TÜKETİCİ HUKUKU

Birleşmiş Milletler Deklarasyonunda, sekiz temel tüketici hakkı ortaya konulmuştur: I. Temel İhtiyaçları Karşılama Hakkı; II. Sağlık ve Güvenliğin Korunması Hakkı; III. Ekonomik Çıkarların Korunması (Tercihte Bulunma) Hakkı; IV. Bilgi Edinme (Bilgilendirilme) Hakkı V. Eğitilme Hakkı; VI. Tazmin (Zararların Giderilmesi) Hakkı; VII. Örgütlenme ve Temsil Edilme (Sesini Duyurma) Hakkı; VIII. Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı

Tüketici hukukunun amacına ve tüketici kanunu düzenlemelerine baktığımızda tüketici hukuku kurallarının bazı özellikler taşıdığını görürüz. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: 1. Tüketici hukuku bağımsızdır. 2. Tüketici hukuku kuralları emredicidir. 3. Tüketici hukuku kurallarına ilişkin boşlukların doldurulmasında genel hükümlere başvurulur. 4. Tüketici hukuku kendine özgüdür. 5. Tüketici lehine yorum yöntemi geçerlidir.

Tüketici hukuku bağımsızdır; amacı tüketiciyi korumak olan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kabul edilmiş olduğu için tüketici hukuku diğer hukuk dallarından bağımsızdır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da yer alan hükümler, üretim ve ticarî faaliyetler açısından tüketici lehine denetim ve sınırlamalar içermektedir. Örneğin tüketicilerin taraf olduğu bazı sözleşmelerde tüketicinin korunmasına yönelik hükümlere yer verilmiştir. Aynı şekilde, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’u uygulayacak idarî yapı ve Kanunun uygulamasından doğacak uyuşmazlıkların çözümü için genel mahkemelerden ayrı bir tüketici mahkemeleri ve ayrıca bir hak arama yolu olarak Tüketici Hakem Heyetlerine yer verilmiştir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun “Genel Esaslar” başlığı altında yer alan 4. maddesinde tüm tüketici sözleşmelerinde geçerli olan temel ilkelere yer vermiştir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un ayrı ayrı maddelerinin konusunu oluşturan birçok ilke 4. maddede toplanmıştır. Buna göre Tüketici işlemlerinde (temerrüt de dâhil olmak üzere) bileşik faiz uygulanamaması; TKHK temerrüt hâli de dâhil olmak üzere, tüketici işlemlerinde bileşik faizi yasaklamaktadır (TKHK m. 4/7). Diğer bir ifade ile tüketici işlemlerinde basit faiz uygulanacaktır.

Bilgi edinme hakkı temel tüketici haklarından biridir. Tüketicinin bilgilendirilmesi, tüketicilerin korunması açısından önemli bir işleve sahiptir. Bilgi edinme hakkı, tüketicilerin kendi serbest iradeleriyle karar vermelerine yardımcı olacak bilginin sağlanmasını, satın alacağı tüm mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetleri üreten, satan ve sunan kuruluşlara ait bilgilerin doğru, tutarlı ve eksiksiz olarak zamanında tüketicilere verilmesini ifade eder. Diğer bir ifade ile bu hak tüketicinin bilgilenmiş bir şekilde seçim yapabilmek, aldatıcı ve yanıltıcı reklamlara ve etiketlere karşı korunmak için, gerek duyduğu bilgilerin kendisine verilmesini içeren bir haktır. Bu hak kapsamında mal ve hizmetlerin özellikleri, kullanım, bakım koşulları ile tehlikeleri ve risklerine ilişkin tüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi gerekir. Reklamlar, kullanma kılavuzlarının tüketiciye sunulması, malların üzerine içeriklerinin, kullanım şekli ve tarihi gibi bilgilerin verilmesi bu hakka dayanır. Diğer bir ifade ile tüketicinin, satın alacağı mal ve hizmetin ne olduğu, ne işe yaradığı, ne kadar dayanacağı konusunda herhangi bir aldatmaya fırsat verilmeksizin açık bir şekilde bilgilendirilmesi gerekir.

Tüketici örgütleri temsilcileri Reklam Kurulu’nda, Tüketici Konseyi’nde, Tüketici Hakem Heyeti’nde yer almaktadır.

Amacı tüketiciyi korumak olan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kabul edilmiş olduğu için tüketici hukuku diğer hukuk dallarından bağımsızdır.

Kitabınıza göre, her alıcı tüketici sayılmaz. Bir kimse, kişisel gereksinimleri dışında, belirli bir meslek icrası, belirli bir üretimde kullanma, yeniden satış, ticari olarak kullanma vs. gibi amaçlarla hareket ediyorsa bu kişi tüketici olarak kabul edilmeyecektir.

Tarım arazisini sürmek için traktör satın alan çiftçi belirli bir üretimde ve mesleki amaçlarla kullanmak için traktör satın aldığından tüketici olarak kabul edilmez.

Satıcı veya sağlayıcı, kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal veya hizmet sunan ya da mal veya hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişilerdir.

Bilgilendirilme hakkı kapsamında mal ve hizmetlerin özellikleri, kullanım, bakım koşulları ile tehlikeleri ve risklerine ilişkin tüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi gerekir. Reklamlar, kullanma
kılavuzlarının tüketiciye sunulması, malların üzerine içeriklerinin, kullanım şekli ve tarihi gibi bilgilerin verilmesi bu hakka dayanır. Dolayısıyla (A)'yı aldatıcı reklamlara karşı koruyan temel tüketici hakkı bilgilendirilme hakkıdır.

Tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeni ile kıymetli evrak niteliğinde emre yazılı değil nama yazılı olan ve her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenebilir.

Satıcının vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın üzerine satılık değildir yazılmak suretiyle  satışından kaçınması mümkündür. Bu nedenle hiç bir şekilde satışından kaçınılamaz diyemeyiz.

Tüketici kavramı ise, son yüzyılda ortaya çıkan bir kavramdır. Günümüzdeki anlamıyla tüketici kavramı 19. yüzyılda ele alınmıştır. Doğru yanıt (E) seçeneğidir.

Tüketicinin temel haklarını şu şekilde sayabiliriz:

Ayıplı malın yenisi ile değiştirilmesini talep hakkı evrensel nitelikteki temel tüketici hakkı olmayıp, TKHK gereğince malın ayıplı çıkması durumunda kullanabileceği seçimlik haklarından birisidir.  Doğru yanıt (C) seçeneğidir.

Tüketicinin temel tüketici haklarından olan ekonomik çıkarlarının korunması hakkı, tercihte bulunma hakkı olarak da ifade edilebilir. Doğru yanıt (B) seçeneğidir.

Tüketici hakem heyetleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla kurulan heyetler olup; sivil tüketici örgütü değildir. Doğru yanıt (D) seçeneğidir.

Sözleşmedeki eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkilemeyecektir. Sözleşmede belirtilen şartların yokluğu halinde, bu eksikliğin sözleşmeyi düzenleyen kişi olan satıcı, sağlayıcı, kredi veren veya benzeri tarafından hemen giderilmesi gerekmektedir.Doğru yanıt (E) seçeneğidir.

Avrupa Birliği’nde ise, 1975’te Avrupa tüketici hakları beyannamesi niteliğinde bir belge sayılan 1. Tüketici Programında beş temel tüketici hak­kından söz edilmiştir:

Bu programda sağlıklı bir çevrede yaşama hakkından söz edilmemiştir. Doğru yanıt (B) seçeneğidir.

Tüketici hukukunun temel amacı tüketicileri korumaktır. Ancak, tüketici hukuku tüketicinin korunmasını da içeren daha geniş bir kavramdır. Tüketici hukuku hem özel hukuk hem de kamu hukuku niteliklerini barındıran bir karma hukuk dalıdır. Doğru yanıt (A) seçeneğidir.