BİLİNÇLİ ALIŞVERİŞ

Tüketici olarak her insan, istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmenin yanı sıra belirli bir yaşam
düzeyine ulaşmak amacı ile tüketim eylemi gerçekleştirir.

Tüketim olayı, bireysel bir faaliyet olarak görülse de kullanılan mal ve hizmetlerin üretim öncesi ve tüketim sonrası süreçleri dikkate alındığında, etkilerinin tüm topluma yönelik olduğu görülmektir.

Sürdürülebilir tüketim, doğal kaynaklara aşırı yüklenmeden ve çevreyi yok etmeden, gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılama olanaklarını da göz önünde bulundurarak bugünkü ihtiyaçlarımızı karşılama biçimidir.

Sürdürülebilir tüketim alanında bireylere önerilebilecek iki önemli konu vardır. Birincisi, davranışlarını, sürdürülebilir tüketime doğru değiştirmeleridir.  İkincisi ise toplam tüketim düzeyini azaltmaktır.

Tüketim düzeyindeki yüksek artış oranının düşürülmesinin temel iki yolu:

• nüfus artış oranının düşürülmesi
• zengin ulusların gönüllü olarak tüketim miktarlarını azaltması

Bilinçli alışveriş için bilinçli tüketicinin geleneksel olarak sıralanan sorumlulukları şunlardır :
1. Doğal kaynakların kullanımına özen gösterilmesi,
2. Çevre-üretim tüketim dengesinin sağlanması,
3. Sosyal yönden sorumlu tüketim anlayışı,
4. Geleceği düşünme,
5. Aşırı ve gereksiz tüketimden uzak durulması,
6. Bilinçli alışveriş alışkanlığının kazanılması,
7. Çevre duyarlılığına sahip olunması.

Bilinçli tüketici, sınırsız bir tüketim furyasına kapılmadan, toplumdaki kaynakların kıt olduğunu düşünen, ön yargılara kapılmadan en uygun ürünü satın alan, ticarî ilişkilerinde dürüst ve onurlu davranan, karşılaştığı olumsuzlukları veya aksaklıkları çekinmeden dile getiren ve uygun yöntemlerle hakkını arayandır.

Tüketicileri mal ya da hizmet satın almaya yönelten üç temel etken söz konusudur.
Bunlar :
1. İşlevsellik etkeni (ekonomik ve işe yararlılık),
2. Duygusal ve sosyal etkenler (duygusal bağ kurma ve sosyal etkileşim),
3. Kimlik ile bağlantılı etkenler (ideal benlik ya da kendini ifade etme biçimi)

elektrik süpürgesi satın alırken temizleme gücü yüksek ve kullanılmadığı zamanlarda fazla yer kaplamayacak uygun fiyatlı bir model tercih edildiğinde, işlevsellik ön planda tutulmuş olur.

Eğer bir tüketici, alışveriş isteğini erteleyebiliyor ve bu durumdan rahatsızlık duymuyorsa,
alışveriş tüketici için bir sorun değildir.

Alışveriş bağımlılığı kavramı, tamamen takıntılı şekilde alışverişi düşünmeyi, planlar kurmayı ve alışveriş yapmayı ifade eder.

Onyomani kavramının kelime karşılığı satın alma dürtüsüdür.

Alışveriş bağımlılığı, Internet bağımlılığı, egzersiz bağımlılığı, patolojik kumar gibi davranışsal bağımlılıklar içerisinde yer alan, içinde belli bir madde olmadan (alkol, sigara vb.) davranışı yaparak rahatlama ve huzur hissedilen durumu ifade eder. Takıntılı alışveriş yapmak ise hem alışveriş bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılık çerçevesinde dürtü kontrol bozukluğu, hem de obsesif kompülsif bozukluk içinde yer alır.

Mc Elroy ve arkadaşlarına göre takıntılı satın alma davranışını tanımlayan ölçütler
şunlardır :
a. Karşı gelmesi güç, kişiye anlamsız gelen ya da zorlayıcı şekilde, zihinde sık alışveriş
yapma düşüncesi ya da eylemi,
b. Sık sık bütçeyi aşacak miktarda alışveriş yapmak, ihtiyaç duyulmadan ürün satın
almak ya da düşünülen süreden daha fazla alışverişte bulunmak,
c. Satın alma eylemi ile meşgul olma, satın alma dürtüsü ya da davranışlarının kişide
belirgin huzursuzluğa neden olmasıdır.

Takıntılı alışveriş yapma alışkanlığının, tüketiciye ya da içinde bulunduğu ortama göre
değişebilecek nedenleri şöyle türlere ayrılabilir:

Sosyal Nedenler

Biyolojik Nedenler

Psikolojik Nedenler

Tüketiciler için alışveriş davranışı, genel olarak bir dizi kararı kapsayan süreçtir. Ancak bilinçli alışveriş konusu; alışveriş öncesi, alışveriş sırası ve alışveriş sonrası aşamaların titizlikle ele alınmasını gerektiren öneme sahiptir.

Bilinçli tüketici aşılveriş öncesi aşamada, satın alacağı mal ve/veya hizmette bulunması gereken özellikler ve yararlar konusunda derinlemesine araştırmalar yapar.

Bilinçli alışveriş tekniğinde amaç; heyecan ve dış etkilerle hareket etmeden akılcı davranmak, planlı alışveriş yapmak, sağlıklı, güvenli, topluma ve çevreye duyarlı, kaliteli mal ve hizmetleri satın almak ve sonuçta da sağlık, refah, huzur ve mutluluğu artırmak yoluyla daha iyi bir yaşam standardına ulaşmaktır.

Bilinçli alışverişte, satın alma karar sürecine dayalı olarak izlenmesi gereken ilkeler:

• İstek ve ihtiyaçların seçimi, alışverişin planlanmasında ilk adımdır. Alışverişe çık-
  madan önce ihtiyaçların dengeli şekilde giderilmesi ve akıllı harcama yapılması
  amacıyla, gerçek ihtiyaçlarımız arasında bizim için en önemlisinden başlayarak
  bir sıralama yapılması gerekir.
• Alışverişte ön bilgi ve davranış, harcama kadar önemli bir öğedir. Bu nedenle satın alınacak malların ve hizmetlerin kalitesi, sağlık ve güvenliği ile çevreye duyarlılığı, fiyatı, bakım ve kullanım özellikleri, yedek parça ve satış sonrası servis ağı gibi öğeler göz önünde bulundurularak piyasadaki ürün çeşitleri, yeni çıkan marka ve modeller araştırılmalıdır.
  Alışveriş için ayrılan zaman, alınacak mal ve hizmeti iyi incelemeye yeterli olmalıdır. Alışveriş aceleye getirilmemeli, en uygun zaman belirlenmeli, eğer mümkünse alışveriş yerlerinin kalabalık olmadığı gün ve saatler seçilmelidir.
  Mutlaka bir alışveriş listesi hazırlanmalıdır.
  Yabancı mal veya hizmetlerle aynı kalitede olanlar arasından yerli olanın tercih edilmesi, tüketicinin ekonomik çıkarına uygun olacağı kadar yeni iş ve yatırım olanakları yaratarak ülke sanayisinin gelişmesine, kaynakların verimli kullanılmasına, böylece ülke ekonomisinin güçlenmesine katkı sağlayacağı unutulmamalıdır.
  Uluslararası markayı taşıyan her malın kaliteli olduğu yanlış bir önyargıdır. “Yerli Malı” almak yerine ithal mal hayranlığı ve yabancı marka özentisi sonucu, özellikle genç tüketicilerin zaman zaman kalitesiz mallar satın almaları, sonradan pişman olmalarına yol açabilir.

CE (Conformité Européenne) işareti; ürünün amacına uygun olarak kullanılması halinde; insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması açısından en az güvenlik koşullarına uygun olduğunu gösterir.