TÜKETİCİ HUKUKU

Tüketicinin cayma hakkını kullanması halinde, varsa yan sözleşme de, herhangi bir tazminat veya  cezai şart ödeme yükümlülüğü söz konusu olmaksızın sona erer.

Eğer hizmete başlanmış ancak tamamlanmamış ise, tüketici cayma hakkını kullandığı takdirde, eğer hizmetin görülen kadarından bir menfaat elde etmiş ise
bu menfaate karşılık olarak bir tazminat ödemelidir.

Bedeli finansal piyasadaki dalgalanmalara bağlı olarak sağlayıcının kontrolü dışında değişen ve bu değişimin cayma hakkı süresi içinde gerçekleşebildiği finansal hizmetlere ilişkin sözleşmelerde cayma hakkı tüketici tarafından kullanılamaz. Yalnızca "B" seçeneği finansal hizmetlere ilişkin sözleşmeler kapsamına girmez ve "dayanıklı tüketim mallarına" ilişkin sözleşmelerde tüketici cayma hakkını kullanabilir.

İl müdürlüğünce verilen yetki belgesinin geçerlilik süresi iki yıldır.

Tüketici, iş yeri dışında kurulan sözleşme ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklif ile bağlanmadan önce (İDKSY m.5);
a) Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,
b) Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı ile iletişim bilgileri,
c) Mal veya hizmetin Türk Lirası olarak vergiler dahil toplam fiyatı,
ç) Cayma hakkının olduğu durumlarda, cayma hakkının kullanılma şartları,
hususlarında satıcı veya sağlayıcı tarafından en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmek zorundadır.

Satıcı veya sağlayıcının 47. maddede belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket etmesi veya tüketiciyi cayma hakkı
konusunda gerektiği şekilde bilgilendirmemesi durumunda, tüketici cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer. Yani tüketici cayma hakkını kullanmak isterse bu hakkını sözleşmenin kurulduğu andan itibaren en geç bir yıl içinde kullanması gerekecektir.

İş yeri dışında kurulan sözleşmelerde tüketicinin korunması için cayma hakkı verilmiştir. Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.

Doğrudan satışlara ilişkin temel esaslar şunlardır (İDKSY m.25):
1) Doğrudan satış şirketlerinin kullandığı sistemin, sisteme yeni kişiler kazandırmaktan ziyade mal veya hizmetlerin tüketicilere satışını esas alması gerekir.
2) Sistemde yer alanların elde ettiği kazanç, ağırlıklı olarak sisteme yeni kişiler kazandırılması ve bu sayede oluşan komisyon, prim, teşvik, ödül ve benzeri isimler altında nitelendirilen menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulamaz.
3) Doğrudan satış şirketleri hızlı zengin olma fırsatları, gerçekleşmesi mümkün olmayan vaatler gibi sistemle ilgili yanıltıcı bilgiler veremez. Baskı kurma, aldatma, rahatsızlık verme ve bunlara benzer yollarla kişileri sisteme dahil olmaya zorlayamaz.
4) Doğrudan satıcı olarak sisteme dahil olmak isteyenlerden işe başlamaları ya da işe başladıktan sonra sistemde kalabilmeleri için giriş aidatı, başlangıç paketi, yenileme ücreti, aidat ve paket ücreti gibi herhangi bir isim altında bedel alınamaz.
5) Doğrudan satıcılar, hiçbir masraf ve cezai şart ödemeksizin sistemden ayrılma hakkına sahiptir. Doğrudan satıcıların sisteme dahil oldukları tarihten itibaren altmış gün içerisinde sistemden ayrılması halinde, doğrudan satış şirketleri, doğrudan satıcıların elinde bulunan ve kullanılmamış tüm mal ları geri almak; söz konusu malların bedelini ise on dört gün içerisinde iade etmek zorundadır.
6) Doğrudan satış şirketleri, gerek kendileri gerekse doğrudan satıcılar tarafından yapılan satışlarla ilgili olarak Yönetmelikte yer alan hükümlere uymak zorundadır.
7) Yetki belgesinin doğrudan satış şirketi tarafından alınması yeterlidir. Doğrudan satıcıların ayrıca yetki belgesi alması gerekmez.
8) Doğrudan satış şirketleri, ön bilgilendirmede ve sözleşmede bulunması zorunlu bilgilere ilaveten, doğrudan satıcının adı veya unvanı ile iletişim bilgilerine de yer vermek; doğrudan satıcılar ise 7’nci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. 7. maddenin ikinci fıkrasına göre, Satıcı veya sağlayıcı, sözleşmeyi tüketicinin imzalamasını ve sözleşme tarihi ile “Sözleşmenin bir örneğini elden teslim aldım.” ifadesini ve cayma hakkının kullanılabildiği sözleşmeler için “On dört gün içinde cayma hakkımın olduğu konusunda bilgilendirildim.” ifadesini tüketicinin kendi el yazısı ile yazmasını sağlamak zorundadır.
9) Doğrudan satıcılar tarafından yapılan satışlarda, bilgilerin saklanması yükümlülüğünün yerine getirilmesinden doğrudan satış şirketleri sorumludur.
10)Doğrudan satış şirketleri on sekiz yaşından küçükleri, fiil ehliyetine sahip olmayanları, şirketin ortağı ve yöneticileri ile çalışanlarını doğrudan satıcı olarak sisteme dahil edemez.
11)Doğrudan satış şirketleri, doğrudan satıcıların yapmış olduğu her türlü doğrudan satış faaliyetinden müteselsilen sorumludur.

Cayma hakkı süresinin belirlenmesinde;
a) Tek sipariş konusu olup ayrı ayrı teslim edilen mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son malı teslim aldığı gün,
b) Birden fazla parçadan oluşan mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son parçayı teslim aldığı gün,
c) Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin ilk malı teslim aldığı gün esas alınır.

Satıcı veya sağlayıcı malı kendisinin geri alacağına dair bir teklifte bulunmadıkça, tüketici cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren on gün içinde malı satıcı veya sağlayıcıya ya da yetkilendirmiş olduğu kişiye geri göndermek zorundadır.

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinin 15’nci taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde tüketicinin cayma hakkını kullanamayacağı sözleşmeler sıralanmıştır. Bu sözleşmeler şunlardır:
a) Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler
b) Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler
c) Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler
ç) Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler
d) Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler
e) Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler
f) Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler
g) Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler
ğ) Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler
h) Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.

Sağlayıcı, cayma hakkının kullanıldığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde, tüketici tarafından ödenecek masraf ve bedeller hariç tüm ödemeleri tüketiciye iade etmekle yükümlüdür.

Ayrıca 14 Ocak 2015 tarihli ve 29230 sayılı Resmi Gazete’de İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği yayımlanmıştır.Yönetmelik, iş yeri dışında kurulan sözleşmeler ile doğrudan satışlara uygulanmaktadır. Yönetmelik hükümleri; 1) Finansal hizmetler, 2) Taşınmaz malların veya bu mallara ilişkin hakların oluşumu, devri veya kazanımı, 3) Konut kiralama, 4) Paket turlar, 5) Devre tatil, uzun süreli tatil hizmeti ve bunların yeniden satımı veya değişimi, 6) Fuar, panayır ve pazar yerlerinde yapılan satışlar, 7) Beslenme destek ürünleri hariç olmak üzere, yiyecek ve içecekler gibi günlük tüketim maddelerinin, satıcının düzenli teslimatları çerçevesinde tüketicinin meskenine veya iş yerine götürülmesi, 8) Mal veya hizmet bedeli otuz Türk Lirasını aşmayan satışlar, 9) Malların montaj, bakım ve onarımı, 10) 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu uyarınca yetkilendirilmiş işletmecilerin, mal satışları ile mal ve hizmet satışını birlikte yaptıkları durumlar hariç olmak üzere, sunduğu elektronik haberleşme hizmetleri, 11)Elektrik, su ve doğal gaz hizmetlerine ilişkin abonelikler, ile ilgili sözleşmelere uygulanmamaktadır.

Ayrıca 14 Ocak 2015 tarihli ve 29230 sayılı Resmi Gazete’de İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği yayımlanmıştır.Yönetmelik, iş yeri dışında kurulan sözleşmeler ile doğrudan satışlara uygulanmaktadır. Yönetmelik hükümleri; 1) Finansal hizmetler, 2) Taşınmaz malların veya bu mallara ilişkin hakların oluşumu, devri veya kazanımı, 3) Konut kiralama, 4) Paket turlar, 5) Devre tatil, uzun süreli tatil hizmeti ve bunların yeniden satımı veya değişimi, 6) Fuar, panayır ve pazar yerlerinde yapılan satışlar, 7) Beslenme destek ürünleri hariç olmak üzere, yiyecek ve içecekler gibi günlük tüketim maddelerinin, satıcının düzenli teslimatları çerçevesinde tüketicinin meskenine veya iş yerine götürülmesi, 8) Mal veya hizmet bedeli otuz Türk Lirasını aşmayan satışlar, 9) Malların montaj, bakım ve onarımı, 10) 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu uyarınca yetkilendirilmiş işletmecilerin, mal satışları ile mal ve hizmet satışını birlikte yaptıkları durumlar hariç olmak üzere, sunduğu elektronik haberleşme hizmetleri, 11)Elektrik, su ve doğal gaz hizmetlerine ilişkin abonelikler, ile ilgili sözleşmelere uygulanmamaktadır.

Tanıma göre iş yeri dışında yapılan sözleşmeler üç şekilde ortaya çıkmaktadır (TKHK m.47). İlk durum, teklifin tüketici veya satıcı veya sağlayıcı tarafından yapılmasına bakılmaksızın tarafların fiziksel varlığında, satıcı veya sağlayıcının iş yeri dışında örneğin tüketicinin işyerinde veya bir konutta sözleşme kurulmasıdır. İkinci durum, uygulamada karşılaşılan diğer bir pazarlama tekniği olarak, tüketiciyle, satıcı veya sağlayıcının iş yeri dışında görüşülmesinin hemen sonrasında satıcı veya sağlayıcının işyerinde veya uzaktan iletişim araçları kullanılarak kurulan sözleşmeler biçiminde ortaya çıkar. Üçüncü durum tüketicilerin bir gezi çerçevesinde aniden belirli sözleşmeler kurma yönünde icaplarla karşılaşmasıdır.

Mesafeli sözleşmelerin türlerini kullanılan uzaktan iletişim aracının türüne göre; yazılı iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler, telefonla yapılan sözleşmeler, teleshopping yolu ile yapılan sözleşmeler, elektronik iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler ve diğer iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler olarak ayırmak mümkündür.

İl müdürlüğünce verilen yetki belgesinin geçerlilik süresi iki yıldır.

6502 sayılı TKHK ile getirilen en önemli değişiklik eskiden 7 gün olan cayma süresinin 14 güne çıkarılmış olmasıdır.

Tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer.

Satıcı veya sağlayıcı, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamında düzenlenen cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgeyi üç yıl boyunca saklamak zorundadır.