TÜKETİM BİLİNCİ VE BİLİNÇLİ TÜKETİCİ - Deneme Sınavı - 2

Tüketici hakları ve şikâyet hattı numarası alo 175 tir. Doğru cevap A' dır.

Her yıl 15 Mart Dünya Tüketiciler Günü’nün içinde bulunduğu hafta Tüketiciyi Koruma Haftası olarak kutlanmaktadır. Doğru cevap D' dir.

Edilgen tüketici davranışları:
• Aynı markayı bir daha satın almamak,
• İşletmeyi boykot etmek,
• Yakınlarını uyarmak olarak kendini gösterir.

Taksitle satış sözleşmesinde bulunması gereken koşullar şunlardır;
• Tüketicinin ve satıcı veya sağlayıcının isim, unvan, açık adresleri ve varsa erişim bilgileri,
• Malın veya hizmetin Türk Lirası olarak vergiler dâhil peşin satış fiyatı,
• Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek Türk Lirası olarak toplam satış fiyatı,
• Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede belirlenen faiz oranının yüzde 30 fazlasını geçmemek üzere gecikme faizi oranı,
• Peşinat tutarı,
• Ödeme planı,
• Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları.
• Sözleşme şartları, tüketici aleyhine hiçbir şekilde değiştirilemez.

Tüketicinin korunması konusu, ilk defa 19. yüzyılda, ABD'de konuşulmaya başlamış, daha sonra 1950 - 1960'lı yıllarda toplumsal bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Türkiye'de ise 1970'li yıllarda gündeme giren bu konu, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla III ve IV numaralı açıklamalar yanlıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler 1985 yılında Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesini ilan etmiştir. Beyannameye göre tüketicinin sekiz temel hakkı vardır: temel ihtiyaçların karşılanması hakkı, sağlık ve güvenliğin korunması hakkı, ekonomik çıkarların korunması hakkı, bilgilendirme hakkı, eğitilme hakkı, zararın karşılanması hakkı, temsil edilme hakkı, sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Soruda verilen açıklamalar, tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenlerdir. Seçeneklerde ise tüketicinin korunmasına yönelik olarak çıkarılan Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesine, Türkiye'de yürürlüğe giren 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna; tüketicilerin haklarının farkına varmaları ve bilinçlenmeleri için gerekli olan Dünya Tüketici Hakları Gününe ve çeşitli bilim dallarında tüketicinin korunmasıyla ilgili yürütülen çalışmalara yer verilmiştir. Ancak sanayi ürünlerini üreten işletmelerin güçlü ve örgütlü olmaları bahsi geçen açıklamaların bir sonucu değildir. Tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenlerden bir tanesidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Tüketici örgütleri, tüketici eğitme ve sahip oldukları hakları anlama konusunda önemli bir yere sahiptir. Bu örgütler sayesinde tüketiciler bir araya gelmektedir. Mali ve örgütlülük aısından kendilerinden daha güçlü olan üreticiler karşısında böylece güç kazanmaktadırlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Soruda bahsi geçen tüketiciliğin ivme kazanmasında rol oynayan faktörler şöyle sıralanmaktadır: demokrasinin gelişmesi ve yaygınlaşması, artan fiyatlar ve enflasyon, iletişimdeki gelişmeler ile yanıltıcı reklam ve bilgilendirmeler, insan sağlığına ve güvenliğine verilen önem, sosyal ve çevre sorunlarındaki artış, adil gelir dağılımı ve refahın adil paylaşımı. Tüketici hareketi ve tüketici bilinci, dünyayı korumayı göz ardı etmek pahasına sanayi üretimini arttırmanın yanlış bir seçim olduğunu kabul etmektedir. Bu nedenle çevre sorunlarının azalması değil aksine artması tüketiciliğe ivme kazandırmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Soruda yer alan ifadeler, 1966 yılında kabul edilen Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesinde yer almaktadır. Beslenme, barınma, aydınlanma, içecek su bulma, ulaşım, haberleşme gibi beslenme de tüketicinin en temel hakkıdır. Bu nedenle gıda ihtiyaçlarının devlet tarafından karşılanması, Temel Hakların Karşılanması Hakkı kapsamı içinde yer almaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Tüketici sorunları, satın alma sırasındaki hizmetten kaynaklanabileceği gibi satın alma sonrası hizmetten de kaynaklanabilir. Bu sorunların çözümünde proaktif yaklaşımı benimsemek, daha sorun oluşmadan mal ve hizmetleri geliştirerek sorunun oluşmasını engellemek anlamına gelmektedir. İşletmelerin bünyesinde bulunan araştırma geliştirme (AR-GE) birimleri, tüketicinin ürünle ilgili karşılaşabileceği sorunları başlangıçta çözmekten sorumlu olduğu için oldukça önemlidir. Dolayısıyla ürünün onarılarak teslim edilmesi, ürünün maddi karşılığının iade edilmesi ya da ürünün bir başka ürünle değiştirilmesi reaktif yaklaşımla gerçekleştirilen sorun çözme yolları iken ürünle ilgili araştırma geliştirme çalışmalarının yapılması proaktif yaklaşımla gerçekleştirilen bir sorun çözme yoludur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tüketici, tatminsizliğinin sonucunda eyleme geçmiştir ve bu noktada gerçekleştireceği eylem ya etken ya da edilgen olacaktır. Tüketici edilgen eylemde aynı markayı (Apple) bir daha satın almama, işletmeyi boykot etme, yakınlarını kendi olumsuz deneyimi ile ilgili uyarma davranışlarını sergilerken; tatminsizliği daha yüksek olduğunda onarım ya da ürün değişimi talebi, para iadesi isteme, yasal yollara başvurma, şikayet merkezlerine başvurma gibi etken eylem kapsamına giren bir takım davranışlar sergileyecektir. Apple marka ürünleri boykot etme, edilgen bir davranıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre ayıplı bir mal sunumu ile karşılaşan tüketici, malın teslim tarihinden 30 gün içinde ayıbı tüketiciye bildirmekle yükümlüdür. Satıcı ise garanti belgesi kapsamındaki malların, garanti süresi (malın teslim tarihinden itibaren en az iki yıl) içinde arızalanmaları durumunda, işçilik masrafı ya da değiştirilen parça bedeli talep etmeksizin ilgili malı onarmakla yükümlüdür. Dolayısıyla sorudaki müşterinin açtığı davayı kazanması beklenen bir sonuçtur. Tüketicinin bu durumda tercih edebileceği haklar, numaralandırılmış ifadelerin hepsinde doğru şekilde verilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tüketicilerin Korunması Hakkında Kanunda yer alan maddelere göre kampanyalı satış; gazete, radyo, televizyon ilanı ve buna benzer yollarla tüketiciye duyurularak düzenlenen kampanyalara, iştirakçi kabul edilmesi ve malın veya hizmetin daha sonra teslim veya gerçekleşmesiyle yapılan satıştır. Kampanyalı satışlar bakanlığın izni ile yapılır. Kampanyalı satışlarda tüketici, kampanyadan ayrılmaya karar verir ise kampanyayı düzenleyen taraf, mal ve hizmetin tüketiciye teslim tarihini geçmemek şartıyla, tüketicinin o zamana kadar ödediği tüm bedeli ödemekle yükümlüdür. Ancak bu satış yönteminde taksitli satışlarda olduğu gibi tüketicinin bir ön ödemede bulunması ve mal bedelinin taksitler halinde yatırılması söz konusudur. Kampanyalı satışlarda malın teslim ya da hizmetin gerçekleşme süresi 12 ayı aşamaz. Konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallar için bu süre 30 aydır. Doğru cevap B seçeneğidir.

İlgi, tüketicinin yenilik hakkında daha fazla bilgi edinmeyi istediği aşamadır.Farkında olma aşamasının ardından ilgi sürecinde tüketiciler, yeniliğin avantajlarını, dezavantajlarını, kullanımını, özelliklerini vb. öğrenmek isterler.

Geçmişi Bâbil ve Roma dönemlerine kadar uzanan “Tüketicinin Korunması” konusu, hukuk, iktisat ve sosyoloji gibi birçok bilim dalının ilgilendiği karmaşık bir yapıya sahiptir. Üretim biçimlerinin değişmesi ile toplumun gelişmesi sürecinde, üretim faaliyetinin giderek artması ve çeşitlenmesi, toplumun her kesiminde yaşayan tüketicileri değişik yönlerden korumasız duruma düşürmüştür. Bu durum, “tüketicilik” akımının ortaya çıkmasına neden olmuştur. İlk defa 19.yüzyılda tüketicinin korunması konusu, ABD’de konuşulmaya başlanmış, daha sonra 1950-1960’lı yıllarda toplumsal bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Türkiye’de ise 1970’lı yıllarda gündeme giren bu konu “4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ile 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Her yıl 15 Mart Dünya Tüketiciler Günü’nün içinde bulunduğu hafta Tüketiciyi Koruma Haftası olarak kutlanmaktadır.
15 Mart’ın Dünya Tüketici Hakları Günü olmasının nedenlerinden biri, 15 Mart 1962 yılında o dönemin ABD Başkanı John F Kennedy’nin Temsilciler Meclisinde ilk kez Tüketici Hakları diye bir kavram kullanmasından kaynaklanmaktadır. İlk olarak Amerika, Avrupa ve İskandinav ülkelerinde ortaya çıkan Tüketici Koruma faaliyetleri Japonya’ya ve oradan da tüm dünya ülkelerine yayılmaya başlamıştır. Daha sonra Birleşmiş Milletler, 1985 yılında aldığı bir kararla TÜKETİCİ HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİNİ ilân ederken, bu konuşmanın yapıldığı 15 Mart tarihini DÜNYA TÜKETİCİ HAKLARI GÜNÜ olarak kabul etmiş ve uluslararası tüketici örgütleri de bunu her yıl DÜNYA TÜKETİCİ HAKLARI GÜNÜ olarak kutlamaya başlamıştır. TÜKETİCİ HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ; temel ihtiyaçların karşılanması hakkı, sağlık ve güvenliğin korunması hakkı, ekonomik çıkarların korunması hakkı (seçme hakkı), bilgilendirme hakkı, eğitilme hakkı, zararın karşılanması (tazmin edilme) hakkı, temsil edilme hakkı, sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı olmak üzere tüketicinin sekiz temel hakkını içermektedir.
Ülkemizde ise Tüketiciyi Koruma faaliyetleri özellikle 08.03.1995 tarih ve 22221 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un, 08.09.1995 tarihinde yürürlüğe girmesinden sonra yurt genelinde önemli bir hareket kazanmıştır. Tüketici yasasının uygulanması sonucunda, yasanın eksik ve aksayan yönlerinin günün koşullarına uygun hale getirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda “4822 sayılı Kanun ile Değişik 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” hazırlanarak 14.06.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Tüketici yasası ile tüketiciler Kapıdan Satışlar, Taksitli Satışlar, Kampanyalı Satışlar, Garanti Belgesi, Türkçe Tanıtma Kullanma Kılavuzu, Satış Sonrası Hizmetler, Ayıplı Mal ve Hizmetler, Devre Tatil, Paket Tur, Sözleşmelerdeki Haksız Şartlar, Tüketici Kredisi, Kredi Kartları, Süreli Yayınlar, Mesafeli Sözleşmeler, Abonelik Sözleşmeleri, Yanıltıcı ve Aldatıcı Reklamlar … vb. gibi pek çok konuda yasalar ile satıcı ve sağlayıcılar karşısında haklarını arama ve elde etme olanağına kavuşmuşlardır. Gerek devletin çıkardığı bir takım yasal düzenlemelerle, gerek ise tüketicilerin biraraya gelerek örgütlendiği sivil toplum kuruluşları aracılığı ile ülkemizde sağlanmaya çalışılan tüketiciyi koruma ve haklarını
gözetme faaliyetleri alanında en büyük görev, yasanın uygulayıcısı konumunda olan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve İllerde Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerine düşmektedir. 4077 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 08.09.1995 tarihinden itibaren her yıl Dünya Tüketiciler Gününün içinde bulunduğu hafta Tüketiciyi Koruma Haftası olarak kutlanmakta, bu hafta içerisinde tüketici hakları ile ilgili paneller, seminerler radyo ve televizyon programları düzenlenmekte ve tüketici haklarına saygı duyan ve koruyan kurum, kuruluş ve kişilere ödüller verilmektedir.

Tüketicileri korumayı gerekli kılan nedenler şu şekilde özetlenebilir;
• Gelişen teknolojilerin tüketim ürünlerinde çeşitliliği sürekli artırması,
• Sanayi ürünlerinin tüketimdeki payının azalması ve bu ürünleri üreten işletmelerin güçlü ve örgütlü olmaları,
• Tüketicilerin iyi bir alışveriş için geliri, gerekli zamanı ve bilgisinin sınırlı olması,
• Tüketicilerin yanıltıcı olabilecek reklâmların etkisinde kalmaları,
• Toplumda; çocuklar, yaşlılar, engelliler ve az gelirli ve daha çok korunmaya ihtiyaç gösteren tüketicilerin var olmasıdır.

Medya ve Bilim İnsanları
Tüketicileri eğitmenin en kolay yolu gazete, televizyon ve diğer kitle iletişim araçlarıdır. Ayrıca üniversite veya diğer eğitim kurumlarında yapılacak toplantılar ve bilim insanlarının yayınlayacağı eserler, tüketicilerin eğitiminde önemli rol oynar.

Zaman içinde tüketici kavramı değişik tanımlarla verilmiştir. Ancak tüketicinin korunması kapsamında en geniş anlamı ile ihtiyaçlarını gidermek amacı ile talepte bulunan, satın alan, kullanan ve satın alınan ürünleri hiçbir ticarî değişime konu olmayan kişi, kurum ve ailedir.