TÜKETİCİ HUKUKU

Otelcilik hizmeti tüketici hukuku anlamında mal değil, hizmettir. A,B,C şıklarında sayılanlar ise tüketici hukuku anlamında mal kavramı içinde yer almaz.

Tanımı yapılan kavram "hizmet"tir.

Tüketicilere mal sunan gerçek veya tüzel kişiler için “satıcı” kavramı kullanılırken, hizmet sunan gerçek veya tüzel kişiler için “sağlayıcı” kavramı kullanılır.

Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya satıcı tarafından
bildirilen veya standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı maldır.

Mal veya hizmetin sözleşmeyle belirlenmiş ya da bildirilmiş olan nitelikleri taşımaması halinde ortaya çıkan ayıp türü, sübjektif ayıptır.

Bir malın sahip olması gereken renk, şekil, kalite vb. fiziki özelliklerde eksiklik bulunması durumunda ortaya çıkan ayıp "maddi ayıp"tır.

Soruda verilen olayda ayıp ve hata sözkonusudur. Ayıplı bir mal veya hizmetten söz edebilmek için işlev bozukluğu veya zarar verme şartı aranmaz. Buna karşılık “hata”, ürünün piyasaya sürüldüğünde kendisinden beklenilen makul fonksiyonları yerine getirip getirmediği ve zarar verebilme durumu ile ilgili olup, tamamen objektiftir.

TKHK. m. 10/1’de teslim tarihinden itibaren ilk 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde zaten var olduğu karinesi kabul edilmiştir. Dolayısıyla ilk 6 ay içinde mal bozulmuşsa veya bir ayıp oluşmuşsa bu ayıbın teslim anında da var olduğu veya  nedeninin teslim anında var olan bir ayıba dayandığı kabul edilir.

Alışverişe konu olan taşınır eşyayı, konut veya tatil amaçlı taşınmaz malları ve  elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri gayri
maddi malları ifade eden kavram "mal"dır.

Taşınmaz niteliğindeki mallar kural olarak TKHK kapsamına girmemekte sadece konut ve tatil amaçlı taşınmazlar TKHK anlamında mal kavramına dâhil olmaktadır. Örneğin, arsalar ya da dükkânlar TKHK anlamında mal kavramına girmez. Apartman dairesi konut amaçlı taşınmaz olarak TKHK kapsamında kabul edilir.

Tüketicilere mal sunan gerçek veya tüzel kişiler için "satıcı" kavramı kullanılır.

Aynı özellikteki tüm mal ve hizmetlerin objektif olarak sahip olması gereken lüzumlu niteliklerdeki eksiklikler objektif ayıp teşkil eder. Bir otomobilde direksiyonun bulunmaması da bu nitelikte bir ayıptır.

Bir malın sahip olması gereken renk, şekil, kalite vb. fiziki özelliklerde eksiklik bulunması durumunda maddi ayıp söz konusu olur.

Tüketici işlemleri açısından ayıptan söz edebilmek için, malın veya hizmetin değerini veya ondan beklenilen faydayı en azından azaltması aranır. Değer ve yararlanma olanağına hiç etki etmeyen hususlar ayıp olarak kabul edilmeyecektir. Tüketici hukukunda ayıbın neden olduğu değer kaybının ya da fayda azalmasının “önemli ölçüde” olması gerekmemekte iken, Borçlar Hukuku açısından, lüzumlu niteliklerdeki eksiklik nedeniyle ayıptan (objektif ayıp) söz edebilmek için maldaki değer ya da beklenen fayda eksikliğinin “önemli ölçüde” olması koşulu aranmaktadır (TBK. m. 219).

Kullanım ve yararlanma imkânını etkilemeyen ayıplardan dolayı satıcının sorumluluğu
yoluna başvurma olanağı yoktur. Örneğin satılan bir kitabın sayfalarından bir kaçının kıvrılmış, fakat sayfanın basımında hiçbir hata bulunmuyor ve yazıları açık biçimde okunabiliyorsa veya bir otomobilin görünmeyen kaportasının iç bölümünde boyada bir çizik varsa, bir ürünün ambalajı aşınmış ancak içindeki ürüne bir etkisi olmamışsa
bunlar ayıp olarak kabul edilmeyecektir.

TKHK’da tüketici işlemlerinde ayıptan dolayı sorumlu olanların kapsamı geniş olarak belirlenmiştir. Buna göre satıcı, sağlayıcı, üretici, ithalatçı ve kredi veren tüketiciye karşı sorumlu tutulmuştur. Türk Borçlar Kanunu’nda ise ayıptan dolayı sadece satıcı sorumlu olmaktadır (TBK. m. 219). Dolayısıyla, TKHK’ya göre ayıptan dolayı sorumluların kapsamı, TBK’ya göre sorumlu olanlardan daha geniştir. Böylelikle tüketiciler daha etkin bir korumaya sahip bulunmaktadır.

Tüketiciye karşı sorumluluğun doğması için, malın teslimi veya hizmetin ifası anında bir ayıbın bulunması, ayıbın mal veya hizmetin değerini veya faydasını azaltması, ayıbın malın tüketiciye teslimi anında mevcut olması, tüketicinin ayıbı bilmemesi, ayıbın ispat edilmesi ve ayıbın süresi içerisinde ileri sürülmüş olması gerekmektedir. Ayıptan sorumlu olanlar ise  satıcı, sağlayıcı, üretici, ithalatçı ve kredi verendir.

Tüketici işlemlerine konu edilen bir malın ayıplı çıkması durumunda tüketicilerin sahip oldukları haklar TKHK. m. 11’de düzenlenmiştir. Anılan hükme göre tüketiciler;
• sözleşmeden dönme,
• satış bedelinden indirim isteme,
• satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
• satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme seçimlik haklarına sahip olmaktadır.

Satıcı, sağlayıcı veya kredi veren ile tüketici arasındaki sözleşmede yer alan haksız şartlar geçersiz olacaktır. Yok sayılan bu hükümler olmadan da sözleşme ayakta durabiliyorsa sözleşmenin geri kalanı varlığını korur. Yani haksız şartlar var diye her koşulda sözleşme mutlaka hükümsüz hale gelmez.