Tüketici Kredilerinde Tüketicinin Korunması

 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun, tüketici kredisini düzenleyen
22’inci maddesinde çok kapsamlı olmamakla birlikte kısa bir tüketici kredisi tanımın vermiştir. Buna göre, “Tüketici kredisi sözleşmesi, kredi verenin tüketiciye faiz veya
benzeri bir menfaat karşılığında ödemenin ertelenmesi, ödünç veya benzeri finansman şekilleri aracılığıyla kredi verdiği veya kredi vermeyi taahhüt
ettiği sözleşmeyi ifade eder”.

Kredi kartı sözleşmeleri, faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında, ödemenin üç aydan daha uzun süre ertelenmesi veya benzer şekilde taksitle ödeme imkânı sağlanması hâlinde tüketici kredisi sözleşmesi olarak değerlendirilir (TKHK m.22/2).

Tüketici kredisi, serbest (nakdi) tüketici kredisi ve bağlı tüketici kredisi olmak üzere iki gruba ayrılarak incelenebilir. Serbest tüketici kredisi, kredi veren tarafından herhangi bir kullanma kısıtlaması getirilmeksizin doğrudan nakit olarak verilebileceği gibi, kredili mevduat hesabı şeklinde de verilebilir. Bağlı tüketici kredilerini de, tedarik kredisi ve finanse edilmiş taksitle satım olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür.

Bu kredi hesabına sahip olan tüketici, para çekmek istediğinde eğer hesabında yeterli bakiye bulunmuyorsa, önceden kredi veren tarafından belirlenmiş bir limit dâhilinde hesabını eksi bakiyeye indirerek, kredi kullanabilmektedir.

Tedarik kredisinde, kredi veren ile tüketici arasında ikili bir ilişki söz konusudur. Kredi veren krediyi, belli bir mal ve hizmetin finansmanı için sağlamaktadır. Ancak burada kredi veren ile satıcı ya da hizmet sunan arasında herhangi bir sözleşme söz konusu değildir. Mal veya hizmetin kimden karşılanacağı hususu tamamen tüketiciye bırakılmıştır.

Finanse edilmiş taksitle satımda tüketicinin satıcı veya hizmet sunana borçlanmış olduğu bedeli, tüketici yerine bir kredi kurumu ödemektedir. Basit taksitle satımda ikili bir ilişki söz konusu iken, finanse edilmiş taksitle satımda karşımıza üçlü bir ilişki çıkmaktadır. Banka ile satıcı arasında akdedilen sözleşme “çerçeve sözleşme”, satıcı ile tüketici arasında akdedilen “satım sözleşmesi” ve tüketici ile banka arasında akdedilen “tüketici kredisi sözleşmesi”dir.

Çerçeve Sözleşme, ileride kurulması planlanan münferit sözleşmelerde geçerli olacak ortak hükümleri içeren ve bu sayede taraflar arasındaki sürekli ilişkinin temel ilkelerini belirleyen sözleşmedir.

Tüketici kredisi, TKHK’da düzenlenmiş isimli ve bağımsız bir sözleşmedir. Rızai ve tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. 

Tüketici kredisi sözleşmesinin unsurları; sözleşmenin tarafları, sözleşmenin konusu, teminatlardır.

Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişilerdir.

TKHK’un 3 üncü maddesi (ğ) bendinde açık bir tanımlamayla; “Kredi veren: Mevzuatı gereği tüketicilere kredi vermeye yetkili olan gerçek veya tüzel kişiyi” olarak belirlenmiştir. En yaygın kişi ülkemizde kuşkusuz bankalardır. Banka, Bankalar Kanununa göre kurulmuş tüzel kişidir. Bankaların yanında, özel finans kuruluşu ve finansman şirketlerinin de kredi veren olarak nitelenmesi mümkündür; ancak bu kişilerin mevzuatları gereği tüketicilere kredi vermeye yetkili olmaları bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kanunun “temel ilkeler” başlıklı 4 üncü madde, 6’ıncı fıkrasına göre, “Tüketici işlemlerinde, tüketicinin edimlerine karşılık olarak alınan şahsi teminatlar, her ne isim altında olursa olsun adi kefalet sayılır”. 

Adi Kefalet: Alacaklıyı alacağını önce borçludan isteme zorunluluğunda bırakabilen kefalet türüdür.

Mesafeli sözleşmeler hariç tüketici kredisi sözleşmesi yazılı olarak kurulmak zorundadır aksi takdirde sözleşme geçerli olmayacaktır. Sözleşmenin yazılı olarak düzenlenmesi kredi verenin yükümlülüğündedir.

Kredinin Toplam Maliyeti: Noter masrafları hariç olmak üzere, tüketicinin ödemesi gereken akdi faiz, vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülükler ile varsa değişik isimler altında alınan her türlü ücretin de dahil olduğu toplam tutardır.

Kredili Mevduat Hesabı Sözleşmesi: Kredi verenin önceden tüketiciyle açıkça kararlaştırarak belirli bir limit dahilinde tüketicinin mevduat hesabında var olan aktiften fazlasını kullanmasına izin verdiği sözleşmedir.

Kanunda ve Yönetmelikte açıkça belirtilen hususların sözleşmede yer almaması durumunda yaptırım kesin hükümsüzlük veya kısmi kesin hükümsüzlüktür. Bununla birlikte, 6502 sayılı
TKHK’nun hem 4/1 hem de 22/3’üncü maddelerinde belirtildiği üzere, sözleşmeyi hazırlayan, yani kredi veren bu eksikliği tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri süremeyecek ve bu eksikliği derhal giderecektir.

Hukukumuzda kredi veren, krediyi mesleki ve ticari amaçlarla veren bir gerçek veya tüzel kişi olmalıdır. Bunun dışında kalan herhangi bir gerçek ya da tüzel kişinin TKHK gereğince “kredi veren” olarak adlandırılması mümkün değildir. 

Kredi verenin borçları şunlardır: sözleşme öncesi tüketiciyi bilgilendirme yükümlülüğü, kredi konusunu teslim borcu, kredi şartlarının tüketici aleyhine değiştirilememesi, bağlı kredilerde sorumluluk, aldığı teminatları iade borcu, sır saklama borcu, sigorta yaptırmaya zorlayamama, tüketicinin hesap dönemi sonunda bilgilendirilmesi.

Kredi veren veya varsa kredi aracısı, tüketici ile yapacakları kredi sözleşmesinden önce
tüketiciyi bilgilendirme yükümlülüğü altındadır. Bu sayede, kredi verenin, tüketiciyi önceden mutlaka bilgilendirerek teklif ettiği kredi sözleşmesinin koşullarını içeren sözleşme öncesi bilgi formunu sözleşmenin kurulmasından makul bir süre önce tüketiciye vermesi zorunlu hale getirilmiştir.

Belirsiz süreli kredi sözleşmelerinde akdi faiz oranında değişiklik yapılması hâlinde, bu değişikliğin yürürlüğe girmesinden otuz gün önce, tüketiciye kağıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Bu bildirimde, yeni faiz oranının yürürlüğe girmesinden sonra varsa yapılacak ödemelerin tutarı, sayısı ile aralıklarının değişmesine ilişkin ayrıntılara yer verilir. Faiz oranının artırılması hâlinde, yeni faiz oranı geriye dönük olarak uygulanamaz. Tüketici, bildirim tarihinden itibaren en geç altmış gün içinde borcun tamamını ödediği ve kredi kullanmaya son verdiği takdirde faiz artışından etkilenmez (TKHK m.26). Bu düzenlemeye göre kredili mevduat hesabına ilişkin sözleşmeler ile kredi kartı sözleşmeleri gibi belirsiz süreli kredi sözleşmelerinde faiz oranında değişiklik yapılması mümkündür. Ancak değişikliğin yürürlüğe girmesinde otuz gün önce,tüketiciye kağıt ortamında yazılı olarak veya kalıcı
veri saklayıcısı aracılığıyla bildirilmesi zorunludur

4077 sayılı mülga Kanun zamanında bulunmayan bir hüküm yeni Kanuna eklenmiştir. 6502 sayılı Kanunun 29’uncu maddesine göre, Tüketicinin yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla açık talebi olmaksızın kredi ile ilgili sigorta yaptırılamaz. Tüketicinin sigorta yaptırmak istemesi hâlinde, istediği sigorta şirketinden sağladığı teminat, kredi veren tarafından kabul edilmek zorundadır. Bu sigortanın kredi konusuyla, meblağ sigortalarında kalan borç tutarıyla ve vadesiyle uyumlu olması gerekir.

Kredi verenin hakları; teminat isteme hakkı, verilen kredinin iadesini talep hakkı, temerrüt ve muacceliyet, faiz ve sair masrafları talep etme hakkıdır.

Kredi veren, verdiği krediyi kıymetli evrak kabul etmek suretiyle teminat altına alıyorsa, bu kıymetli evrakın mutlaka nama yazılı olarak düzenlenmesi gerekir. Aksi takdirde TKHK’nun 4’üncü maddenin 5’inci fıkrası gereği düzenlenen kıymetli evrak tüketici yönünden geçersiz olacaktır.

Belirli süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde, tüketicinin taksitleri ödemede temerrüde düşmesi durumunda, kredi veren, borcun tamamının ifasını talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hak ancak kredi verenin bütün edimlerini ifa etmiş olması, tüketicinin de
birbirini izleyen en az iki taksidi ödemede temerrüde düşmesi hâlinde kullanılabilir. Kredi verenin bu hakkı kullanabilmesi için tüketiciye en az otuz gün süre vererek muacceliyet uyarısında bulunması zorunludur. Muaccel kılınan taksitlerin hesaplanmasında faiz ve ücretler dikkate alınmaz.

Akdi Faiz Oranı: Tüketici kredisi sözleşmesinde yer alan ve ödeme planı oluşturulmasına esas teşkil eden ve varsa tüketici tarafından ödenen peşin faiz tutarı da dikkate alınarak hesaplanan faiz oranıdır.

Efektif Yıllık Faiz Oranı: Kredinin toplam maliyetinin yıllık yüzde değeri olarak hesaplanması sonucu ortaya çıkan yıllık maliyet oranıdır.

Ödeme Planı: Tüketici kredisi sözleşmesinde tüketicinin yapacak olduğu ödemede esas alınacak taksit, tutar ve vadeleriyle birlikte anapara, faiz, vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülükler ve varsa ücretlerin ayrı ayrı belirtildiği tablodur.

Kredi alanın borçları; krediyi kabul borcu, krediyi iade borcu, faiz ödeme borcu, sözleşmeden doğan sair masrafları ödeme borcundan oluşmaktadır.

Kredi alanın hakları; cayma hakkı, bağlı kredilerde kalan kredi borcunu ödemekten kaçınma
hakkı, erken ödeme hakkıdır.

Tüketici 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin kredi veren ile yapmış olduğu kredi sözleşmesinden cayma hakkına sahip kılınmıştır. Cayma hakkı süresi, sözleşmenin kurulduğu tarihte başlar. Ancak sözleşmenin bir örneğinin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verildiği tarihin sözleşmenin kurulduğu tarihten daha sonra olması durumunda, bu süre, tüketicinin sözleşmenin bir örneğini aldığı tarihten itibaren başlar.

Cayma hakkını kullanan tüketici, krediden faydalandığı durumlarda, anaparayı ve kredinin kullanıldığı tarihten anaparanın ödendiği tarihe kadar olan sürede tahakkuk eden faizi en
geç cayma bildirimini kredi verene göndermesinden sonra 30 gün içinde geri ödemekle yükümlüdür. Tüketici bu süre içinde ödeme yapmazsa, tüketicinin, tüketici kredisinden caymamış olduğu kabul edilecektir. Başka bir ifade ile akdedilen sözleşme geçerliliğini korumaya devam edecek, cayma tamamen hükümsüz hale gelecektir.

TKHK m.27’ye göre, tüketici, vadesi gelmemiş bir veya birden çok taksit ödemesinde bulunabilir veya kredi borcunun tamamını ya da bir kısmını erken ödeyebilir. Bu hâllerde kredi veren, erken ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve diğer maliyet unsurlarına ilişkin indirim yapmakla yükümlüdür. Faizin tamamının veya bir kısmının tüketiciden peşin olarak tahsil edildiği kredilerde, tüketicinin erken ödeme yapması halinde kredi veren, akdi faiz oranı üzerinden gerekli indirimi yapmak üzere bir sistem kurmakla yükümlü tutulmuştur.

Tüketici Kredisi Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde diğer düzenlemeler; krediye bağlı hesap açma, taksitli nakit avans kredisi, limit aşımı, belirsiz süreli tüketici kredisi sözleşmesinin feshi, kredi verenin haklarının devri ve diğer hususlardan oluşmaktadır.

Limit Aşımı: Tüketici için tanımlanmış kredili mevduat hesabı limitinin aşılması hali veya tüketicinin mevduat hesabındaki mevcut bakiyenin üzerinde para temin ettiği ve tüketici tarafından zımnen kabul edilen halidir.

Taksit: Ödeme planında her bir vade için hesaplanan anapara, faiz, vergi, harç ve
benzeri yasal yükümlülükler toplamından oluşan her bir ödeme tutarıdır.
Taksit Vadesi: Ödeme planında belirtilmiş olan taksitlerin ödeneceği tarihtir.
Ücret: Faiz, vergi, fon ve benzeri yasal giderler dışında kalan ücret, komisyon,
masraf ve benzeri adlar altında tüketiciden talep edilen her türlü parasal tutardır.

Kredi Kartı: Nakit kullanımı gerekmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan basılı kartı veya fizikî varlığı bulunmayan kart numarasını ifade etmektedir.

TKHK m.22/2’ye göre, kredi kartı sözleşmeleri, faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında,
ödemenin üç aydan daha uzun süre ertelenmesi veya benzer şekilde taksitle ödeme imkânı sağlanması hâlinde tüketici kredisi sözleşmesi olarak değerlendirilir. Ancak bu durumda uygulanacak faiz oranı kredi kartı sözleşmesi uyarınca belirlenen orandan fazla olamaz.

Asgarî tutarın son ödeme tarihini takip eden üç ay içinde ödenmemesi durumunda kart çıkaran kuruluşça kart hamiline yapılacak bildirimden itibaren bir aylık süre içerisinde bu tutarın ödenmemesi ya da banka kartı ile kredi kartı kullanımından dolayı adli cezaların uygulanması halinde, ilgili kart çıkaran kuruluşça kart hamiline verilen kredi kartları iptal edilir ve borcun tamamı ödeninceye kadar yeni kredi kartı düzenlenemez. 

Kart kullanımından doğan sorumluluk kart hamiline aittir. 

Kartın imza hanesinin kart hamili tarafından imzalanmış olması zorunludur.

Üye işyerinin talep etmesi durumunda kart  hamili, kartın kullanımı sırasında kimlik belgesi ibraz etmek zorundadır.

Kart hamili, kendisine tevdi edilen kartı ve kartın kullanılmasıyla ilgili şifre ve buna benzer bilgileri güvenli bir şekilde korumak ve başkaları tarafından kullanılmasına engel
olacak önlemleri almak, kartın kaybolması, çalınması veya iradesi dışında gerçekleşmiş herhangi bir işlemi öğrenmesi halinde kart çıkaran kuruluşu derhal haberdar etmek zorundadır.

Kart hamili adresinde meydana gelen değişiklikleri, değişiklik tarihinden itibaren onbeş gün içinde kart çıkaran kuruluşa bildirmekle yükümlüdür.