TÜKETİCİ HUKUKU

Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden, tüketici işlemi ya da tüketiciye yönelik uygulamaların her aşamasında makul düzeyde bilgiye sahip olan gerçek veya tüzel kişiye ortalama tüketici denir.

Reklam olduğu açıkça belirtilmeksizin yazı, haber, yayın ve programlarda, mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticari unvan veya işletme adlarının reklam yapmak amacıyla yer alması ve tanıtıcı mahiyette sunulmasına örtülü reklam denir.

Ticari reklamları, çoğunlukla üretici (imalatçı) veya ithalatçı firmalar, distribütör firmalar, satıcı veya sağlayıcılar, acenteler vb. kuruluşlar yapar. Bunlar reklam veren olarak reklamlardan sorumlu olduğu gibi reklamın yayınlanmasına aracılık eden reklam ajansları ve mecra kuruluşları da bu madde hükümlerine uymakla yükümlüdür.

6502 sayılı yeni TKHK’da reklamlarla ilgili bir diğer husus, 63’üncü maddede hüküm bulan Reklam Kurulu’dur. Bu maddenin birinci fıkrasına göre; ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeleri yapma, bu hususlar çerçevesinde inceleme ve gerektiğinde denetim yapma, inceleme ve denetim sonucuna göre durdurma
veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası veya gerekli görülen hâllerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası verme hususlarında görevli bir Reklam Kurulu oluşturulur.

Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya
da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan mallar ayıplı mallar olarak kabul edilmektedir (TKHK m.8/2). Aynı şekilde hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan hizmetler ayıplıdır (TKHK m.13). Buna göre reklam ve ilanlarda belirtilen özellikleri taşımayan mal ve hizmetler ayıplı mal ve hizmet olarak kabul edilecektir.

Haksız rekabet nedeniyle açılabilecek hukuk
davaları şunlardır:
• Tespit davası: Fiilin haksız olup olmadığının tespiti için açılır.
• Önleme (men) davası: Haksız rekabetin önlenmesi için açılır.
• Eski hale iade (düzeltme) davası: Haksız rekabetin sonucu olan maddî durumun
ortadan kaldırılması, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesi ve haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhası için açılır.
• Maddi tazminat davası: Kusur varsa zarar ve ziyanın tazmini için açılır.
• Manevi tazminat davası: Türk Borçlar Kanununun 56’ıncı maddesinde öngörülen
şartların varlığında manevi tazminat verilmesi için açılır.

Haksız Ticari Uygulama: Mesleki özenin gereklerine uymayan ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin, bir mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozan veya bozma ihtimali olan her türlü ticari uygulamadır. Doğru cevap A'dır.

Bir reklam yanlış veya yanıltıcı ise aldatıcı olarak kabul edilmektedir. Aldatıcı reklamın unsurları
yanlış reklam, yanıltıcı reklam, reklamın tüketiciyi aldatma kabiliyeti olarak sıralanabilir. “En iyi”, “en üstün”, “daha ucuz”, “en eski”, “en büyük”, “yegane”, “tek”, “erişilmez” gibi üstünlük bildirir ifadeler kullanılarak yapılan reklamlar yanlış veya yanıltıcı olmadıkları sürece aldatıcı reklam sayılmazlar. Eğer iddia edilen üstünlükler kanıtlanamıyorsa, yanlışsa veya doğru olmakla birlikte yanıltıcı, asalak reklama yol açacak nitelikte ise, o zaman aldatıcı reklam olarak kabul edilir. Doğru cevap E'dir.

6502 sayılı yeni TKHK’da reklamlarla ilgili bir diğer husus, 63’üncü maddede hüküm bulan Reklam
Kurulu’dur. Bu maddenin birinci fıkrasına göre; ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeleri yapma, bu hususlar çerçevesinde inceleme ve gerektiğinde denetim yapma, inceleme ve denetim sonucuna göre durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası veya gerekli görülen hâllerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası verme hususlarında görevli bir Reklam Kurulu  oluşturulur. Kurul tedbiren durdurma kararı verme yetkisini Reklam Kurulu Başkanına devredebilir. Kurulun kararları Bakanlıkça uygulanır. Doğru cevap B'dir.

Reklamlar doğru ve dürüst olmalıdır. Bu hem TKHK 61. maddesinde belirtilmiştir hem de Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 7. maddesinde düzenlenmiştir. Reklamların aşağıda belirtilen hususlara göre doğru ve dürüst olması esastır:
1. Reklamlar, ekonomik ve sosyal sorumluluk bilinci içinde ve haksız rekabete yol açmayacak
şekilde hazırlanmalıdır.
2. Reklamlar, ortalama tüketicinin algılama düzeyi ile reklamın tüketici üzerindeki olası etkisi göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır.
3. Reklamlar, tüketicinin güvenini kötüye kullanamaz ya da onun tecrübe ve bilgi eksikliklerini
istismar edemez.
4. Reklamlar, aşağıda sayılan haller başta olmak üzere, hiçbir konuda tüketiciyi doğrudan veya dolaylı olarak yanıltabilecek ifade ya da görüntüler içeremez.

5.Reklamlarda tüketicinin sahip olduğu yasal haklar, tüketicilere fazladan sunulan bir hak gibi gösterilemez.

Doğru cevap C'dir.

Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği çocuklara yönelik reklamlarla ilgili olarak da bazı kurallar getirmiştir. Çocuklara yönelik reklamların uyması gereken ilkelerden bazıları şunlardır:
Çocuklara yönelik olan veya çocukları etkileme olasılığı bulunan reklamlar ile çocukların oynadığı
reklamlar;

Doğru cevap E'dir.

Mecra Kuruluşu: Reklamın yayınlandığı ve hedef kitleye ulaştırıldığı her türlü mecranın sahibi
olan veya bunları işleten ya da kiraya veren gerçek veya tüzel kişidir. Doğru cevap B'dir.

Haksız rekabet nedeniyle açılabilecek hukuk davaları şunlardır:
• Tespit davası: Fiilin haksız olup olmadığının tespiti için açılır.
• Önleme (men) davası: Haksız rekabetin önlenmesi için açılır.
• Eski hale iade (düzeltme) davası: Haksız rekabetin sonucu olan maddî durumun ortadan kaldırılması, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesi ve haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhası için açılır.
• Maddi tazminat davası: Kusur varsa zarar ve ziyanın tazmini için açılır.
• Manevi tazminat davası: Türk Borçlar Kanununun 56’ıncı maddesinde öngörülen şartların varlığında manevi tazminat verilmesi için açılır.

Bir ticari uygulamanın; saldırgan olup olmadığı belirlenirken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Ticari uygulamanın zamanı, yeri, mahiyeti ve devamlılığı,
b) Ticari uygulamanın tehdit ya da hakaret içeren söz veya davranışlar içerip içermediği,
c) Tüketicinin muhakeme yeteneğini bozduğu bilinen doğal afet gibi bir felaket ya da aynı derecede bir başka durumun ticari uygulamada bulunan tarafından, tüketicinin mal veya hizmete ilişkin kararını etkilemek için kötüye kullanılıp kullanılmadığı,
d) Tüketicinin, sözleşmeyi feshetme ya da başka bir mala, hizmete veya ticari uygulamada
bulunana yönelme gibi haklarını kullanmak istemesi karşısında, ticari uygulamada bulunan tarafından getirilen ağır veya orantısız sözleşme dışı bir engelin bulunup bulunmadığı,
e) Hukuka aykırı bir eylemde bulunulacağı tehdidinin olup olmadığı.

Genel işlem şartları taraflardan birinin, ileride kurulacak bir sözleşmeye dahil edilmek üzere, henüz
daha sözleşme kurulmadan önceki aşamada, sözleşme içeriğini (kendi isteklerine göre) tek başına belirleyip, bunu bir düzenlemeye bağladıktan sonra, bu içerik üzerine hiçbir etkisi olmayan diğer tarafa sunduğu kayıt ve koşullardır.

Genel işlem şartları gündelik hayatımızda daha çok bankacılık, sigorta işlemleri, seyahat ve taşıma
işletmeleri, dayanıklı tüketim malları satıcıları tarafından kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dürüstlük Kuralı, Türk Medeni Kanunu’nun 2. Maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükme göre, kişiler haklarını kullanırken veya bir borcu yerine getirirken toplum içindeki makul, orta zekâlı bir kimsenin davrandığı gibi davranmakla yükümlüdür. Doğru cevap A'dır.