TÜKETİCİ HUKUKU

D şıkkı doğrudur. TKHK anlamında mal kavramına öncelikle alışverişe konu olan taşınır eşyalar dâhil olmaktadır. Taşınır mal, özüne zarar vermeden yeri değiştirilebilen mallardır. Canlı, cansız hayvanlar ile tarım ve hayvancılık ürünleri de taşınır mal kapsamındadır. Taşınır mal, bağımsız bir işleve sahip olabileceği gibi bir başka taşınır ya da taşınmazın bütünleyici parçası durumunda da olabilir. Örneğin, otomobilin motoru veya binada kullanılan su tesisatı TKHK kapsamında mal sayılacaktır.

E şıkkı doğrudur. Ayıplı Hizmet, sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetlerdir.

B şıkkı doğrudur. Ayıplı mal veya hizmetin söz konusu olacağı ikinci durum, mal veya hizmeti sunanlar tarafından yapılan tek taraflı bildirimlere aykırılıktır. Malın veya hizmetin belli niteliklere sahip olduğunu ifade eden bu bildirimler, ambalajda, etikette, tanıtım ve kullanım kılavuzunda, internet sayfasında ya da reklam ve ilanlarda yer alan, genele yapılmış bildirimler olabilir. Doğrudan alıcıya karşı olmasa bile kamuya yapılmış olan bu tür bildirimlerden alıcının haberdar olduğu ve bu bilgi ışığında sözleşmeyi kurduğu varsayılacağından bu bildirimlere aykırılık ayıp oluşturur. Bunun yanında, mal veya hizmetin nitelikleri bizzat satıcı tarafından belirli bir tüketiciye vaat edilmiş de olabilir. Örneğin, fotoğraf makinesinin su altında da fotoğraf çekebildiği, tanıtım kılavuzunda yazmasına veya bizzat satıcısı tarafından söylenmiş olmasına rağmen, su içinde fotoğraf çekemediğinin anlaşılması, ya da paslanmaz denilerek satılan mutfak eşyasının paslanması durumlarında ayıp söz konusu olacaktır.

A şıkkı doğrudur. Objektif ayıp, aynı özellikteki tüm mal ve hizmetlerin objektif olarak sahip olması gereken lüzumlu niteliklerdeki eksiklikler şeklinde ortaya çıkabilir. Örneğin her otomobilin emniyet kemerlerinin olması, normal bir gömleğin düğmelerinin olması ya da her bir sabunun belli oranda temizleme gücünün olması gereklidir. Satıcının, bu çeşit ayıpların bulunmadığını belirtmesi ya da vaat etmesi gerekmez. Bunlar, malın veya hizmetin standartlarında tespit edilen ve doğal olarak malda ve hizmette bulunması gereken, bulunmadığı zaman tüketicinin ondan beklediği yararları azaltan ya da ortadan kaldıran ayıplardır.

C şıkkı doğrudur. Hukuki ayıp, tüketime konu mal veya hizmet açısından tüketicinin o mal ya da hizmetten faydalanma olanağını azaltan ya da tamamen ortadan kaldıran hukuki yasaklama ya da sınırlamaların bulunması durumudur. Örneğin, ürünün kullanımı veya hizmetin sunumu için gerekli izin belgelerinin sağlanmaması, satılan malın hacizli olması, satın alınan bilgisayardaki işletim programının lisanssız olması gibi durumlarda hukuki ayıp oluşacaktır.

C şıkkı doğrudur.  Kural olarak, satılanın yarar ve hasarı taşınır satışlarında zilyetliğin devri, taşınmaz satışlarında ise tescil anına kadar satıcıya, zilyetliğin devri veya tescil anından sonra alıcıya aittir (TBK. m. 208). TKHK. m. 8’de de ayıbın teslim anında var olması aranmaktadır. Dolayısıyla ayıplı maldan dolayı bir sorumluluğun doğabilmesi için ayıbın, taşınırlarda malın teslimi anında, taşınmazlarda ise tescil anında var olması gerekir. Teslim veya tescilden önce var olan ayıplardan dolayı tüketiciye karşı sorumluluk doğacaktır. Teslim ya da tescilden sonra oluşmuş hasarlara  alıcı katlanmak zorundadır. Bununla birlikte, sonradan ortaya çıkmış olsalar dahi, imalat hatasında yahut teslim veya tescil anından önce var olan bir nedenden dolayı oluşmuş ayıplardan da tüketiciye karşı sorumluluk doğacaktır. Örneğin, bir elbisenin satın alındıktan sonra çok çabuk eskimesi, üretiminde kullanılan malzemelerdeki bir hatadan kaynaklanabilir.

E şıkkı doğrudur. TKHK. m. 10/1’de teslim tarihinden itibaren ilk 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde zaten var olduğu karinesi kabul edilmiştir. Dolayısıyla ilk 6 ay içinde mal bozulmuşsa veya bir ayıp oluşmuşsa bu ayıbın teslim anında da var olduğu veya nedeninin teslim anında var olan bir ayıba dayandığı kabul edilir. Sorumluluktan kurtulmak isteyen satıcının bu karineyi çürütmesi yani, ayıbın teslim anında bulunmadığını ve teslim anındaki bir ayıp nedeniyle de oluşmadığını ispat etmesi gerekir.

D şıkkı doğrudur. Ayıplı mal veya hizmetler nedeniyle sorumlulara başvurabilmenin bir koşulu da, başvurunun belirli süreler içerisinde yapılmış olmasıdır. Şöyle ki; ayıplı mal nedeniyle sorumlu tutulanlar, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımı süresince sorumlu olurlar (TKHK. m. 12). İkinci el satışlarda da satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan  az olamaz

A, B, ve C şıkkı yanlıştır. Tüketicinin sözleşmeden dönme hakkını kullanılmasıyla, satıcı veya sağlayıcı ile tüketici arasındaki sözleşme ilişkisi ortadan kalkmış olur. Taraflar arasındaki satım veya hizmet sözleşmesi bir tasfiye ilişkisine dönüşür. Tüketicinin ödemiş olduğu bedelin tümü derhâl tüketiciye iade edilir. Bunun karşılığında tüketicinin de elindeki ayıplı malı iadesi gerekir. D şıkkı yanlıştır. Tüketici ayrıca mal için yaptığı zorunlu ve faydalı masraflarını da isteyebilir. Ayrıca lüks masraflar için kendisine bir karşılık önerilmedikçe ve mala zarar vermeden ayrılması mümkün ise mala yaptığı lüks eklemelerini ayırıp alabilir. E şıkkı doğrudur. ine, mal, “asıl şey” ve “eklenti”lerden oluşuyorsa, satılanın aslı için satıştan dönülmesi, ayrı satış bedeli gösterilerek satılmış olsalar bile, eklentilerini de kapsar; fakat eklentiler için dönme, satılanın aslını kapsamaz (TBK. m. 230).
Örneğin

B şıkkı doğrudur. Kullanım ömrü; malın, tüketiciye teslim tarihinden başlayan ve Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliğine ekli listede yer alan her mal grubu için tespit edilen süreleri ifade eder.

Bir mal veya hizmetin ayıplı olup olmadığının tespitinde, o mal veya hizmetin ya sözleşmeyle belirlenmiş olan veya bildirilmiş olan nitelikleri taşıyıp taşımadığı ya da aynı nitelikteki ortalama bir mal veya hizmetin objektif olarak sahip olması gereken nitelikleri taşıyıp taşımadığı ölçütü esas alınır. Birinci ölçüt kapsamında tespit edilen ayıp, sübjektif ayıp, ikinci ölçüt kapsamında tespit edilen ayıp ise objektif ayıp olarak adlandırılır.

Belli bir standardı olmayan mal ve hizmetlerde mal veya hizmetin lüzumlu niteliklere sahip olup olmadığının tespitinde ise mal veya hizmetin tahsis ve amacı ya da tüketicinin beklediği fayda dikkate alınacaktır. Örneğin bir şemsiyeden beklenen yarar, su geçirmemesidir. Şayet şemsiye yağmuru sızdırıyor ve kullanıcısının ıslamasına neden oluyorsa ayıplıdır. Bir mal veya hizmetin objektif olarak lüzumlu nitelikleri taşıyıp taşımadığının tespiti için, malın satıldığı ya da hizmetin sunulduğu çevre, bu çevrede egemen olan tüketici anlayışları, mal ya da
hizmetin fiyatı gibi hususlar göz önünde tutulur. Burada ölçü, ortalama bilgi ve tecrübe düzeyine sahip bir tüketicinin mal veya hizmetten beklediği makul yarardır. Ortalama tüketici açısından, mal veya hizmetten beklenilen makul yararda bir azalmanın varlığı durumunda ayıptan söz edilebilecektir. Örneğin, binalarda soğuğa karşı düşük düzeyde yalıtım sağlayan bir yalıtım malzemesi, Antalya’da normal kabul edilebilecek iken, Erzurum’da ayıplı bir mal olarak değerlendirilebilecektir.

Ayıplı mal ve hizmetler nedeniyle tüketicilerin uğramış oldukları zararlardan dolayı kimlerin, hangi koşullarda ve ne şekilde sorumlu olacakları önemli bir konudur. Tüketicilere karşı sorumlu olanlar TKHK’nın muhtelif maddelerinde belirlenmiş olup, satıcı, sağlayıcı, üretici, ithalatçı ve kredi veren tüketiciye karşı sorumlu tutulmuştur. Ayrıca, bu kişilerin sorumlu tutulabilmeleri için birtakım koşulların gerçekleşmesi gereklidir.

Tüketiciye karşı sorumluluğun doğması için, malın teslimi veya hizmetin ifası anında bir ayıbın bulunması, ayıbın mal veya hizmetin değerini veya
faydasını azaltması, ayıbın malın tüketiciye teslimi anında mevcut olması, tüketicinin ayıbı bilmemesi, ayıbın ispat edilmesi ve ayıbın süresi içerisinde ileri sürülmüş olması gerekmektedir.

Tüketicinin, ayıplı mal veya hizmet nedeniyle sahip olduğu hakları kullanabilmesinin bir koşulu da mal veya hizmetin ayıplı olduğunu ispat etmesidir. Ancak kanun koyucu, tüketicinin ispat yükü hakkında TKHK’da tüketici lehine bir karine getirmekte ve tüketicinin ispat yükünü hafifletmektedir. Şöyle ki, TKHK. m. 10/1’de teslim tarihinden itibaren ilk 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde zaten var olduğu karinesi kabul edilmiştir. Dolayısıyla ilk 6 ay içinde mal bozulmuşsa veya bir ayıp oluşmuşsa bu ayıbın teslim anında da var olduğu veya nedeninin teslim anında var olan bir ayıba dayandığı kabul edilir.

TKHK’da yer almayıp TBK’da düzenlenmiş bir konu alıcının def’i hakkıdır. Şöyle ki; TBK. m. 231/I hükmüne göre “alıcının satılanın kendisine devrinden başlayarak iki yıl içinde bildirdiği ayıptan doğan def’i hakkı, bu sürenin geçmiş olmasıyla ortadan kalkmaz”. Bu konuda TKHK’da bir düzenleme bulunmaması nedeniyle, TBK 231 hükmü tüketici işlemlerinde de uygulanacaktır. Yani tüketici, zamanaşımı süresi içerisinde ayıbı bildirmiş olması koşuluyla, kendi aleyhine açılan davada, iki yıllık süre geçmiş olsa dahi mal veya hizmetin ayıplı olduğunu ileri sürülebilecektir.

Ayıplı mal veya hizmetler nedeniyle tüketicilere tanınan haklar farklı nitelik taşımaktadırlar. Farklı nitelikleri nedeniyle, tüketicinin sahip olduğu hakların, sorumluların her birine karşı ileri sürülmesi mümkün değildir. Şöyle ki, sözleşmeden dönme ve bedelin indirilmesi talebi ancak satıcıya veya sağlayıcıya karşı ileri sürülebilir. Dolayısıyla, üretici veya ithalatçıya karşı sözleşmeden dönme veya bedelin indirilmesi haklarının kullanılması mümkün olmamaktadır.
Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları ise, üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi talebinin yerine getirilmesi konusunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur.

Tüketicinin sözleşmeden dönme hakkını kullanılmasıyla, satıcı veya sağlayıcı ile tüketici arasındaki sözleşme ilişkisi ortadan kalkmış olur. Taraflar arasındaki satım veya hizmet sözleşmesi bir tasfiye ilişkisine dönüşür. Tüketicinin ödemiş olduğu bedelin tümü derhâl tüketiciye iade edilir. Bunun karşılığında tüketicinin de elindeki ayıplı malı iadesi gereki

Tüketicinin sahip olduğu yasal hakların sınırlandırılması geçerli değil iken, bu hakların daha da genişletilmesi ise mümkündür. İhtiyari garanti, tüketicinin yasal hakları saklı kalmak kaydıyla mal veya hizmetle ilgili; değişim, onarım, bakım, bedel iadesi ve benzeri hususlarda satıcı, sağlayıcı, üretici veya ithalatçı tarafından
verilen ilave taahhüdü ifade eder. İhtiyari garanti taahhüdünün tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile verilmesi zorunludur (TKHK. m. 57).

Servis istasyonlarının yükümlülükleri; bakım ve onarım yükümlülüğü, servis fişi verme yükümlülüğü, yedek parça bulundurma ve satma yükümlülüğü, yedek parça fiyat listesi asma yükümlülüğü ve değiştirilen parçanın gösterilmesi ve iadesi yükümlülüğüdür.

Malın kullanım ömrü süresince bakım veya onarımının yapılması, servis istasyonları için bir yükümlülüktür. Kullanım ömrü süresince, malın bakım ve/veya onarım süresi, Yönetmeliğe eki listede ilan edilen azami tamir süresini geçemez. Tamir süresi, garanti süresi içerisinde mala ilişkin arızanın yetkili servis istasyonuna veya satıcıya bildirimi tarihinde, garanti süresi dışında ise malın yetkili servis istasyonuna teslim tarihinden itibaren başlar. Tüketicinin arıza bildirimini; telefon, faks, e-posta, iadeli taahhütlü mektup ve benzeri bir yolla yapması mümkündür. Uyuşmazlık halinde bildirimin yapıldığını ispat yükümlülüğü tüketiciye aittir.
Garanti süresi sona ermiş olsa dahi, servis istasyonları tarafından verilen montaj, bakım ve onarım hizmetiyle ilgili olarak, bir yıl içerisinde aynı arızanın tekrarı halinde herhangi bir servis ücreti alınmaz. Tüketicinin malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanmasından kaynaklanan arızalar ise bu kapsamda değildir. Malın garanti süresi dışında, garanti belgesi ile satılması zorunlu olmayan bir parçasının servis istasyonu tarafından değiştirilmesi ve/veya satılması durumunda, değişen veya satılan parça için altı aydan aşağı olmamak üzere bir garanti süresi verilir.

Ücretsiz arkadaşının evinin boyanması