. Normlar, grup üyelerinin uymasının beklendiği kural ve standartlardır. Rol, belirli statülerle ilişkili davranış kurallarının tamamıdır. Toplumsallaşma, bir süreçtir ve gruba yeni katılan üyelerin değer, norm ve beklenen davranış kalıplarını öğrenmelerini ifade eder. Bir grubun, bireylerin inançlarını, tutumlarını ve davranışlarını etkileyebilmesi için kullandığı kaynaklar ise güçtür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Çocuksuz yeni evli çiftler, genellikle bekâr oldukları dönemlere oranla finansal açıdan daha iyi konumdadır. Bunun nedeni de eşlerin her ikisinin de çalışıyor olmasıdır. Bu aşama, mobilya ve elektronik gibi dayanıklı tüketim ürünlerinin satın alma oranlarının en yüksek olduğu dönemdir. Altı yaşından küçük çocuğa sahip genç evli çiftler,  ailenin genişlemesi sonucu yeni bir yere ihtiyaç duyulabilmekte ve yeni bir eve taşınma şeklinde maliyetler artabilmektedir. Ayrıca bebek odası, bebek mamaları, oyuncak gibi yeni mobilyalar ve ihtiyaçlar ortaya çıkmaktadır. Altı veya daha yüksek yaşta çocuğa sahip genç çiftler,  bu aşamada yiyecek, temizlik eşyası gibi ürünleri yoğun olarak tüketmektedir.  Çocukları ile birlikte yaşayan yaşlı çiftlerin  yüksek oranda dayanıklı ürünlere harcama yapıldığı görülmektedir. Bunun nedeni ise yeni ve daha zevkli mobilyalar, lüks ürünler ve otomobiller satın alma eğilimi ile eski eşyaları değiştirme ihtiyacının ortaya çıkmasıdır. Çocukları ile birlikte yaşamayan ve çalışan yaşlı çiftler yeni ürünlerle ilgilenmemelerine karşın seyahat ve kendini geliştirme gibi konulara ilgi duyulabilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ürün seçimi ve kullanımı, toplumsal sınıflar arasında farklılıklar göstermektedir.  Toplumsal sınıflar arasında satın alma davranışı da farklılık gösterir. Örneğin mağaza seçimi ile toplumsal sınıf arasında çok güçlü bir ilişki vardır. Birey çoğunlukla ait olduğu toplumsal sınıfa göre ürün ve mağaza seçimlerinde bulunur. Örneğin, pek çok kişi, tüm bireylerin yüksek statülü mağazalardan alışveriş yapmak istediğini düşünür. Hâlbuki bireyler, mağazaların statüsüyle, kendi değer ve beklentilerini gerçekçi olarak eşleştirmekte ve kendilerinin ait olmadığını hissettikleri mağazalardan alış-veriş yapmamaktadır.  Ayrıca toplumsal sınıflar, reklâm ve diğer tutundurma araçlarını farklı algılayabilmekte ve farklı tepkiler göstermektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Geleneksel olarak kişiliği, doğuştan gelen ve asla değişmeyen, genetik bir özellik olarak ortaya koyan bilim insanları olsa da bu görüş, tartışmalıdır. Çünkü kişilik, bireyin hisleri, düşünceleri, eylemleri, konuşmaları, rüyaları; hayatı boyunca diğer insanlar, olaylar ve objeler ile tecrübelerinin sonucunda şekillenmektedir. Bu durum kişiliğin, hem genetik özellikleri hem de sosyal faktörlere göre şekillendiğini ortaya koymaktadır. Kişilik bireysel farklılıkları yansıtır. Kişiliğin içsel özelliklerin bütününü yansıtmasının sonucu olarak, hiç kimsenin kişilikleri birbirinin aynısı olamaz. Bununla birlikte bazı bireyler, benzer kişilik özelliklerine sahip olabilir. Kişilik tutarlıdır ve uzun sürer. Kişilik tutarlı ve uzun süreli olmasına karşın belirli bazı şartlar altında değişim gösterebilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tutum; çevresel boyut açısından güdülenmiş, duygusal, algısal ve zihinsel süreçlerin şekillenmesidir. Yani bir başka deyişle tutum; tüketicinin bir mağaza, televizyon programı, sigara gibi çevresine karşı hislerini, düşüncelerini ve eylemlerini ifade eder.  Kişilik; bireyi diğer insanlardan farklılaştıran özellikler bütünüdür. Güdülenme; bireyin ihtiyaçlarını karşılamak için harekete geçiren ve davranışa sevk eden iç güçtür. Öğrenme; deneyimlerin, bilgi, tutum veya davranışlara dönüşme süreci olarak ifade edilir. Algı, bireyin, yaşadığı çevreyi nasıl gördüğü şeklinde tanımlanabilir. Algılama; tüketici ile grup, durum ve etkileyiciler arasındaki bağ için gerekli olan eylemdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre birey, beş temel ihtiyaca sahiptir. Hiyerarşinin ilk basamağını oluşturan Fizyolojik ihtiyaçlar oluşturur, daha sonra sırasıyla Güvenlik ihtiyacı, Kabul edilme ve sevgi ihtiyacı, Saygı ihtiyacı, Kendini gerçekleştirme ihtiyacı gelir.

Bilgi süreci; bir uyarıcının algılanması, bilgiye dönüştürülmesi ve saklanması için yapılan eylemlerdir. Bilginin elde edilmesinde dört temel adım vardır. Bunlar; ortaya çıkma, dikkat, yorumlama ve bellektir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bireyin, bir topluluğun üyesi olarak kazandığı ve grup üyeleri tarafından paylaşılan bilgi, dil, inanç, yiyecek alışkanlıkları, sanat, dini inanış, müzik, teknoloji, çalışma kuralları, ahlaki değerler ile diğer yetenek ve alışkanlıkların tamamına kültür denir. Doğru yanıt B'dir.

Kültürün bilinçli tüketici davranışı üzerindeki etkisini ortaya koymada kültürün özelliklerinin bilinmesi oldukça önemlidir:

Grup; normlar, değerler ve inançları paylaşan ve belirli ilişkilere sahip iki veya daha fazla sayıda, birbirleri ile etkileşim sonucunda yakınlık duygusuna sahip kişiden oluşan topluluktur. Doğru yanıt E'dir.

Özel ya da geniş bir yelpazedeki tutum ve davranışlar için kıyaslama sağlayan gruplara, kıyaslayıcı danışma grupları adı verilir. Kıyaslayıcı danışma gruplarına; yaşam tarzları beğenilen ve taklit etmeye değer kişiler örnek verilebilir. Bunlar arasında komşu tarafından kullanılan araba, ev eşyaları ve gittikleri tatil yerleri gösterilebilir. Doğru yanıt A'dır.

Toplumlaşma işlevi: Ailenin temel işlevlerinden olan toplumlaşma, çocuklara temel değer ve davranışların öğretilmesi olarak tanımlanır. Her ailenin tüketim kuralları birbirlerinden farklıdır. Özellikle aile üyelerinin yaşam koşulları ve birlikte geçirdikleri zamanlar, tüketici olarak, davranışlarının ve bilinçli tüketim anlayışlarının farklılaşmasına yol açar.

Tutum çevresel boyut açısından; güdülenmiş, duygusal, algısal ve zihinsel süreçlerin şekillenmesidir. Doğru yanıt C'dir.

Güdülenmenin tüketici davranışı üzerindeki etkisinin daha iyi anlaşılabilmesi için Maslow’un güdülenme kuranının açıklanması önem taşır. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre birey, beş temel ihtiyaca sahiptir. Birey bu ihtiyaçlardan birisini karşıladıktan sonra diğerine geçer. Bireylerin ihtiyaçları birbirlerinden farklılık gösterir. Bu beş ihtiyaç şunlardır:
Fizyolojik ihtiyaçlar: Hiyerarşinin ilk basamağını oluşturan fizyolojik ihtiyaçlar; yeme, içme ve uyku gibi temel ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçları karşılamak için örneğin yiyecek ve içecek ürünleri kullanılır.
Güvenlik ihtiyacı: Fiziksel güvenlik, korunma, değişmezlik ihtiyaçlarını kapsamaktadır. Örneğin sigorta, emeklilik fırsatları, sosyal güvenlik birer hizmet olarak gösterilebilir.
Kabul edilme ve sevgi ihtiyacı: Başkaları tarafından kabul edilme, arkadaşlık, sevgi gibi ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçları karşılamak için tüketiciler, kişisel bakım ürünleri, spor ürünleri gibi tüketimlerde bulunabilir.
Saygı ihtiyacı: Statü isteği, kendine güven, prestij, kendine saygı gibi ihtiyaçları kapsar. Araba, mobilya, pahalı içecekler bu gruba girer.
Kendini gerçekleştirme ihtiyacı: Kişinin en üst noktaya çıkmasıdır. Eğitim, spor, sanat ve hobiler örnek gösterilebilir. Doğu yanıt E'dir.

Tüketiciyi, bilinçli tüketime güdüleyen beş temel değer vardır. Bunlar; sağlık ve güvenlik, dürüstlük, yarar, ilişkiler ve iyi olanı yapmaktır.  

İlişkiler: Bilinçli tüketiciler, olanak verildiğinde yerel ekonomilerin desteklenmesi için daha fazla kişisel etkileşimlerin olduğu ürünleri arayanlardır. Bu konuda “kim üretti?”, “nereden geliyor?”, “ödediğim paranın karşılığını alabilir miyim?” gibi sorulara yanıt arayan tüketiciler, yaşamlarında ürünlerle daha yakın ve anlamlı ilişkiler kurmak isterler. Doğru yanıt D'dir.

Öğrenmenin tüketici davranışları üzerindeki etkisinin daha iyi anlaşılabilmesi için temel özelliklerinin bilinmesi oldukça önemlidir;

Tutum çevresel boyut açısından; güdülenmiş, duygusal, algısal ve zihinsel süreçlerin şekillenmesidir. Yani bir başka deyişle tutum; tüketicinin bir mağaza, televizyon programı, sigara gibi çevresine karşı hislerini, düşüncelerini ve eylemlerini ifade eder. Doğru yanıt A'dır.